Evden çalışan çalışana
Pandeminin ilk günlerinde pek çok şirket, ofislerini geçici süreyle kapatıp, evden çalışma modeline geçmişti. Bu çalışma modelinin kolaylıklarını ve avantajlarını keşfeden farklı alanlardan birçok şirket, biraz da çalışanlarının da talebiyle, bu modeli standarda dönüştürüyor. Her gün ofise gelinmesini gerektirmeyen türden işler yapan çalışanlar evden, uzaktan ve hatta şehir dışından çalışma düzenine geçiyor. Bu büyük dönüşüm, iş yapma biçimlerimizden şehir hayatımıza kadar pek çok şeyi radikal bir şekilde değiştirecek gibi görünüyor.
Korona virüs salgınıyla dünya genelinde çok sayıda sektörde milyonlarca çalışan evden çalışmaya başladı. İlk başta şirketler zorunluluktan çalışanlarını eve yollarken bunun verimlilik üzerinde nasıl bir etki yaratacağı tam olarak bilinmiyordu. Ancak geçtiğimiz 1 yılda birçok şirket uzaktan çalışmanın olumsuzdan çok olumlu yanları olduğu kanaatine vardı.
Dünya genelinde çalışanların yüzde 83’ü pandemi nedeniyle evden çalışmaya adapte oldu. Araştırmalara göre salgından sonra global olarak işlerin yüzde 25’inin evden yapılabilir hale gelmesi öngörülüyor. Ülkeler bazında ise Amerika’da yüzde 47 oranında, İsviçre’de yüzde 45, Kamboçya’da yüzde 11, Türkiye’de yüzde 21 oranında işlerin evden yapılabilmesi mümkün görünüyor.
Araştırma şirketi Gartner’ın 317 CFO ve finans lideriyle yaptığı ankete göre şirketlerin yüzde 74’ü çalışanlarının bir kısmının kalıcı olarak uzaktan çalışmaya geçmesini planlıyor. Bir başka araştırma şirketi Enterprise Technology Research (ETR) de teknoloji odaklı şirketlerde 2021’de uzaktan çalışanların sayısının 2’ye katlanmasının beklendiğini bildirdi. Bunun nedeni ise şirketlerin yüzde 49’unun uzaktan çalışmayla verimliliğin arttığını düşünmesi.
Türk çalışanlar uzaktan çalışma isteğinde Avrupalıları geçti
Microsoft, Boston Consulting Group, KRC Research ve Wharton School ile birlikte Avrupa, Ortadoğu ve Afrika bölgeleri dikkate alınarak, 20 ülkede hayata geçirdiği “Work Reworked” araştırması yapıldı. Yapılan araştırmanın sonucuna göre, Türk iş dünyasının esnek çalışma modelini Avrupalı meslektaşlarına göre çok daha hızlı benimsediği ortaya çıktı.
Türkiye’nin önde gelen şirketlerinden 633 kişinin katıldığı ankette, yöneticilerin yüzde 94’ü hibrit bir çalışma yönteminin kalıcı olacağını öngörüyor. Aynı ankete İngiltere, Fransa, Almanya ve İtalya gibi Avrupa’nın lider ekonomilerinden katılan yöneticiler arasında ise bu öngörü yüzde 88 oranında kalıyor. Araştırma, esnek çalışma modeliyle birlikte, inovasyonla şekillenen kurum kültürünün ve bunu önceliklendiren yeni nesil yöneticilik anlayışının da kalıcı olacağına işaret ediyor.
Araştırma, Türkiye’deki çalışanların zamanlarının yüzde 43’ünü geleneksel ofis ortamı dışında geçirmek istediklerini gösteriyor. Araştırmanın Avrupa ayağında elde edilen sonuç ise yüzde 31. Öte yandan, çalışanlar ofiste geçirdikleri zamanı meslektaşlarıyla bağlarını korumanın güçlü bir yolu olarak görmeye devam ediyor. Üst düzey yöneticiler ofiste geçirilen günlerin üretkenliğin yanı sıra, çalışan bağlılığını da artırdığını belirtiyor. Uzaktan çalışmaya geçen şirketlerin yüzde 77’si, bu yeni modelde eskisine oranla daha fazla üretken olduğunu belirtiyor.
