Markan seni ele veriyor

Tüketim toplumu, markaları bireylerin kimlikleri haline getirdi. Markalar artık bir tür sosyalleşme, daha rahat iletişime geçme fonksiyonuna sahip durumda. İçinde bulunduğumuz imaj çağının bireyleri, ürünün kendisinden çok markanın ortaya çıkardığı sosyolojik sonuçlar ile ilgileniyor ve aslında onu satın alıyor. Bilerek ve isteyerek… İşin bir başka boyutu daha var. Şu bilenen bir gerçek ki artık şirketler de en az ürün kadar hatta ondan daha fazla markaya yatırım yapıyor. Markanın bilinirliğini artırmak ve bunu sürekli kılmak için sadece klasik reklam çeşitleri kullanılmıyor artık. Tüketicilerin, bilinçlerinin her kademesine, beyin kıvrımlarının her bir bölümüne uzanan planlar yapılıyor. Marka-ürün etkinlikleri, sosyal sorumluluk projeleri, sosyal fayda, toplumsal dışsallık ve benzeri son yıllarda sıkça duyduğumuz birçok kavram aslında tam olarak bu amaçla üretiliyor. Dünyanın bilinirliği en yüksek ayakkabı markalarından birinin ürünlerinin son satış fiyatı içinde işçilik ve hammadde maliyetinin sadece yüzde 10 civarında olmasının nedeni bu maliyetler. Artan rekabet, şirketleri markaların bilinirliğine daha fazla yatırım yapmaya zorluyor. Teknoloji ilerledikçe ortaya çıkan yeni kanallar, lojistik geliştikçe ürünlerin her tarafa ulaştırılabiliyor olması üreticileri bu alanda daha fazla şey yapmaya zorluyor. Uzmanlara göre, markalaşma süreci isim, logo ve hatta sloganın seçilmesiyle başlıyor. Doğru seçim ilerleyen süreçte işleri kolaylaştırabiliyor ya da tam tersi daha ağır maliyetlere neden olabilir. Örneğin pazarlamanın gurusu olarak kabul edilen Jack Trout, alınabilecek en önemli pazarlama kararının bir ürüne koyulacak isim olduğunu ve uzun vadede bir markanın, daha kaliteli bir ürün olmadığı, daha kaliteli bir isim olduğunu söylüyor. Bugünün bilinirliği çok yüksek başarılı markalarının geçmişine baktığımızda bunu görmek mümkün. İşte finansal açıdan dünyanın en değerli markalarının isim ve logo hikayeleri...

Apple

Kaliforniya’da Cupertino şehrinde bir garajda doğan, tüketici elektroniği, bilgisayar yazılımı ve kişisel bilgisayar tasarlayan, geliştiren ve satan firma 1976 yılında Steve Jobs, Steve Wozniak ve Ronald Wayne tarafından Apple I kişisel bilgisayar kitini satmak amacıyla kuruldu. Şirket önceleri Matrix Electronics ve Apple Computer olmak üzere iki isim arasında kaldı. Sonunda Apple olmasına karar verildi. Apple’in ismini nasıl seçtiği konusunda birçok iddia bulunuyor. Bu iddiaların en güçlüsü ise kurucularından Steve Jobs’ın “The Beatles” hayranı olması sebebiyle, müzik grubunun plak şirketi olan Apple Corps’un isminden etkilenerek koyulduğu. Hatta bu nedenle Apple Inc. ve Apple Corps arasında yaklaşık 30 yıl süren bir dava süregeldi ve davayı 2007 yılında Apple Inc. kazandı. Bununla birlikte Apple logosunun kenarından ısırılmış elmanın bilgisayar biliminin kurucu olarak görülen Alan Tuning’in elmaya siyanür zehiri sürerek intihar etmesini temsil ettiği de konuşulanlar arasında. Bunun yanında bir iddia da Apple kurucuları Steve Jobs ve Steve Wozniak’in önceden oyun şirketi Atari’de çalıştıkları için rehberde Atari’den önce çıkmak için “Apple” ismini koydukları yönünde. Brand Finance’ın her yıl dünyanın en değerli markalarını seçtiği Brand Finance Global 500 raporuna göre listenin 1’inci sırasında yer alan firma 2015’te 128 milyar 303 milyon dolar olan marka değerini 2016’te yüzde 14 artırarak 145 milyar 918 milyon dolara çıkardı.

