Pakistan-Hindistan arasındaki 'Keşmir' gerilimine dair Çin ne düşünüyor?

Hindistan'ın anayasanın elli yıldan uzun süredir Cammu Keşmir'e ayrıcalık tanıyan 370. maddesini iptal ederek, bölgenin özel statülü yapısını ortadan kaldırmasının yankıları sürüyor.

Hindistan hükümetinin, Cammu Keşmir'in özel statüsünü kaldırmak için parlamentoya götürdüğü teklif kabul edilmesi Pakistan'ın sert tepkisine neden oldu.

Alınan bu kararı kınadığını açıklayan Pakistan, Hindistan'la diplomatik ilişkilerin seviyesini düşürme kararı aldı ve Hindistan'dan İslamabad'daki büyükelçisini geri çekmesini istedi.

Pakistan-Hindistan arası tren seferleri durduruldu

Pakistan Demir Yolları Bakanı Şeyh Raşid Ahmed, Pakistan'ın Lahor kenti ile Hindistan'ın Delhi kentleri arasında hizmet veren Samjhota Ekspresi'nin seferlerinin durdurulduğunu açıkladı.

Basın toplantısında konuşan Ahmed, Hindistan'ın Cammu Keşmir'in özel statüsünü kaldırmasının ardından Ulusal Güvenlik Konseyinde alınan yaptırım kararları doğrultusunda tren seferlerinin durdurulduğunu ve yaklaşan Kurban Bayramı nedeniyle Samjhota Ekspresi vagonlarının ek sefer düzenleyen hatlara dağıtılacağını söyledi.

Tren seferlerinin şubat ayında iki ülke arasında tansiyonun yükselmesiyle durdurulduktan bir hafta sonra yeniden başladığını hatırlatan Ahmed şunları kaydetti:

• "Ben Demir Yolları Bakanı olduğum müddetçe bu hat tekrar hizmete girmeyecek. Gelecek aylar çok önemli. Savaş çıkabilir. Biz savaş istemiyoruz ama çıkarsa bu savaş son savaş olacaktır."

Keşmir krizi Bollywood'u da etkiledi

Pakistan yönetimi, Hint filmlerinin ülke çapında gösteriminin yasaklandığını açıkladı. Filmlerin yanı sıra ülkede Hint kültürüne dair diğer içeriklere de izin verilmeyeceği belirtildi.

Hindistan'ın kaldırdığı anayasasının 370. maddesi neyi ifade ediyordu?

Hint anayasasının 370. maddesi ile söz konusu maddenin 35a fıkrası, Hindistan’ın kontrolü altında bulunan Cammu-Keşmir eyaletine özel bir statü tanımakta ve merkezi hükümetin eyaletteki gücünü sınırlandırmaktaydı.

Buna göre, Hindistan parlamentosunun Cammu-Keşmir’e ilişkin yasama yetkisi savunma, dış ilişkiler ve iletişimle ilgili konularla sınırlıydı ve diğer tüm konular için Hindistan parlamentosu sadece Cammu-Keşmir hükümetinin anlaşmasıyla yasama faaliyeti yapabilmekteydi.

370. maddenin 35a fıkrası uyarınca, Cammu-Keşmir hükümetine, bölgede daimi oturum iznine sahip olma hakkının kimlere verilebileceğini saptama ve belirlenen kişilere kamu sektöründe istihdam, taşınmaz mal edinme, burs ve diğer yardım türlerinden yararlanma haklarını sağlama yetkisi verilmekteydi.

Anayasa değişikliğinin ardından bölgede neler değişecek?

Hindistan Anayasası'nın 370'nci maddesi, Cammu Keşmir eyaletine özel statü veriyor.Bu maddenin 35a fıkrası ise bu statünün korunması açısından kritik önem taşıyor. Zira bu fıkra ile Keşmir'in yasama organına bölgenin "daimi oturum iznine sahip kişileri" tanımlama yetkisi veriliyor ve bu kişilerin hakları tanımlanıyor.

Cammu Keşmir, Hindistan'ın nüfusunun çoğunluğunu Müslümanların oluşturduğu tek eyaleti olarak biliniyor. Hindistan'ın kontrolü altındaki Keşmir Vadisi'nde çoğunluk yüzde 95 ile Müslümanların elinde bulunuyor. Cammu bölgesinde ise nüfusun yüzde 66'sını Hindular, yüzde 30'unu ise Müslümanlar oluşturuyor.

Anasayasa değişikliğiyle birlikte söz konusu maddelerin kaldırılmasının bölgenin Müslümanların mevcut durumda sayıca fazla olduğu demografik yapısının değiştirebileceği ifade ediliyor.

