Rekabet uzaya çıktı
Geçtiğimiz yıl uzayda yapılan harcamalar 469 milyar dolara ulaştı. Ticari uzay sektörünün yüzde 6,4 büyüme göstermesinin de etkisi ile uzay ekonomisinde bir önceki yıla göre yüzde 9’luk artış sağlandı. Ticari uydular ve uzay turizminin ilk somut örneklerinin gerçekleşmesi ile uzay ekonomisi, özel sektör odaklı büyümeye devam ediyor.
OECD tarafından yapılan tanıma göre uzay ekonomisi, uzayı keşfederken, araştırırken, yönetirken ve kullanırken insanlar için değer ve fayda yaratan tüm faaliyetleri ve kaynakların kullanımını içeriyor. Soğuk Savaş döneminde ABD ve Sovyetler Birliği arasında gerçekleşen uzay yarışı günümüzde özel sektörün devreye girmesi ile çok farklı bir boyuta taşındı. Buna göre 21. yüzyılın uzay yarışı devletler arasında değil, özel uzay şirketleri arasında gerçekleşiyor.
1983 yılında kâr amacı gütmeyen bir savunma kuruluşu olarak kurulan Uzay Vakfı (Space Foundation) tarafından yayınlanan 2022 raporuna göre toplam 469 milyar dolara ulaşan uzay ekonomisi içerisinde özel işletmelerin harcaması 224 milyar dolara ulaştı. Uzay Vakfı’nın öngörülerine göre uzay ekonomisi 2026’ya geldiğimizde 634 milyar doları aşacak.
Gönderilen araçların yüzde 90'ı özel sektörün
Uzay ekonomisindeki gelişim uzaya gönderilen araçların sayısı ile çok daha görünür hale geldi. Bu yılın ilk 6 ayında uzaya gönderilen uzay araçlarının sayısı 1022 olarak kayıtlara geçerken; bunların 958’i özel sektör tarafından fırlatıldı.
- Uzay Vakfı tarafından yapılan değerlendirmelere göre, uzay ekonomisinde geçtiğimiz yıla kıyasla hükümetlerin harcamalarında da artış yaşandı. Buna göre uzay harcamaları Hindistan’da yüzde 36, Çin’de yüzde 23 ve ABD’de yüzde 18 büyüdü.
Uzayda özel sektörün belirleyiciliği arttıkça, ticari uyduların ticari faaliyetleri de hız kazandı. Bu alanda faaliyet gösteren şirketler, tarım, haritacılık, ticari denizcilik faaliyetleri başta olmak üzere bir dizi alanda faaliyet gösteriyor.
Birleşmiş Milletler Uzay İşleri Ofisi Uzaya Fırlatılan Nesneler İndeksi’ne göre 1957’den bu yana yörüngeye 13 bin 451 obje fırlatılırken, halen 4 bin 550 uydu aktif bir şekilde görev yapıyor. En fazla uydu sahibi olan ülkeler sırası ile ABD, Çin ve Rusya iken, Türkiye’nin aktif bir şekilde 7 uydusu yörüngede yer alıyor.
ABD özel sektörde de önde
Uzay ekonomisi içerisinde uzay teknolojileri şirketleri ise gün geçtikçe artmaya devam ediyor. Buna göre sayısı 10 binin üzerine çıkan uzay endüstrisi şirketi içerisinde ABD hala kesin olarak öncü iken, bu ülkeyi İngiltere, Kanada, Almanya, Hindistan ve Çin takip ediyor.
Milyarderlerin uzay turizmi yarışması
Geçtiğimiz yıl uzay turizmi açısından devrim niteliğinde gelişmeler de yaşandı. SpaceX, Blue Origin ve Virgin Galactic gibi şirketler, 2021'de ilk turist odaklı misyonlarını hayata geçirirken, bu şirketlerin sahibi olan milyarderler arasında kıyasıya bir rekabet var.
Mars hayalini her fırsatta dile getiren Elon Musk, sahip olduğu SpaceX ile geri dönebilen roketler ile uzay yarışında bir adım önde bulunuyor. NASA ile işbirliği yürüten SpaceX, amacının kar elde etmek olmadığını belirtiyor.
Amazon’un kurucusu Jeff Bezos, Blue Origin şirketi ile insanların uzay kolonilerinde yaşaması için ucuz roketler tasarlamak üzere çalışmalar yürütüyor. Şirket ayrıca ayda üs kurmak için de NASA ile birlikte çalışmak için planlamalar yapıyor.
İngiliz iş adamı Richard Branson’un sahibi olduğu Virgin Galactic ise Bezos ve Musk ile benzer hedeflere sahip. Bununla beraber 3 milyarderden sadece Branson geçtiğimiz yıl Unity-2 uzay aracı ile atmosferin dışına çıkmayı başardı. Uzay ekonomisi içerisinde uzay turizmi pazar büyüklüğü 2021'de 598 milyon dolar olarak ölçülürken, 2030 yılına kadar uzay turizminin 4 milyar dolarlık bir endüstri haline gelmesi bekleniyor.
ABD’nin yüzde 56 pazar payı ile bu alandaki üstünlüğü ise devam ediyor. 2021'de, Virgin Galactic, Blue Origin, SpaceX ve NASA'nın astronot olmayan bireyleri uzayda taşımak ve belirli bir süre sonra onları Dünya'ya geri getirmek için 13 ticari uzay uçuşu görevi gerçekleştirildi.
Geçmişte yörüngesel uzay turizmi büyük ölçüde Rus Soyuz uzay aracını kullanan Uluslararası Uzay İstasyonuna yapılan birkaç uçuşla sınırlıyken, pazara giren yeni şirketler yörünge uzay turizmini daha olası hale getiriyor. Elon Musk tarafından kurulan SpaceX, 2021'de tamamen özel yörünge uzay uçuşunu başlatarak pazar lideri oldu. SpaceX'in Eylül 2021 yörünge uzay uçuşundaki dört yolcusu, kişi başına 50 milyon dolar öderken, Virgin Galactic’in uzay uçuşları için biletlerinin 450 bin dolara satıldığı açıklandı.