Samsung

Seul, Güney Kore kökenli bir firma olan Samsung, teknolojik hayatına 1969 yılında Samsung-Sanyo Electric Company olarak başlıyor. Fakat şirketin asıl köklerine 1939 yılında Lee Byung-Chull tarafından kurularak sebze, meyve ve balık ihracatı sağlayarak başlanıyor. 1970 yıllarında ise tekstil ve inşaat endüstrisiyle ilgilenerek renkli TV’ler satmaya başlıyor. Sonraki yıllarda ise uçak yapımı ile ilgilenen firma, o yıllarda dünyanın en küçük video kaydedicilerini üretiyor. Apple ile rekabetine gelecek olursak ilk belirgin olay Amerika Birleşik Devletleri mahkemesi’nin Apple ürünlerinin taklidini yaptığına kanaat getirdiği Samsung'u 290 milyon dolar tazminata mahkûm etmesiydi. Samsung’un isminin anlamı ise Sam ve Sung olarak iki parçadan oluşuyor. Sam “üç”, Sung ise “yıldız” anlamında. Yani anlamı “üç yıldız” anlamına geliyor. Korece sembolü ise “Hanja (büyük sayıda ve güçlü) demek. Brand Finance raporuna göre listenin 3’üncü sırasında yer alan firma 2015’te 81 milyar 716 milyon dolar olan marka değerini 2016’te yüzde 2 artırarak 83 milyar 185 milyon dolara çıkardı.

Google

Arama motoru olarak hayatımıza giren proje 1996 yılında Stanford Üniversitesi’nde doktora yapan iki öğrenci olan Larry Page ve Sergey Brin tarafından geliştirildi. İlk olarak, 4 Eylül 1998 tarihinde özel bir şirket olarak kuruldu ve 19 Ağustos2004 tarihinde halka arz edildi. Halka arzın gerçekleştiği dönemde, Larry Page, Sergey Brin ve Eric Schmidt, 2024 yılına kadar Google'da birlikte çalışmak üzere anlaştılar. “Google” kelimesi ise “arama motoru olarak internette bir şey arama” anlamında İngilizce sözlüklerde yer almayı başardı. Page ve Brin ilk olarak bu arama motoruna “sırt masajı” anlamına gelen “Backrub” adını verdiler. Fakat daha sonra bu ismi değiştirmek isteyip projeye “10 üzeri 100'e karşılık gelen oldukça büyük bir matematik sayısı” anlamında olan “Googol” ismini koydular. Bu isimden etkilenmelerinin sebebinin ise, projenin amacının internette sınırsız bilgilerin düzenlenmesi vizyonu ile doğduğunu belirtiyorlar. Googol isminin Google’a dönüşmesinin sebebi ise söylenenlere göre Page’in veya Brin’in ismi yanlışlıkla farklı telaffuz etmelerinden kaynaklanıyor. Google'un gayri resmi sloganı ise, Google mühendisi Amit Patel tarafından bulunan "Don't be evil" (Kötü Olma). Brand Finance raporuna göre listenin 2’nci sırasında yer alan firma 2015’te 76 milyar dolar olan marka değerini 2016’te yüzde 23 artırarak 94 milyar 184 milyon dolara çıkardı.

Verizon

Merkezi New York’ta ve Delaware eyaletinde de bulunan Verizon firması Amerikalı bir telekomünikasyon şirketi. 2000 yılında “VZ” sembolü adı altında New York Borsası’nda (NYSE) ve aynı zamanda 2010 yılında da NASDAQ Borsası’nda aynı sembolle ticarete başladı. O zaman bu sembol seçilmişti çünkü Verizon logosu için grafiksel olarak hız kazandıracak iki harf kullanılmak istendi. Aynı zamanda logo veritas ve horizon’dan oluşan şirket isminde yansıtmış oluyor. Ayrıca 30 Haziran 2000 yılında Bell Atlantic Corp. Ve GTE Corp. firmaları ile birleşen Verizon, ismini Latince 'gerçek' (veritas) ve 'ufuk' (horizon) kelimelerinin birleşiminden almış. Brand Finance raporuna göre listenin 6’ncı sırasında yer alan firma 2015’te 59 milyar dolar olan marka değerini 2016’te yüzde 5 artırarak 63 milyar 116 milyon dolara çıkardı.

