Mavi yakada istihdam açığı büyüyor

Eleman sıkıntısı iş dünyasının en önemli sorunlarından biri olmaya devam ediyor. Yüksek büyüme ivmesi beraberinde istihdam artışı da sağladı. 2021 yılında sadece bir yılda 2 milyon 102 bin kişilik istihdam artışı yaşandı. 2020 yılsonunda Türkiye genelinde 26 milyon 695 bin olan istihdam edilenlerin sayısı 2021 yıl sonunda 28 milyon 797 bine ulaştı. Nisan ayı verisine bakıldığında ise istihdam edilenlerin sayısı 30 milyon 371 bin seviyesinde.

Sağlanan istihdam artışına rağmen üretimde istihdam açığı sürüyor. En büyük istihdam açığı ise mavi yakalılarda olmayı sürdürüyor. Rekor kıran ihracatın da desteğiyle imalat sanayide kapasiteler arttıkça, üretim bantları genişledikçe ara eleman sıkıntısı da giderek büyüyor. Pandemi öncesinde de var olan sorun pandemi sonrasında artan ihracatın da etkisiyle iş dünyasının en önemli sorunlarından biri haline geldi.

Yükseköğretim mezunluğu oranının artması ve mezunların daha çok ofiste çalışmayı istemesiyle imalat sanayide çalışacak eleman bulunamaz hale geldi. İş dünyası ise bu sorunu kimisi kendi sektörüne özel meslek liseleri kurarak çözmeye çalışıyor kimisi ise teşvik edici ücretlendirme politikasıyla.

Yaşanan sorunu İŞKUR verileri tüm açıklığıyla ortaya koyuyor. Türkiye genelinde Mayıs ayında İŞKUR’un işverenlerden aldığı açık iş sayısı 229 bin 714 olurken, bu rakam Ocak-Mayıs döneminde ise 935 bin 644 oldu. Mevcut açık işlerin yüzde 98’ini ise özel sektör şirketleri kapsadı. Sektörler itibarıyla 448 bin 987 kişilik en fazla açık iş Hizmetler sektöründe, meslek itibarıyla da en çok açık iş ‘Satış Danışmanı/Uzmanı, Turizm Otelcilik Elemanı ve Garson (Servis Elemanı)’ alanında.

Eğitim seviyesi aranmayan en çok açık iş alanları:

1. Makineci(dikiş)
2. Gazaltı(mig-mag) kaynakçısı
3. Konfeksiyon işçisi
4. Kalite kontrolcü
5. Düz dikiş makinecileri

Ocak-Mayıs arası dönemde en fazla istihdam 302 bin 126 ile hizmetler sektöründe oldu. Hizmetler sektörünü 279 bin 590 ile sanayi sektörü takip etti. Bu sektörleri 213 bin 981 ile imalat ve 94 bin 860 ile idari ve Destek Hizmetleri faaliyetleri ve 67 bin 121 ile konaklama ve yiyecek hizmetleri faaliyetleri takip etti.

İstanbul Ticaret Odası Başkanı Şekib Avdagiç, uzun zamandır ara eleman probleminin devam ettiğini belirtiyor. ‘Ara eleman’ yerine ‘ana eleman’ tabirini kullandıklarından bahseden Avdagiç, yaşanan eleman sıkıntısının temelinde ücretlendirme beklentilerinin karşılanmamasının yattığına da dikkat çekiyor. Avdagiç, nitelikli ara elemana ödenen ücretlerin gözden geçirilmesinin önemli olduğunu vurguluyor.