Keşmir sorununun tarihçesi

İngiltere, 1947'de Hindistan'dan çekilirken prenslikle yönetilen Keşmir'i Hindistan ya da Pakistan ile birleşme konusunda serbest bıraktı. Nüfusunun yüzde 90'ı Müslüman olan Keşmir halkı, 1947'de Pakistan'a katılmaktan yana tavır alsa da dönemin prensi, Hindistan ile birleşmeye karar verdi.

Karara Müslüman Keşmir halkı karşı çıktı. Pakistan ve Hindistan'ın bölgeye asker göndermesiyle taraflar, 1947'de ilk kez savaştı. İki ülke arasında yine aynı nedenle 1965 ve 1999'da savaş çıktı.

Yüzde 45'i Hindistan'ın, yüzde 35'i Pakistan'ın kontrolündeki Keşmir'in yüzde 20'sine ise Çin hakim durumda.

Hindistan, ele geçirdiği bölgeleri "Cammu Keşmir" eyaleti adıyla kendine bağladı. Cammu Keşmir, Hindistan'da Müslüman nüfusun çoğunlukta bulunduğu tek eyalet durumunda.

Pakistan ise kendi kontrolündeki Keşmir'e, "Azad Keşmir (Bağımsız Keşmir)" ve "Gilgit Baltistan" olarak iki özerk bölge statüsü verdi.

Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi (BMGK), 1948'den itibaren aldığı kararlarla Keşmir'in askerden arındırılmasını ve geleceğinin halkoyuyla belirlenmesini öngördü.

Hindistan, halk oylamasına sıcak bakmazken Pakistan ise BMGK kararlarının uygulanmasını istiyor.

Keşmir'in %20'sine hakim olan Çin'in tavrı ne yönde?

Çin Dışişleri Bakanlığından yapılan yazılı açıklamaya göre, Çin Dışişleri Bakanı Vang Li özel ve acil bir ziyaret çerçevesinde başkent Pekin'e gelen Pakistan Dışişleri Bakanı Şah Mahmud Kureyşi ile görüştü.

Ülkesinin, Pakistan'ın kendi yasal çıkarlarını kesin bir şekilde destekleyeceğini ve uluslararası arenada Pakistan için adaletten yana tavır alacağını kaydeden Vang, Hindistan ve Pakistan'ın Çin'in önemli dost komşuları olduğunu hatırlattı.

Pakistan Dışişleri Bakanı Kureyşi de Çinli mevkidaşı Vang'a, son dönemde Cammu Keşmir'de yaşanan gelişmelere yönelik ülkesinin görüşleri, tutumu ve aldığı karşı önlemlere ilişkin bilgi verdi.

"Çin'in Keşmir konusunda adaleti koruyacağına inanıyoruz." ifadesini kullanan Kureyşi, ülkesinin önemli stratejik konularda Çin ile mevcut dostluğunu derinleştireceklerini kaydetti.

Hindistan Çin'e tepki gösterdi

Attığı adımla “bölgede yeniden bir Hindistan-Pakistan savaşı tetiklenir mi” sorusunu akıllara getiren Hint hükümeti, özellikle Çin’e karşı oldukça sert bir uyarıda bulundu.

Çin’in 8 bin kilometrekarelik kuzeybatı toprağını işgal etmiş olmasına dikkat çeken Hindistan, Keşmir’in bir “iç mesele” olduğunun altını çizdi.

Bununla birlikte, başka ülkelerin içişlerine karışmayan Hindistan’ın, benzer şekilde diğer ülkelerden de aynı davranışı beklediğine vurgu yapıldı.

Keşmir denkleminde bölgesel ve küresel ittifaklar

Pekin yönetiminin Hindistan'a karşı birçok konuda Pakistan'ın yanında yer almasına ve Pasifik'teki diğer ülkeleri ekonomik olarak kendine bağımlı hale getirmesine Yeni Delhi, ABD ile ittifakını güçlendirerek karşılık veriyor.

Analistlere göre, Washington, Hindistan'ı Asya'da Çin'i dengeleyecek bölgesel bir aktör ve 'terörle mücadelede' yakın müttefik olarak görüyor. Keza Hindistan, bir anlamda Çin'e karşı oluşturulan ve ABD, Japonya ve Avustralya'dan oluşan dörtlü ittifakın da (Quad) bir parçası.

Hindistan, dünyanın en fazla silahlanan ülkelerinden biri olarak öne çıkıyor.