Alibaba

Dünyanın en büyük e-ticaret sitelerinden biri olan şirket Çin’de yerel ve uluslararası ticaret için dünyanın en önde gelen çevrimiçi piyasalarından biri. Alibaba.com üzerinde 200 ülkeyi aşkın 3.5 milyon şirket faaliyet gösteriyor. 19 Eylül 2014'te New York Borsası'nda (NYSE) yaptığı 24.7 milyar dolarlık hacimli halka arz ile tüm zamanların en büyük halka arzını gerçekleştiren firmanın isim hikayesi ise şöyle; Alibaba.com’un kurucusu Jack Ma, siteyi kurmadan önce ABD'ye gittiğinde orada iyi bir e-ticaret portalının eksik olduğunu fark ediyor ve bu portalı kurmak gibi bir düşünceyle önce isminin akılda kalıcı ve herkes tarafından bilinen bir isim olmasını istiyor ve San Francisco'da bir kafede otururken garsona ‘Alibaba'yı biliyor musun?’ diye soruyor. Garson, ‘Evet’ diyor ve onun hakkında ne bildiğini de soruyor. Garson, 'Açıl susam açıl' diyor. Daha sonra da sokağa çıkıp 30-40 kişiye daha sorduktan ve neredeyse herkesin bu ismi bilmesinden dolayı bu isimde karar kılıyor. Brand Finance raporuna göre listenin 62’nci sırasında yer alan firma 2015’te 11 milyar 377 milyon dolar olan marka değerini 2016’te yüzde 58 artırarak 17 milyar 968 milyon dolara çıkardı.

Nıke

Amerika Birleşik Devletleri merkezli, spor ayakkabı, spor giysi ve spor aksesuarları tasarımcısı ve pazarlayıcısı firma, üretiminin tamamına yakınını Uzak Doğu Asya'daki üretim evlerinde yaptırtıyor. Ayrıca firma dünya çapında 25 bin çalışana sahip. Dünyanın en büyük markalarından biri olan Nike şirketinin kurucusu Phil Knight ismi özellikle seçiyor. Phil Knight ve Bill Bowerman ortaklığıyla ilk kurulduğu zamanda adı Blue Ribbon Sports olan firmada çalışan ve kendisi de bir koşucu olan Jeff Johnson tarafından, bir gece rüyasında Yunan mitolojisinin Zafer Tanrıçası Nike’ı görmesiyle firma adı değişir ve Nike olur. Yunan mitolojisinde kelime anlamıyla zafer anlamına gelen Nike, Roma Mitolojisinde Victoria olarak biliniyor. Brand Finance raporuna göre listenin 29’uncu sırasında yer alan firma 2015’te 24 milyar 138 milyon dolar olan marka değerini 2016’te yüzde 16 artırarak 28 milyar 41 milyon dolara çıkardı.

Starbucks

Merkezi Seattle, Washington'da olan kahve dükkânları zinciri olan şirketin ilk mağazası 1971 yılında öğretmen olan Jerry Baldwin, tarih öğretmeni Gordon Bowker ile yazar olan Zev Siegel tarafından Pike Place Market adıyla bilinen yerde açıldı. 1982 yılında yatırımcı Howard Schultz da ortaklığa katılarak İtalyan espresso barlarından etkilenerek 1985 yılında II Giornale kahve dükkânları zincirini kurdu. Birkaç yıl sonra Starbucks'ın ilk sahipleri Peet's Coffee and Tea mağazasını satın alınca Starbucks'ı Shultz'a devrettiler. Böylece Shultz'un II Giornale kahve dükkânları, Starbucks adını alarak hizmet vermeye devam etti. 65 ülkede toplam 22 bin 519 mağazasıyla, kahve satın alınması ve kavrulmasında dünyanın bir numaralı şirketi olan firma Moby Dick'teki Starbuck adlı karakterden ismini ve denizkızı simgesini alır. Brand Finance raporuna göre listenin 38’inci sırasında yer alan firma 2015’te 19 milyar 762 milyon dolar olan marka değerini 2016’te yüzde 17 artırarak 23 milyar 185 milyon dolara çıkardı.

Coca-Cola

Amerika Birleşik devletleri kökenli The Coca- Cola Company şirketi Coca-Cola ve çeşitli alkolsüz içecek markalarını üretiyor. Markanın adı kola fındığı, kafein kaynağı ve koka yaprakları isimlerinin birleşmesinden oluşuyor. 1886 yılında eczacı John Stith Pemberton tarafından kendi midesi için hazırladığı özel bir karışımla keşfedildi. Bir gün Pemberton karbonat ve suyu karıştırrarak değişik güzel bir karışım elde etmiş ve etrafındaki insanlara ikram etmiş. Pemberton, herkes tarafından sevilen bu içeceğin içindeki karışımları biraz daha değiştirerek muhasebeci Frank Robinson ile bu karışıma Coca Cola ismini koymuş. Çünkü ikili 2 C’nin çok arda arda gelerek çok sempatik olduğunu düşünmüşler. Hatta markanın isminin yazılışı da Pemberton’a ait. Brand Finance raporuna göre listenin 17’nci sırasında yer alan firma 2015’te 35 milyar 797 milyon dolar olan marka değeri 2016’te yüzde 5 düşerek 34 milyar 180 milyon dolar oldu.

