II. Abdülhamid’e ittihatçı sansür

Elimde Rumî 1325 senesine (1909) ait bir cep takvimi var. Musavver ve muhtı­ralı (resimli ve hatırlatıcı notlu). Hicrî-Kamerî takvime göre 1327 ve 1328 yıllarına ait. Hazırla­yan ve yayınlayan: Hariciye (Dışişleri) memurlarından Mehmed Ali. İstanbul Vatan Matbaası’nda basılmış, takvim kısmı 70 sayfada bittikten sonra ayrı­ca kuşe kâğıdına basılmış 30 sayfalık “Hanedan-ı Âl-i Osman” bölümünde Osmanlı Hanedanının erkek üyele­rinin resimleri var. Tam bir İttihatçı zihniyetiyle yaşayan bütün şehzade­lerin adları ve doğum tarihleri baba­larının adıyla verildiği halde Sultan Abdülhamid’in şehzadelerinin baba adı verilmemiş. Resimler arasında Ab­dülhamid de yok.

Takvimi hazırlayan Mehmet Ali Bey’in en fazla önem verdiği bölüm, “Tarihçemiz ve İnkılab-i âhir-i mübâre­kimiz” başlığını taşıyor. Diyor ki:

“Hiçbir devlet, terakkiyat-i zamanî­yeye terdif-i â’mâl etmedikçe pâyidar olamaz. Tevakkuf (duraklama), mevt (ölüm) ile neticelenir bir hastalıktır. Devletleri ve milletleri bu mühlik (teh­likeli) marazdan kurtaran devâya “in­kılab” ismi verilir. A’sârı-ı âhire (son yüzyıllar) tarihine bakılsa, tevakkufta sebat eden, inkılab ile yeni bir hayata mazhar olmayan devlet ve milletler istiklâllerini kayb etmişler, diğer dev­letlerin boyunduruğu altına düşmüş­lerdir. Düşeceğini hissedenler intibah eyleyenler (uyananlar) inkılaba tevessül ile (başvurarak) bekalarını temine çalış­tılar (hayatlarının sürmesine çalıştılar). Çin hükümeti gibi kudemaperestlikte (geleneklere ve atalara bağlılıkta) mi­sal olan bir devlet kavaid-i inkılabiyeyi (inkılabın kurallarını) kabule mecbur olmuştur. Bize gelince, inkılab-ı müba­rekimizi hükümetimiz değil milletimiz meydana getirdi.

Devlet-i Osmaniye’nin kuruluşu bir inkılab idi. Şimdiki Osmanlı ülke­sinin o vakitki sahibleri bir taraftan tevakkuf ve tedenniye (duraklama ve gerilemeye) diğer taraftan ahlâksızlığa mübtelâ olmuştu.

Bu sebeple namuslu, ahlâklı ve hâhişger-i terakki (ilerlemeye istekli) olan Osmanlılar, bir avuç kişi olma­larına rağmen cesim memleketleri, milyonlarca insanları taht-ı itaatlarına (yönetimlerine) aldılar.

Fütuhat (fetihler) devresinin daha ibtidâsında tanzim-i umur (işlerin dü­zenlenmesi) ve tesis-i kavanin (kanun koyuculuk) başladı.

Sultan Orhan zamanında Alaeddin Paşa marifetiyle yapılan kavanin (ka­nunlar) Devlet-i Osmaniye’yi vaktin en adil ve en muntazam devleti yaptığı gibi, kavanin-i askeriye (askerlik ka­nunları) dahi tarihin gösterdiği en şeci ve en muntazam askerlerden biri olan “Yeniçeri” ocağını meydana çıkardı.

Kanun-i tabîatta (doğa kanununda) tevakkuf (duraklama) yoktur. Sanki bir mûnâdi-i hâtifî, her dakikâ ekvâna (ev­rene), insana “ileri” narasıyla şehrâh-i terakkiyi gösterir (ilerleme anayolunu gösterir).

Zâten âlem dâima “Âdem” demek, tahavvülât (değişim-dönüşümler) isti­halat-ı mütemâdiye (sürekli evrimler) demek değil midir?

