ABD'yi 'tehdit' eden kasırgalar isimlerini nereden alıyor?

ABD kıyılarında etkili olması beklenen Florence kasırgasının hızını artırarak karaya doğru ilerlediği bildirildi. ABD’nin Güney Carolina, Virginia, Kuzey Carolina, Florida ve Atlanta gibi kıyı eyaletlerinde etkili olması beklenen Florence kasırgası hızını artırarak karaya yaklaşıyor.

Güney Carolina, eyaletinde 1 milyon kişi için tahliye kararı verilirken, kasırgadan etkilenen ilçelerde su taşkınlarının olabileceği endişesiyle Okulların bugün itibarıyla kapatılacağı duyuruldu. Eyalette olağanüstü hal ilan edilirken, vatandaşlar marketleri boşaltarak yiyecek ve içecek ihtiyaçlarını karşılamaya çalışıyor.

Kasırga haberlerini dünya gündemini meşgul ederken, 'Maria', 'Harvey', 'Irma', 'Jose' ve 'Florence' gibi isimler de insanların diline pelesenk oluyor. Sadece ABD’de değil dünyanın her yerinde çoğu insan kasırgalardan bahsedildiğini anlıyor.

Kasırgalara neden isim konuyor?

Kasırgalara isim verilmesinin en önemli nedeni, kasırga güzergahını daha iyi bir iletişime olanak sağlaması.

İsim verilmeden önce kasırgalar, enlem ve boylamları belirtilerek tanımlanıyordu fakat sürekli değişen numaraları söylemek güç olduğu gibi farklı kaynaklara bilgi vermekte oldukça güçleşiyordu.

Kasırgaların hareketlerinin öngörülemezliği de durumu daha zorlaştırıyordu. Bu soruna bir çözüm olarak kasırgalara rastgele bir isim konulmaya başlandı.

İsim koyma fikrini Clement Wragge başlattı

19’ncu yüzyıl sonunda kasırgalara isim koyma fikrini Avustralyalı meteorolojist Clement Wragge başlattı.

Wragge, güney Pasifik’teki kasırgalar için önce Yunan alfabesini sıralayarak kullandı. Sonrasında ise popüler kız isimleri seçmeye başladı. Wragge, Avustralya Hava Dairesinin başına atanmasına engel olan politikacıların isimlerini de bir süre kasırga isimlendirmede kullandı. Wragge’in Queensland’taki bürosu kapatılınca sistemi de kendisi de unutuldu.

40 yıl sonra George Stewart, 1941 tarihli popüler romanı Storm’da, eski kız arkadaşlarının adını güney Pasifik kasırgalarına veren bu meteorolijistten bahsedince, Wragge tekrar gündeme geldi.

Roman İkinci Dünya Savaşı yıllarında özellikle de ABD donanması meteorolojistleri ve Hava Kuvvetleri personeli arasında popüler oldu. Üç ordu görevlisi 1944 yılında tropik fırtınalarla ilgili hava tahmin raporlarını hazırlamaları için Saipan’da görevlendirildiklerinde bu romandan esinlenerek, 'aniden şiddetlenmek, öngörülemezlik, ve arkalarında enkaz bırakmaları' esprisi ile fırtınalara eşlerinin isimlerini vermeye başladılar.

• Bir yıl sonrasında ise kadın adı vermek artık bir kural haline geldi.

Kasırga isimleri ABD'ye taşınıyor!

Kasırgaları isimlendirme isimlendirme, 1947 yılında ABD'ye taşındı. Miami’deki Hava Kuvvetleri Kasırga Dairesi, kuzey Atlantik’teki fırtınaları, ABD ordu ve donanmasının fonetik alfabesiyle (Able, Baker, Charlie vb) isimlendirmeye başladı.

• 1950 yılında art arda üç büyük kasırga oluştu. Bunlara verilen isimler ilk kez resmi basın bültenlerinde de kullanılınca ilk kez Amerikan medyası da kasırgaları isimleriyle haberleştirdi. Ancak, ordu alfabesi karışıklıklara neden olunca kadın isimlerinin kullanılması benimsendi.