Amazon.com

İlk kurulan en büyük internet alışveriş sitesi olan amazon. com, Jeff Bezos tarafından 1994 yılında ABD'nin Seattle şehrinde kuruldu. İşe önce kitap satarak başlayan amazon.com, DVD, müzik CD'si, bilgisayar yazılımı, bilgisayar oyunu, elektronik eşya, aksesuar, mobilya gibi farkı türden ürünler satıyor. Firmanın son yıllarda yaptığı en büyük atılım, elektronik kitap okuyucusu Kindle'ı piyasaya sürmek oldu ve Kindle, amazon.com’un en çok satılan ürünü haline geldi. Amazon’un adı ilk önce 'abracadabra' sözünden gelen cadabra’ydı. Fakat 1995 yılında şirket ismi Amazon olarak değişti. Bezos sanal alışveriş şirketinin isminin alfabetik sırada önde çıkması için "A" harfiyle başlamasını tercih ederek Amazon Nehri'nden alıyor. Ayrıca nehrin büyüklüğünden de esinlenip şirketinin onun kadar büyük olmasını istediği için bu ismi tercih edildiği konuşuluyor. Brand Finance raporuna göre listenin 4’üncü sırasında yer alan firma 2015’te 56 milyar 124 milyon dolar olan marka değerini 2016’da yüzde 24 artırarak 69 milyar 642 milyon dolara çıkardı.

Ikea

Kurucusu Ingvar Kamprad’ın 5 yaşında komşulara kibrit satmasıyla başlayan şirketin hikayesi başarılarla dolu. İsveç kökenli uluslararası bir mobilya mağazası olan şirketin 43 ülkede 235 mağazası bulunuyor. Kamprad, 17 yaşına geldiğinde çalışmalarında başarılı olduğu için babası ona bir miktar para verir ve Kamprad bunu kendi şirketi olan Ikea’yı kurmakta kullanır. Şirketi’in ismini ise adının baş harfleri I-K büyüdüğü çiftliğin baş harfi E (Elmtaryd) ve yaşadığı köyün baş harfi olan A’dan (Agunnaryd) oluşturur. Brand Finance raporuna göre listenin 66’ncı sırasında yer alan firma 2015’te 18 milyar 540 milyon dolar olan marka değeri 2016’te yüzde 8 düşerek 17 milyar 9 milyon dolar oldu.

Türkiye'den ilk sırada THY var

Merkezi İstanbul olan ve 1933 yılında kurulan Türk Hava Yolları Skytrax'ın 2015 ödüllerine göre 5. kez Avrupa'nın en iyi hava yolu seçilip dünyanın en iyi 4. hava yolu oldu. 284 noktaya uçuş yapan firma en çok uçuş ağı bulunan hava yolları listesinde dünyada 4. sırada yer alıyor. ilk adı Havayolları Devlet İşletme İdaresi olan Türk Hava Yolları’nın 1955’te “Devlet Hava Yolları Umum Müdürlüğü” olan ismi kaldırılarak “Türk Hava Yolları” olarak değişiyor. Brand Finance raporuna göre listenin 1’inci sırasında yer alan THY 2015’te 2 milyar 219 milyon dolar olan marka değerini 2016’te yüzde 11 artırarak 2 milyar 452 milyon dolara çıkardı.

Akbank

1948 yılında Adana’da Hacı Ömer Sabancı tarafından kurulan bankanın kuruluş amacı daha çok Adana yöresindeki pamuk üreticilerine destek olmaktı. İlk başta Adana yöresinde hizmet eden bir banka olurken daha sonra da farklı illerde de hizmet verdi. Türkiye’nin en değerli banka markası ve dünyanın en değerli 94. banka markası olmayı başaran Akbank ilk olarak 1947 yılında “Adana – Kayseri Bankası” olarak finans sektöründe yerini alır. Daha sonra iki şehrin baş harfleri birleştirilerek “Akbank” olarak değişir. Brand Finance raporuna göre listenin 4’üncü sırasında yer alan firma 2015’te 2 milyar 516 milyon dolar olan marka değerini 2016’te yüzde 37 düşerek 1 milyar 589 milyon dolar oldu.

Enka

Merkezi İstanbul’da bulunan şirketler grubu Enka Şirketler Grubu 1957 yılında kuruldu. Enişte Şarık Tara ve kayınbirader Sadi Gülçelik tarafından kurulan Enka’nın açılımı bu iki iş adamının ünvanları olan ''Enişte ve Kayınbirader"in ilk hecelerinin birleşmesiyle oluştu. Brand Finance raporuna göre listenin 18’inci sırasında yer alan firma 2015’te 681 milyon dolar olan marka değeri 2016’te yüzde 21 düşerek 538 milyon dolar oldu.