İşverenden çok işçinin yanındaydık

Türkiye İş Kurumu Genel Müdürü Oğuz Kağan Güldoğan, açık işlerde istihdam edecekleri personel için herhangi bir eğitim seviyesi talebi olmayan işverenlere göre en çok açık iş olan mesleklerin sırasıyla; makineci (dikiş), gazaltı (mig-mag) kaynakçısı, konfeksiyon işçisi, kalite kontrolcü ve düz dikiş makinecileri olduğunu belirtiyor. İstihdam edecekleri kişilerin yükseköğretim mezunu olmasını talep eden işverenlere göre en çok açık olan işlerin ise yazılım mühendisi, bilgisayar mühendisi, muhasebe meslek elemanı, inşaat mühendisi ile pazarlama müdürü mesleklerinin olduğuna dikkat çekiyor.

İŞKUR’a göre gelecek yıl iş gücü fazlası olarak görülen ve 1 yıl içerisinde istihdamı azalacağı düşünülen ilk on meslek arasında; kıraathane işletmecisi, afiş asıcısı, açık hava depo görevlisi, diğer imalat ve ilgili işçiler (makine ile), endüstriyel mutfak ürünleri imal işçisi, iş güvenliği uzmanı (az tehlikeli sınıf-c), tatlı ustası (baklava), kimya öğretmeni-ortaöğretim, ‘fizik öğretmeni-ortaöğretim ve ustabaşı/postabaşı/formen/atölye sorumlusu yer alıyor.

Mesleki eğitim meselesi, gelecek meselesi

Türkiye’nin en büyük organize sanayi bölgesine sahip olan Gaziantep, sadece organize sanayi bölgesinde 1500 firma ile 240 bin kişilik istihdam sağlıyor. Gaziantep Organize Sanayi Bölgesi, Kovid-19 salgını ve küresel çapta yaşanan tüm zorluklara rağmen 2021 yılında 10 milyar 92 milyon 165 bin dolar ihracatla rekora imza attı. 2022 yılında 12 milyar dolarlık ihracat hedefi olduklarından bahseden Gaziantep Sanayi Odası Yönetim Kurulu Başkanı Adnan Ünverdi; “2021 yılında 181 ülkeye ihracat yapan Gaziantep, gıda, tekstil, makine, kimya, plastik, çuval, ambalaj ve ayakkabı gibi 155 alanda binlerce çeşit üretim yapan çok önemli bir ticaret merkezi. Kovid-19 koşulları ve küresel kriz ortamında dahi 2021 yılında şehrimizin toplam istihdamı yüzde 16 artışla 394 bin 246 oldu” diyor.

Yükseköğretim mezunu talep edilen en fazla açık iş alanları:

1. Yazılım mühendisi
2. Bilgisayar mühendisi
3. Muhasebe meslek elemanı
4. İnşaat mühendisi
5. pazarlama müdürü

Yeni dünya düzeni ve değişen ekonomik koşullara ayak uydurma noktasında sanayinin sürdürülebilirliği için yetişmiş insan ve nitelikli eleman ihtiyacının en önemli başlıkları arasında yer aldığına değinen Ünverdi, mesleki eğitim konusunun uzun yıllar boyunca geri planda kaldığından bahsediyor. Ünverdi, mesleki eğitimin yetersizliğinden dolayı sanayicilerin yetişmiş eleman bulamadığına ve gençlerin de meslek edinemedikleri için istihdam zorlukları yaşandığına dikkat çekiyor: “Ara eleman yetişemediği için Gaziantep sanayisinde uzun yıllardır ciddi sıkıntılar yaşadık.

Ancak Milli Eğitim Bakanımız Sayın Mahmut Özer’in öncülüğünde mesleki eğitim konusunda büyük bir atılım süreci başladı. GSO olarak bizler eğitim konusuna her zaman öncelik verdik ve mesleki eğitim meselesini gelecek meselesi olarak gördük. Bu sebeple Gaziantep Sanayi Odası olarak 2017 yılında GSO-Mesleki Eğitim Merkezi’ni kurduk. Gerek Milli Eğitim Bakanlığı’mız gerekse uluslararası kuruluşlarla yaptığımız iş birlikleri ile bugüne kadar 9 bin 500 kişiye mesleki eğitim verdik ve meslek sahibi olmalarını sağladık. Ülkemiz için model haline gelen merkezimiz, geçtiğimiz yıl Brezilya’da düzenlenen Dünya Odalar Yarışması’nda, ‘En İyi Eğitim Projesi’ kategorisinde ikinci olma başarısını gösterdi” diyerek sözlerine devam ediyor.