Kadın isimlerinin konulması tartışmalara neden oldu

Başlangıçta ilk oluşan kasırga veya tropik fırtınaya ‘A’ harfi ile başlayan, ikincisine ‘B’ harfi ile başlayan bir kadın adı konuyordu ve bu böyle sürüyordu. Meteorolojist ve hava gözlemcilerinin, isim seçerken özellikle de yıkıcı potansiyele sahip kasırgalarda eski sevgili veya eşlerinin isimlerini seçtiği iddiaları tartışmalara neden olmaya başlamıştı bile.

Erkek isimleri de eklendi

Dünya Meteoroloji Organizasyonu, 1953 yılında buna bir düzen vermeye karar verdi ve önceden listeler hazırladı. Oluşan her tropik fırtına ve kasırgaya listede sıradaki isim veriliyordu. Ancak bu adım da tartışmaları sona erdiremedi. Sebebi ise listenin tamamen kadın isimlerinden oluşuyor olmasıydı.

Kadınların itirazları sonuç verdi

1950’lerin dünyasında popüler bir espri olarak görülen bu durum 1960’larda kadınların eşitliklerini kazanmasının hızlanmasıyla tepkilerin iyice artmasına neden oldu. Kadınların 1960’ların sonunda başlattığı itiraz ve protestolar 10 yıl sonra 1978 yılında Ulusal Atmosfer ve Okyanus İdaresinin (NOAA) pes etmesiyle sonuç verdi. NOAA artık kasırgalara erkek isimlerinin de verileceğini açıkladı. 11 Temmuz 1979 günü Meksika Körfezini vuran ‘Bob’, erkek adı verilen ilk kasırga oldu.

Kadın ve erkek isimlerinin 'etkisi' farklı mı?

• Yaklaşık 30 yıldır kasırgalara kadın ve erkek isimleri verildiği halde, kamuoyunun kadın ve erkek isimli kasırgaları farklı algıladığı iddiaları gündemi her zaman meşgul etti. 2014 yılında yayınlanan bir araştırma, kadın isimli kasırgaların, daha az şiddetli olacağı duygusu uyandırdığı ve bunun da kadın isimli kasırgalara karşı daha az hazırlık yapılmasına ve daha büyük hasara neden olduğu tespiti yapılıyordu.

6 ayrı liste tartışmaları sonlandırdı

Günümüzde kasırgalara, her yıl için alfabetik düzende 21 isimden oluşan 6 ayrı liste, yıllık sırayla isim olarak veriliyor. A harfinden başlayarak Z harfine kadar gidiyor ve bu liste 6 yılda bir tekrar ediyor. Örneğin 2017 yılında kullanılan 21 isimlik liste 2023 yılında tekrar kullanılacak.

Ölümcül kasırgalar 'emekliye' ayrılıyor

Eğer bir kasırga ölümcül ve oldukça yıkıcı olursa, kötü hatıraları canlandırmamak için listeden emekli ediliyor. Eğer bir sezon içinde 21’den fazla kasırga ve tropik fırtına oluşursa, Yunan alfabesi (alfa, beta, gama…) fazla isimler olarak kullanılıyor. Örneğin, 2005 yılında özellikle New Orleans eyaletinde çok ciddi zarara sebep olan Katrina listeden çıkarılan isimlerden bir tanesi. 1953 yılından itibaren ise yaklaşık 40 isim emekliye ayrılmış durumda.

Tüm kasırgalar ismini belirlenen sıraya göre alıyor. Sırası gelen isim, bir sonraki kasırgaya adını veriyor. ABD'de beklenen Florenca kasırgası 2018 yılı listesinin altıncı sırasında bulunuyor.

Florenca kasırgasından sonraki isimler ise sırasıyla, Gordon, Helene, Isaac ve Joyce olarak devam ediyor.