- Türkiye'de Nisan 2020'de evden çalışanların sayısı: 4.8 milyon
- Türkiye'de Temmuz 2020'de evden çalışanların sayısı: 2.3 milyon
Şirketler memnun, peki ya çalışanlar?
Pandemi nedeniyle Türkiye genelinde binlerce şirket, evden çalışmayı kalıcı hale getirdi. Ancak evden çalışma uygulaması, evlerini ofise çevirmek zorunda kalan çalışanlar için ciddi hak kayıplarını da beraberinde getiriyor. Şirketler bu dönemde maliyetlerinde ciddi iyileşme sağlarken, çalışanların üzerine bindirilen internet, elektrik ve fazla mesai gibi ek yükler her geçen gün artıyor ve giderlerinin nasıl karşılanacağı muamma. Uzmanlar, pandemi nedeniyle giderek yaygınlaşan evden çalışma konusunda yeni bir iş hukukuna ihtiyaç olduğunu söylüyorlar.
Uluslararası Çalışma Örgütü’nün (ILO) son raporuna göre, Kovid-19 küresel salgını nedeniyle sayılarında büyük artış görülen evden çalışanların daha iyi korumaya ihtiyacı var. Evden çalışanlar genellikle, yüksek vasıflı mesleklerde dahi, ev dışında çalışanlardan daha kötü durumdalar. Evden çalışanlar ortalama olarak Birleşik Krallık’ta yüzde 13, Amerika Birleşik Devletleri’nde yüzde 22, Güney Afrika’da yüzde 25, Arjantin, Hindistan ve Meksika’da ise yaklaşık yüzde 50 daha az kazanıyorlar.
ILO’nun tahminlerine göre, Kovid-19 krizinden önce dünyada 260 milyon ev eksenli çalışan bulunuyordu. Bu çalışanlar küresel istihdamın yüzde 7,9’unu oluşturuyorlardı ve çalışanların yüzde 56’sı kadındı. 2020 yılında Kovid-19 küresel krizinin etkisiyle, her beş çalışandan biri kendisini evden çalışır durumda buldu.
Koç Holding, uzaktan çalışma sistemini kalıcı hale getirdi
Uzaktan çalışmayla ilgili tartışmalar ve araştırmalar devam ederken, 95 bin çalışanıyla Türkiye’nin en büyük işverenlerinden birisi olan Koç Holding’in CEO’su Levent Çakıroğlu şirketteki 35 bin ofis çalışanı için uzaktan çalışmanın kalıcı hale geleceğini duyurdu.
Çakıroğlu konuyla ilgili yaptığı açıklamada “Uzaktan/esnek çalışma, çalışanların yolda geçen zamanlarını ortadan kaldırıyor. Ofis alanı, personel servisi kapasitesi gibi ihtiyaçlar azalıyor. Hem çalışan tatminini hem de verimliliği artıracak büyük bir potansiyel var” ifadelerini kullandı. Koç Holding, bu açıklamasıyla uzaktan çalışmayı kalıcı hale getiren birçok uluslararası devin arasına katıldı.
Akbank da kervana katıldı
Koç Holding’ten sonra Sabancı Grubu şirketlerinden Akbank da, pandemi ile başlayan çalışma esnekliğini kalıcı hale getirdiğini açıkladı. Genel Müdür Hakan Binbaşgil, pandemi sonrası çalışma düzenini; uzaktan çalışma, hibrit ve ofisten çalışma şeklinde üç farklı şekilde tasarladıklarını belirtti. Akbank’ta müşterilere birebir hizmet verilen şubeler yerinden çalışmaya devam ederken, Genel Müdürlük ekiplerinin yüzde 52’sinin uzaktan, yüzde 36’sının hibrit düzende, yüzde 12’sinin ise ofisten çalışacaklarını söyledi.
