Geçmişten günümüze IKBY’nin tarihi

Darbeler ile rejimlerin değiştiği Irak, ilk olarak 1932 yılında bağımsız olmuştur. Daha sonra cumhuriyetin ilanıyla birlikte ülkede yeni bir rejim kurulmuştur. Ülkenin kuzey bölgesinde dönem dönem Irak ordusuyla çatışan Barzani ailesinin başını çektiği grup, kendi kontrolündeki yönetimin temelini ilk olarak 1970 yılında atmıştır.

1958'de Modern Irak kuruldu

Osmanlı’dan koparılıp İngilizler tarafından işgal edildikten sonra krallığın kurulduğu Irak, 1932 yılında Millet Cemiyeti tarafından bağımsız bir devlet olarak tanındı. Daha sonra 1958 yılında krallık rejiminin yıkıldı ve General Abdülkerim Kasım Irak'ın ilk cumhurbaşkanı oldu.

Kasım yönetiminin ilk işi Türkiye, İran, Pakistan, İngiltere ve Irak’ın oluşturduğu Bağdat Paktı’ndan çıkmak oldu.

ABD öncülüğündeki Batı Bloku ile Sovyetler Birliği öncülüğündeki Doğu Bloğu ile arasında çıkar savaşının yaşandığı Soğuk Savaş’ta, aktörlerin gözlerini Ortadoğu’ya diktiği bir dönemde, Irak’ta rejim değişti. Ordu içerisindeki Baasçılar tarafından 5 yıl sonra yapılan darbe sonrası Kasım görevden alındı. Baasçıların ülkede tamamen kontrolü ele gçeirmesi 1968 yılında Altı Gün Savaşı’ndan bir yol sonra sonra gerçekleşti.

Irak'ın kuzeyindeki Kürt yönetiminin temeli 1970'de atıldı

1970 yılında Saddam Hüseyin ile baba Barzani’nin anlaşması sonrası Kuzey bölgesinde bir yapı oluşturuldu. Mustafa Barzani yönetimi, 1980’deki İran ile Irak arasındaki 8 yıl süren savaşta İran’ı destekledi. Barzani, Saddam Hüseyin tarafından hain olarak ilan edildi.

1992'de ABD'nin baskısıyla özerklik verildi

Körfez Savaşı’ndan sonra ABD’nin direktifleriyle uçuşa yasak bölge ilan edilen bölgede hiçbir şey eskisi gibi olmadı. Savaş uçaklarının yasaklandığı bu korunan bölgede bölgesel yönetimin ilk hükümeti kuruldu ve bu topraklar merkezi Bağdat yönetiminin kontrolünden çıktı.

1992’den 2003’teki ABD’nin Irak işgaline kadar olan süreçte özerk bir yapı olarak varlığını koruyan Irak Kürt Bölgesel Yönetimi (IKBY), işgalden sonra iç işlerinden tamamen serbestlik kazandı. 2005 yılında kendi güvenlik güçlerini oluşturan Kuzey Irak’taki bu yapının başına Mesut Barzani geçti.

ABD, askerlerinin büyük çoğunluğunu çektiği Irak'ta yeni Başbakan Şii olan ve mezhepçi düşünceleriyle bazı politikalar yürüyen Nuri el Maliki oldu. İran'a yakınlığıyla bilinen Maliki'nin mezhepsel gerginliği arttıran icraatleri dikkat çekti. İlk zamanlarda IKBY Başkanı Barzani ile ilişkileri normal seyrinde sürdüren Maliki görevinden ayrılmadan önce 2014 yılında IKBY’nin petrol gelirlerindeki payı kesildi. Bu durum IKBY için “bağımsızlık” için önemli bir koz olarak öne çıktı.

DEAŞ geldi, peşmerge Kerkük'ü işgal etti

Suriye’deki savaşta DEAŞ terör örgütünün ortaya çıkması ve aynı yıl Irak’taki bazı bölgeleri işgal etmesi sonrası 437 bin kilometre karelik Irak’ta, taraflar arasında tüm politikalar sil baştan düzenlenmeye başlandı. DEAŞ’ın işgal ettiği bölgelerden çekilen Irak ordusunun yerine peşmerge konuşlandı, Irak anayasasında tartışmalı bölgeler arasında yer alan Kerkük’ün yönetimi fiili olarak IKBY’ye geçti.

Barzani yönetimi, emrindeki peşmergeleri tartışmalı bölgelere konuşlandırmakla kalmadı, DEAŞ bahanesiyle bu bölgeleri IKBY sınırları içerisine dahil edeceğini açıkladı. İki yıl boyunca bağımsızlık için nabız yoklayan Barzani, 7 Haziran 2017 tarihinde Irak’ı bölen gayrimeşru bağımsızlık referandumunun 25 Eylül’de yapılacağını açıkladı.

4 ay boyunca uluslararası toplum ve bölge ülkeleri tarafından şiddetle karşı çıkılan referanduma tek destek veren ülke İsrail oldu.

Gayrimeşru referandumun kesin olmayan sonuçlarına göre yüzde 94 “evet” oyunun çıktığı referanduma katılım oranı yüzde 72 olduğu belirtildi.