Mücevher akademisi ile istihdam artacak

Yoğun istihdam sağlayan sektörlerin başında da kuyumculuk geliyor. Bugün ihracatta birim değeri sıralamasında 665 dolar ile mücevher sektörü birinci olurken, onu 62 dolar ile savunma ve havacılık ve 13,2 dolar ile de hazır giyim sektörü izliyor. Türkiye, kuyumculuk sektöründe dünyada en büyük 5’inci pazar, en büyük 3’üncü üretici, en büyük 2’inci ihracatçı ve zamanında teslimde ise 1’inci ülke konumunda. Kovid-19 dönemimde üretim ve ihracattaki aksamalardan dolayı ve atıl kapasite kullanımı nedeniyle kalifiye istihdamda kayıplar oluştuğundan bahseden İstanbul Kuyumcular Odası Başkanı Mustafa Atayık ise “Ara eleman tabir edilen çıraklıktan yetiştirilmesi gereken eleman eksiği mevcut. Bu konuda alternatif çözüm olarak mesleki liselerin stajyer öğrenci programları, belki bir nebze işe yarayabilir” diyor.

Mesleğin önündeki setler kaldırıldığında Türkiye’nin kuyumculuk alanında dünyanın ticaret merkezi ve bir numarası olabilecek potansiyele sahip olduğundan da bahseden Atayık “Ülkemiz, kuyumculukta 6 bin yıllık kadim geçmişi, zengin insan kaynakları ve teknoloji parkurunun verdiği güçle krizlere karşı çok duyarlı ve yeni süreçlere hızla adapte olabiliyor. Daralan pazarların yerini hızla başka ülkelere ihracatı artırarak doldurabiliyor. Sektörümüz, 158 ülkeye ihracat gerçekleştiriyor.

Kovid-19 etkisinin yoğun hissedildiği 2021 yılında en çok ihracat artışı sağlayan sektör olmayı başardı. 2022 Mayıs ayında mücevher ihracatı, 351 milyon 880 bin dolar olarak gerçekleşti. Ocak-Mayıs 2022 döneminde 5 aylık ihracat, yüzde 15 artışla toplam 2 milyar 163 milyon 810 bin dolara ulaştı” diye ekliyor.

Sektöre nitelikli eleman kazandırmak ve tüm dünyada kabul gören Kapalıçarşı ekolünü gelecek kuşaklara taşımak amacıyla Mücevher Akademisi’ni hayata geçirdiklerinden bahseden Atayık,

İKO Mücevher Akademisi’nde usta öğreticilerimiz ve uzmanlarımızla sadekarlık, mıhlama, kalemkarlık, sıcak/ soğuk mine, bilgisayar destekli mücevher tasarımı, elde mücevher tasarımı, perakendecilikte pazarlama ve satış kurslarını açtık. Aynı zamanda nitelikli eleman arayan firmalar ile iş arayan meslektaşlarımızı buluşturmak amacıyla İKO Kariyer sitesini kuruyoruz

diyor ve sözlerine devam ediyor: “İstanbul Kuyumcular Odası olarak Mücevher İhracatçıları Birliği ile birlikte tüm kuyumculuk meslek liseleriyle iletişim içerisinde birlikte çalışmalar yürütüyor, destek veriyoruz. Kuyumculukta teknoloji hızla geliştiği için okullarımızda verilen atölye eğitimleri ve kullanılan teknoloji de piyasa gerçekleriyle uyum içinde olmalı. Bu yüzden eğitim-sektör işbirliği ve birlikteliğinin istihdam konusunda açığın kapatılmasına yardımcı olacağına inanıyoruz.”