Yapay zeka para politikasını etkiler mi?

Yakın zamanda yapılan uluslararası bir anket, kuruluşların neredeyse dörtte üçünün bir veya daha fazla iş fonksiyonu için YZ’yı benimsediğini ve bunların yaklaşık üçte ikisinin üretken YZ’yı kullandığını ortaya koydu. Yine de, yalnızca yüzde 8'i beş veya daha fazla iş fonksiyonu için YZ kullandığını açıkladı.

Yapay zeka, rutin ve tekrarlayan görevlerden bilgi tabanlı ve yaratıcı çalışmalara kadar geniş bir yelpazedeki faaliyetlere uygulanabilir. Yapay zekanın, buhar makinesi, elektrik veya bilgisayara benzer şekilde, ekonomilerimizi uzun vadede dönüştürme potansiyeline sahip genel amaçlı bir teknoloji olduğu ileri sürülmüştür. Ancak, kendisinden önceki bilgisayarlar gibi, yapay zeka da ekonomist Robert Solow'un meşhur ettiği paradoksa benzer bir paradoksu içerebilir: "Bilgisayar çağını her yerde görebilirsiniz, ancak üretkenlik istatistiklerinde değil."

Bilgisayar çağının başlangıcı bilgi ve iletişim teknolojisi (BİT) kişisel hayatlarımızı ve ekonomiyi derinden değiştiriyor. Günümüzde işyerlerimiz, evlerimiz ve sosyal hayatlarımız dijitalleşmeyle iç içe geçmiş durumda.

Ancak teknoloji, para politikası hakkındaki düşünce biçimimizi temelden değiştirmedi. Dahası, tıpkı Solow'un gözlemlediği gibi, BİT'nin üretkenlik üzerindeki makroekonomik etkisi, en azından teknoloji sektörünün dışında, beklendiği kadar büyük olmadı.

Gerçekten de, yapay zekanın dönüştürücü potansiyeli her zaman üretkenliği artırıcı olmayabilir. Yapay zeka bağlamında başka bir Solow paradoksunun ortaya çıktığını görebilir miyiz? Başka bir deyişle, yapay zekanın ekonominin ve merkez bankalarının üretken kapasitesini artırma potansiyeli nedir?

Yapay zekanın makroekonomik etkisi

Yapay zeka, para politikasının yürütülmesi için özellikle önemli olan birkaç alanda ekonomiyi etkileyebilir. Birinci alan verimlilikle ilgilidir. Yapay zekanın üretkenliği artırma potansiyeli yadsınamaz. Yapay zeka, çeşitli kanallar aracılığıyla üretkenliği artırabilir. Nitekim, birçok çalışma, yapay zekanın şirket düzeyinde önemli üretkenlik artışlarına yol açtığını gösteriyor. Ancak önümüzdeki on yıla ilişkin toplam etkilere ilişkin tahminler çalışmalar arasında önemli ölçüde farklılık gösteriyor. Sonuç olarak yapay zekanın ekonominin tüm sektörlerinde hızlı ve geniş tabanlı bir benimsenme ve yayılma görüp görmediğimize bağlı olacaktır. Ancak asıl risk, yapay zekanın yarattığı değerin büyük kısmının, yapay zeka ekosistemine hakim olan birkaç şirket tarafından çıkarılma olasılığından kaynaklanıyor. Yapay zekanın ekonomide etkilemesi muhtemel diğer alan ise işgücü piyasasıdır. Yeni teknolojiler emeğin yerini alabilir veya onu tamamlayabilir. Bir yandan otomasyon, sermayenin daha önce bir işçi tarafından gerçekleştirilen bir görevi devralması anlamına gelir. Öte yandan, üretkenlik, görevlerin otomasyonuyla artma eğilimindedir.

Ve yeni teknoloji yeni iş türlerinin yaratılmasına yol açabilir. Yapay zekanın istihdam açısından bir fırsat mı yoksa risk mi oluşturduğu net etkiye bağlıdır. Araştırmalar, özellikle finans ve sigortacılık, reklamcılık, danışmanlık ve BT gibi bilgi yoğun hizmetlerin yapay zekadan etkilenme olasılığının yüksek olduğunu ortaya koyuyor. Avrupa'daki ilk bulgular, ortalama olarak, yapay zekaya daha fazla maruz kalan mesleklerin toplam istihdamdaki paylarının arttığını gösteriyor. Ancak bu artış çoğunlukla yüksek vasıflı mesleklerde ve daha genç işçilerde görülüyor ve ülkeler arasında önemli bir çeşitlilik söz konusu. Ancak istihdam üzerindeki nihai etki belirsizliğini koruyor ve büyük olasılıkla iş gücünün donatılmasına bağlı olacak.

Yapay zeka ve finansal istikrar

Yapay zekanın ekonomiyi etkileyebileceği diğer alan ise finansal istikrardır. Elbette, YZ faydalar getirebilir. YZ’nın uygulanması bankaların daha verimli risk değerlendirmeleri ve sermaye ve likidite planlaması yapmasına olanak tanıyabilir. Ancak riskler de var. Yeni YZ araçları finansal sistemde yaygın olarak kullanılırsa ve YZ tedarikçileri yoğunlaşırsa, operasyonel risk, piyasa konsantrasyonu ve iflas etmesi çok büyük dışsallıklar artabilir. Dahası, YZ’nın yaygın olarak benimsenmesi sürü davranışı, piyasa korelasyonu, aldatma, manipülasyon ve çıkar çatışması potansiyelini artırabilir.

Yapay zeka yalnızca faaliyet gösterdiğiniz ortamı etkilemekle kalmıyor, aynı zamanda bu ortamın para politikamızla nasıl etkileşime girdiğini de etkiliyor. Birincisi, yapay zeka ekonomideki maliyet baskılarını her iki yönde de etkileyebilir.

YZ’nın fiyatlar üzerinde çeşitli şekillerde aşağı yönlü baskı uyguladığını görebiliriz. Örneğin, YZ’nın net etkisi emeği ikame etmesi ve üretkenliği artırmasıysa, işgücü kıtlığı riskinin azaldığını ve birim işgücü maliyeti büyümesinde aşağı yönlü baskı görebiliriz. Bu, işsizliğin düşük olduğu ve nüfusun yaşlanması sonucunda çalışma çağındaki nüfusun azalacağı ülkeler için özellikle önemlidir.

Yapay zeka ayrıca, daha verimli enerji tüketimi yoluyla arz tarafındaki etkisiyle enerji fiyatlarında düşüşe yol açabilir. Ve tüketicilere fiyat karşılaştırması için daha iyi araçlar sağlayabilir. Ancak yapay zeka aynı zamanda yukarı yönlü fiyat baskıları da yaratabilir. Bu, enerji maliyetlerini artırabilir. Dahası, YZ tüketici talebinin ve fiyat esnekliklerinin gerçek zamanlı analizini kolaylaştırarak ayrımcı fiyatlandırmayı teşvik edebilir. Ve algoritmalar, rekabetçi olanlardan daha yüksek olan gizli anlaşmalı fiyatlar talep etmeyi sürekli olarak öğrenir.