Hindistan ve Pakistan'ın askeri gücü

Uluslararası Stratejik Araştırmalar Enstitüsü'ne göre, Hindistan 2018'de orduya 58 milyar dolarlık bütçe ayırdı. Pakistan ise 2018'de 11 milyar dolarlık askeri harcama yaptı. Stockholm Barış Araştırmaları Enstitüsü'nün verilerine göre, Pakistan 1993 - 2006 yılları arasında yıllık harcamaların yüzde 20'si ordunun harcamalarına ayrıldı. Her iki ülke de nükleer başlık taşıma kapasitesine haiz balistik füzelere sahip.

Hindistan

• Askeri Güç Endeksi: 0,141
• Savunma Bütçesi(milyar dolar): 58
• Ülke Nüfusu(milyon kişi): 1281,9
• Asker Sayısı(milyon kişi): 4,2
• Hava Kuvvetleri: 2185
• Savaş Uçakları: 590
• Tanklar: 4426
• Deniz Kuvvetleri’ne Ait Gemiler: 295 (1 uçak gemisi)

Pakistan

• Askeri Güç Endeks : 0.3689
• Savunma bütçesi: 11 milyar dolar
• Ülke Nüfusu: 204,924,861
• Toplam askeri personel: 919.000
• Toplam uçak gücü: 1.281
• Avcı uçağı: 321
• Savaş tankları: 2.182
• Toplam deniz varlıkları: 197

Güneydoğu Asya'nın iki nükleer gücü Pakistan ile Hindistan arasında yaşanan ve mazisi 70 yılı aşkındır süren gerilim, iki taraftan da milyonlarca kişinin hayatını kaybetmesiyle sonuçlanmıştı.

İki ülke defalarca 'Keşmir' sorunu nedeniyle savaştı.

Birinci Keşmir Savaşı

Pakistan'la Hindistan arasındaki ilk savaş, 1947'de meydana geldi. Tarihe Birinci Keşmir Savaşı olarak giren savaşta binlerce kişi yaşamını yitirdi. İki taraf da birbirine üstünlük sağlayamazken Birleşmiş Milletler'in devreye girmesiyle birlikte 1 Ocak 1949'da Keşmir'de referandum şartıyla ateşkes sağlandı.

İkinci Keşmir Savaşı

Hindistan'la Pakistan arasındaki savaş 1965'te yeniden başladı. İkinci Keşmir Savaşı olarak anılan savaşta, her iki taraf da çok ağır zayiat verdi ve on binlerce kişi yaşamını yitirdi.

Tarihin kısa süreli ama en geniş katılımlı savaşlarından biri olarak bilinen olay, SSCB ile ABD'nin devreye girmesi ve Taşkent Deklarasyonu'nun imzalanmasıyla sona erdi.

Üçüncü Keşmir Savaşı

Pakistan ve Hindistan tarihler 1999'u gösterdiğinde yeniden savaşa tutuştu. Kayıtlara 'Kargil' ismiyle eklenen savaş, 1999 yılının Mayıs ayında başlayarak Temmuz ayına kadar devam etti. Pakistan, savaştan üstünlükle ayrıldığını dektare etti.

Şubat 2019'da iki ülke tekrar savaşın eşiğine geldi

Pakistan ile Hindistan arasındaki gerginlik 2019 Şubat ayı başında yeniden yükselmeye başladı. Hindistan kontrolündeki Keşmir'de 14 Şubat'ta paramilis konvoyunu hedef alan bombalı saldırıda 44 asker hayatını kaybetti, 20 asker yaralandı. Yeni Delhi yönetimi saldırıyla ilgili Pakistan'ı suçladı. Saldırıyı kınayan Pakistan suçlamaları reddetti.

Hindistan da 26 Şubat'ta Keşmir Kontrol Hattı'nın Pakistan tarafındaki Ceyş-i Muhammed örgütüne ait kampa hava saldırısı düzenledi.

İki ülke arasındaki gerginlik 27 Şubat sabahı iyice tırmandı. Pakistan, hava sahasını ihlal ettiği gerekçesiyle Hindistan'a ait iki savaş uçağını düşürdü. Ayrıca, Pakistan'ın 3 savaş uçağının Hindistan hava sahasına girdiği, Hint uçaklarının önleme yaptığı duyuruldu. Hint medyası ise Hindistan'ın Pakistan'a ait bir F-16 savaş uçağını düşürdüğünü iddia etti.

Savaş uçaklarının düşmesiyle havada tırmanan gerilim üzerine, çok sayıda havalimanı ulusal ve uluslararası uçuşlara kapatıldı. Pakistan'daki tüm havalimanlarında sivil ve ticari uçuşlar durduruldu. Pakistan, ayrıca hava sahasını ikinci bir duyuruya kadar kapattığını açıkladı.

Hindistan tarafında ise Srinagar, Cammu, Leh, Çandigar ve Amritsar'daki havalimanlarında uçuşlar durduruldu.