VAR Röntgeni: Türkiye'de dikiş tutturamayan sistem şimdiye kadar ne yaptı?

Rusya’da düzenlenen 2018 Dünya Kupası’nın ardından futbolseverlerin göz bebeği olan Video Yardımcı Hakem Sistemi, Spor Toto Süper Lig’de ilk 10 hafta itibariyle beklentileri karşılayamadı.

Teknik aksaklıkların yanı sıra Türk hakemlerin, VAR hakemleriyle iletişimi sebebiyle de çokça eleştirilen sistem, Türk taraftarların beklediği ‘huzur ortamını' sağlayamadı. Süper Lig’de geride kalan 10 haftada birçok tartışmalı pozisyona çözüm olamayan Video Hakem Sistemi’ni sizler için masaya yatırdık.

VAR Sisteminin ilkeleri nelerdir? VAR odasında kimler var? Süper Lig’de kaç maçta başvuruldu?

• Araştırmalara göre; VAR sistemiyle birlikte doğru karar oranı gollerde %92.1’den %99.2’ye, penaltılarda %90.0’dan %98.3’e, kırmızı kartlarda %96.0’dan %99.1’e, yanlış kişiye gösterilen kartlarda ise %71.3’ten %100’e yükselmiş durumda.

Spor Toto Süper Lig'de ilk 8 haftada oynanan müsabakalar sonrasında Video Yardımcı Hakem Sistemi (VAR) istatistikleri belli oldu. İncelenen 458 pozisyonda 15 gol, 6 penaltı, 8 kırmızı kart kararı olmak üzere toplam 29 karar düzeltildi. Böylece ortalama 2,48 maçta bir karar değiştirilmiş oldu.

VAR sisteminin devreye girmesinden sonra ilk 8 hafta itibarıyla geçen sezona göre kırmızı kart sayısı yüzde 16, sarı kart sayısı yüzde 12 ve faul sayısı yüzde 11 azalırken, topun oyunda kalma süresi ise maç başına 56 saniye artarak 54 dakika 52 saniyeye yükseldi.

Düzeltilen kararların ortalama inceleme süresi 1 dakika 18 saniye olarak gerçekleşirken, saha kenarı monitör incelemesinin yapıldığı pozisyonlarda bu süre ortalama 50 saniye daha arttı.

İlk 8 haftada oynanan 72 maçtaki 7.076 dakikalık toplam sürede teknik aksaklıklardan dolayı 16 dakika kesinti yaşandı. İlk kez uygulanan Video Yardımcı Hakem Sistemi böylece maçların toplam süresinin yüzde 99.77'lik bölümünde devrede kalarak Türk futboluna katkıda bulundu.

VAR'DAN EN FAZLA ETKİLENEN TAKIM BURSASPOR

Eski hakem Deniz Çoban, 'VAR olmasaydı puan durumu nasıl olurdu?' sorusuna cevap aradı. Çoban'ın yaptığı araştırmaya ve çıkardığı tabloya göre en çok zararı gören takım Bursaspor oldu. Yeşil Beyazlı takım, bu sayede 5 puan kaybetti. Eğer Bursaspor, VAR sistemi olmasaydı şu anda 8'inci sırada yer alacaktı.

Bursaspor’un 4 golü geçersiz sayıldı, 1 penaltısı VAR’la iptal edildi ve aleyhine 1 penaltı verildi.

5 MADDEDE VAR’IN İLKELERİ: NE ZAMAN BAŞVURULUR? OTORİTE KİMDİR?

1. Video teknolojisi yalnızca maçın seyrini değiştiren kararlardaki bariz hataları düzeltmek için ve gözden kaçan ciddi olaylarda kullanılabilir. (Gol, penaltı/penaltı değil, doğrudan ihraç ve yanlış oyuncuya kart verilmesi)
2. Nihai karar her zaman hakem tarafından verilecektir.
3. İncelemeyi yalnızca hakem başlatabilir; VAR, hakeme sadece inceleme önerisinde bulunabilir.
4. İnceleme süreci ne olursa olsun, kararı hızla incelemek için herhangi bir zaman kısıtlaması yok. Çünkü doğruluk, zamandan daha önemlidir.
5. Oyuncular ve takım görevlileri hakemin etrafını sarmamalı veya eğer bir karar incelenecekse, inceleme sürecini veya nihai kararı etkileme girişiminde bulunmamalıdır. 'İnceleme işareti' kullanan bir oyuncu sarı kart alacaktır.