Sultan Orhan zamanında yapılan kanunlar, torunu Sultan Süleyman-ı Kanuni zamanında tedvir-i umura (iş­leri çevirmeye) kâfi gelmemeğe başla­mış idi. O zamanın ricâli, hele o büyük pâdişah bunu hissettiler. Kavanin tadil ve ikmal edildi (değiştirildi ve tamam­landı). Bu inkılab-i sulhperverâneden umulan netice çıkmadı. İnhitat devri başlamış idi. Çünkü insaniyetin başka bir terakki çığırı tuttuğunu müdelabi­rin-i umur (önlem almaları gerekenler) ve erbab-ı siyaset takdir edemiyorlardı. Avrupa’da “Rönesans” yani intibah baş­lamış, biz ise bunun haricinde kalmış­tık. Pek acı tecrübeler, bizi îkaz ede­medi. Metânet-i dîniye yerine taassub-i sûretperestâne (dini inanç sağlamlığı yerine şekilci bir tutuculuk), Fikr-i terakki (ilerleme düşüncesi) yerine inâd-ı tevakkufcûyane (duraklamayı isteyen bir inad), Şecaat (kahramanlık) yerine teâzum-i küstâhane (küstahça büyüklenme), meşhur Türk istikameti (doğruluğu) yerine hîle kaim olmuştu. İnhitat (gerileme ve çökmeye gidiş) sür’atle devâma başladı. Aldığımız memalîk-i vasîayı (geniş ülkeleri) birer birer kaptırmaya başladık. Pâdişah-i hamiyyetperver (yurtsever padişah) Selim-i Sâlis (III. Selim) esbab-ı inhitatı (gerileme sebeplerini) pek güzel keş­fetmişti.

Ne çâre ki pek güzel düşünen o mübârek padişahta kudret-i idâre ve metânet-i icrâ nakıs, heyet-i müdîre ise câhil ve mutaassıp idi (Ne çâre ki güzel düşünceli ve kutlu olan o padi­şahta yönetim gücü ve kararlarını yü­rütme sağlamlığı eksik, devrin idâreci­leri ise cahil ve tutucu idi). O cevheri (III. Selim) kaba ve kanlı eller kırdılar.

Sultan Mahmud, Sultan Selim-i Şehîdin intikamını aldı. Fakat maatte­essüf devr-i istibdadın en kerîh safhası (itici dönemi) başladı. Sultan Mahmud millet için değil kudret-i mutlaka-i hâ­nedanını takviye için çalışmıştır.

Sultan Abdülmecid hayırhah bir padişah idi. Zaman pek değişmiş Avru­palılarla bizim aramızda ilm ü Kemâl (bilim ve gelişme) itibarıyla uzun me­safeler olmuştu. Bu devrin ricâli içinde güzel düşünür, hamiyetli terakkiperver adamlar var idi. Mukaddime-i inkılab (evrim girişimi) olmak üzere Gülhane Hattı-ı Hümâyunu neşr edildi. Heyhat ki istibdad (monarşi) esası üzerine me­deni ve hâl-i hâzıra (çağdaş duruma) muvafık bir bina tesis olamayacağın­dan bu Hatt’dan beklen fâide hâsıl ol­madı. Bir Aralıdirilmiş gibi görünen vücud-i devlet (devletin varlığı) yine yuvarlandı. Sultan Abdülaziz zama­nındaki yolsuzluklar, sahte terakkiler vücud-i devleti pek kansız bırakmış idi. Daha o vakit Midhat Paşa merhum’un taht-ı riyâsetinde (başkanlığında) bir “Jön Türk” hey’eti teşekkül etti. Sultan Murad merhumdan, millet teceddüd (yenilik) ve inkılabını bekliyordu.

Felek buna müsaade etmedi. Müb­tela olduğu maraz sebebiyle hal’ edil­di. Makam-ı Saltanata, gayet muhibbi-i istibdad olan (aşırı monarşi yanlısı) Sultan Abdülhamid getirildi.

İbtida-yi saltanatta (salnatanın baş­langıcında) Meclis-i Millî (Parlamento) açıldı. Lâkin heyet-i istibdad, Jön Türkle­re galebe etti. Midhat Paşa mahvedildi, Meclis kapandı. Rusya ile muharebeyi ve birçok yerleri kaybetti. Bu dakika­dan itibâren devr-i meşhur-i istibdad başladı. 30 sene devam etti. Bu devir, tarihinde misli görülemeyecek kadar hevlengiz (korkunç) oldu. Devlet bir sür’at-i berkıyye (yıldırım hızı) ile mahv ve inkıraza (mahvolup çökmeye) doğru koşuyordu. Millet hâb-i gaflete dalmış, ezilmiş bitmiş idi. İşte bu hengâmda şubban-i vatan (vatan gençliği) arasında faaliyet-i intibahkârane (uyanış etkin­liği) başladı. Mekteb-i Tıbbiye, mehd-i hürriyet (özgürlük beşiği) oldu.

Sükûti, Cevdet, Hikmet, Rodos­lu Süleyman, İbrahim Edhem, Re­şid ve arkadaşları İttihad ve Terak­ki Cemiyetini tesis ettiler. Paris’e firar etmiş olan Ahmed Rıza Bey de onlara iltihak etti (katıldı). Mücadele-yi kalemiye başladı. Fikr-i vatanperverî bütün mekteplere sardı. Hükümet zulmünü hadd-i gayeye (son sınırına) götürdü. “Kurban” devresi ismi verilmek lâzım gelen bu devrede zindanlar, menfalar evlâd-ı vatan ile doldu.