11 MADDEDE VAR’IN ÇALIŞMA PRENSİBİ: VAR NASIL ÇALIŞIR?

1. VAR, video operasyon odasındaki (VOR) TV ekranlarından oyunu izler.
2. VAR, maçın seyrini değiştiren (Gol, penaltı, kırmızı kart, yanlış oyuncuya kart) bir durumda herhangi bir potansiyel bariz hatanın yapılıp yapılmadığını veya ciddi bir olayın/ihlalin gözden kaçıp kaçmadığını görmek için her durumu/kararı otomatik bir şekilde 'Kontrol' eder.
3. Eğer bir inceleme gerekmiyorsa, hakemle iletişime gerek yoktur. Buna 'Sessiz kontrol' adı verilir.
4. Eğer bir 'Kontrol' bir olayın incelenmesi gerektiğine işaret ediyorsa, hakem hemen bilgilendirilir. Eğer hakem önemli bir hatanın gerçekleşmiş veya ciddi bir şeyin gözden kaçmış olmasından şüphelenirse de bir inceleme talep edebilir.
5. İncelemeyi sadece hakem başlatır. Hakem, kendisi ve yardımcılarının olayı açıkça gördüğüne ve bu sebeple bir inceleme gerekmediğine karar verebilir.
6. Oyun durdurulmadan hakemin bir inceleme istemesi durumunda, oyun, iki takımın da iyi bir atak ihtimalinin bulunmadığı 'tarafsız' bir bölgeye/duruma gelir gelmez durdurulur.
7. Hakem, bir TV ekranı çerçevesini görsel bir şekilde göstererek, inceleme sürecinin başlatıldığını açıkça işaret eder.
8. Oyunun tekrar başlaması inceleme sonuna kadar geciktirilir. Hakemler, 'ihlali gerçekleştiren' takım/oyuncunun, incelemeyi engellemek için oyunu tekrar başlatma girişimlerini önler.
9. Goller, penaltı pozisyonları ve bariz gol şansının engellenmesi ihlallerinde, hakem oyunu, bahse konu olaya yol açan hücum hareketinin başlangıcından itibaren ve eğer ilgili ise oyunun o aşamasının başlangıcında topun hakimiyetinin nasıl kazanılmış olduğunu inceleyebilir.
10. Oyun Kuralları, oyun bir kez tekrar başlatıldıktan sonra oyunu yeniden başlatma kararlarının (köşe vuruşları, taç atışları vb.)değiştirilmesine müsaade etmez, bu nedenle yeniden başlatma kararları incelenemez.
11. İnceleme sürecinin sonunda, hakem nihai kararını verecek ve incelemenin sonucunu açık bir şekilde gösterecek, her türlü disiplin cezasını verecek/değiştirecek/iptal edecek (uygun olduğunda) ve oyunun doğru bir şekilde yeniden başlatılmasını sağlayacaktır.

VAR MAÇLARI NE KADAR DURDURUYOR?

VAR kullanılmadığında maçın süresi ortalama 94:47 dakika ve eklenen kayıp zaman 287 saniyeyken; VAR kullanıldığında bu süre ortalama 95:47 dakika ve eklenen kayıp zaman 347 saniye olarak ölçüldü.

VAR sistemi maç süresini ortalama sadece 60 saniye uzatıyor. Bu süre toplam zamanın sadece %1.34'ünü oluşturuyor.

NORMAL BİR MAÇTA NEREDE, NE KADAR SÜRE KAYBEDİLİYOR?

• Oyuncu değişikliği: 2:57 dakika
• Serbest vuruşlar: 8:51 dakika
• Taç atışları: 7:02 dakika
• Kaleci vuruşları: 5:45 dakika
• Kornerler: 3:57 dakika
• VAR: 1:00 dakika