Lâkin nâire-yi hürriyet (özgür­lük ateşi) tûfan-ı i’tisaf (doğru yoldan sapma tufanı) ile söndürü­lemedi. Selanik İttihad ve Terakki Şubesine ve Üçüncü Ordumuzun Za­bitan-ı hamiyyetmendine iltihak etti. Onlar vasıtasıyla askerlerimiz haris-i istibdad olmak şaibesinden kurtarıldı. Eyüp Sabri, Enver, Niyâzi ve rüfeka-yi muhteremesi gibi zevat-ı kiramın alem-i hürriyeti (özgürlük bayrağını) kaldırmaları üzerine 10 Temmuz 1324 senesi tarihinde meşrutiyet tekrar ilan olundu.

İnkılabı husule getirenler uluvv-i cenâbı ve itidali (yüce ruhlu ve ılımlı davranışı) tenkil ve şiddete (tepeleme ve şiddete) tercih etmişler ve gerek padişah-ı müstebidi ve gerek bir kısım erbab-ı istibdadı mevkilerinde bırak­mışlardır.

Ahvalin müşkilât-i tabiiyesinden is­tifade bir kısım erbab-ı kalem ve bazı fırkalar, İttihad ve Terakki Cemiyetini şiddetle tenkide başlayarak, İstanbulca nüfûz-i cem’iyetin rahnedar olmasını müteakip Abdülhamid-i Sâni, büyük bir maharetle iade-i istibdada teşebbüs etti. Millet ve cemiyetin hamiyyet ve salâbetine itimad ettiği Avcı Taburları para ile iğfal edildi. Bu geçen Martın son günü, Dersaadet’te (İstanbul’da) mevcut olan asker, Meclis-i Mebusan karşısında toplanarak ilân-ı isyan etti­ler. İstibdad avdet etti. Müdahale-yi ec­nebîyeye (dış müdahaleye) yol açmak ve Meclisi lağv etmek üzere Hristiyan­ları katliam tertipleri yapıldı. İttihad ve Terakki Merkezlerinin Rumeli’de faaliyet ve nüfuzu 3. ve 2. Ordu’nun hamiyet ve namusu, vatan-ı muazze­zimizi bir inkıraz-ı muhakkakdan (ke­sin çöküşten) bir kere daha kurtardı. 3. Ordu Kumandanı Mahmut Şevket Paşa kumandasında hareket eden ve asâkir-i Osmaniye ile hamiyetli ak­vam-ı Osmaniye-yi muhtelife gönüllü­lerinden (vatansever Osmanlı halkları gönüllülerinden) mürekkeb ve Hüsnü Paşa ve Eyüp Sabri, Enver ve Niyazi ve Muhiddin ve Remzi ve Muhtar Beyler gibi ümerâ ve dilâveran-ı hürriyet ile müzeyyen Hürriyet Ordusu, İstanbul’u derakab muhasara altına alarak, Ni­sanın 11. günü, üç koldan İstanbul’a dahil etti. Kışlalar birer birer muhasa­ra ve asakir-i bağiyye (isyancı askerler) teslim-i silâha icbar edildi.

En sonu Yıldız (Sarayı) muhasaraya alınarak (kuşatılarak) şehr-i hâlin (aynı ayın) 14. Salı günü Feth olundu. O gün taraf-ı Meşihatten (Şeyhülislamlık ma­kamından) verilen fetva ve Meclis-i Mil­li’nin kararı üzerine Abdülhamid-i Sani hal’ edilerek makam-ı muâlla-yi hilafet ve saltanata veliahd Reşad Efendi Haz­retleri “Sultan Muhammed Hân-ı Hâ­mis (Beşinci Mehmed Han) unvanı ile cülüs ettirildi. Hamid-i Sâni ise berâ-yi ikamet Selanik’e i’zam olundu. Bugün devletimiz bir hükûmet-i meşrutadır. İrtica (geri dönüş) artık mümkün de­ğildir. Bu inkılab-i sâni sayesinde hü­kümetimiz bir inkıraz-ı muhakkak-ı kat’iyyeden kurtulmuştur. Bundan son­ra şehrah-i tealî ve terakkide (yüksel­me ve ileri gitme ana yolunda) sür’atle ilerlememiz ve harabezâra (viraneliğe) benzeyen vatanımızı tamire muvaffa­kiyetimiz eltâf-ı Huda’dan me’muldur (tamirdeki başarımızı, Allah’ın lütfun­dan dilemekteyiz).