Her ay ortalama 42 milyon internet kullanıcısına erişen Mynet, Mayıs ayında uzaktan çalışmayı kalıcı hale getirdi. Şirket, tüm editör kadrosunu kalıcı olarak tamamen uzaktan çalıştırma kararını aldı. Reklam ajansı YouthWorks ise Haziran ayında kalıcı olarak hibrit çalışma sistemine geçiş yaptı. Pandemi dönemi sonrasında verimliliği en üst seviyede tutmak isteyen ajans, teknolojiyle entegre edilmiş online ofis ve offline ofis sistemiyle çalışıyor.
Haziran ayında uzaktan çalışmayı kalıcı hale getiren Yapı Kredi Teknoloji, çalışanlarına fatura desteği de sunacağını açıkladı. Şirket, teknoloji ve proje yönetimi ekiplerinin isterlerse tam zamanlı olarak evden, isterlerse online rezervasyon sistemiyle masa tutarak ofise gidebileceklerini belirtti. Bu da Yapı Kredi Teknoloji’nin hibrit bir çalışma düzenine geçtiğini gösteriyor.
Teknoloji devleri tercihi çalışanlara bırakıyor
Korona virüs salgını ile birlikte pek çok şirket ofislerini geçici süre ile kapatmış veya evden çalışma modeline geçiş yapmıştı. O şirketlerden birisi de İsveç merkezli online müzik platformu Spotfiy olmuştu. Spotify, bu modelin pandemi sona erdiğinde de devam etmesi yönünde karar aldı. Alınan karar kapsamında bir çalışan, nereden çalışmak istediğini yöneticilerine bildirebilecek ve ofise gelip gelmeme kararı kendisinde olacak. Ancak bu karar evden çalışması mümkün olmayan birimler için geçerli değil.
Twitter da, geçen yıl nisan ayında yaptığı açıklamada pandemi sürecinde uzaktan çalışmanın mümkün olduğunun kanıtlandığını vurguladı. Twitter CEO’su Jack Dorsey çalışanlarına yolladığı mailde tercih edenlerin kalıcı olarak uzaktan çalışabileceğini bildirdi. Google, Airbn, Zillow, Linkedin gibi şirketler de Twitter’a benzer bir şekilde uzaktan çalışma konusunda çalışan talebine göre hareket edeceklerini açıkladı.
Uzaktan çalışan sayısını pandemi sonrası artırmayı planlayan bir başka şirket de Fransız otomotiv devi Groupe PSA oldu. Peugeot, Opel, Citroen ve DS markaları bünyesinde barındıran Fransız otomotiv üreticisi PSA, globalde ve Türkiye’de yeni çalışma modeline geçen şirketler arasında yer alıyor. Şirket, 2020 yaz aylarından itibaren ofise gitmeyi çalışanlarının ve departman yöneticilerinin inisiyatifine bıraktı.
Evden çalışma ile aynı şehirde çalışma şartı kalkıyor mu?
Uzaktan çalışma şehir yapılarını da değiştiriyor. İş bulmak için şehir değiştirmek zorunda kalanlar artık kendi bölgelerinde kalabiliyor. Uzaktan çalışmayla birlikte insanlar köylerine, başka şehirlere, farklı alanlara gitme eğilimi göstermeye başladı.
Dev şirketlerin aldığı bu kararların etkileri ilerleyen yıllarda ekonomiye damga vuracağa benziyor. Burada kuşkusuz tek etkilenenler söz konusu çalışanların hayatı olmayacak. Örneğin büyük şirketler tamamen uzaktan çalışma kararı alırsa bir anda yüz binlerce beyaz yakalıyı metropol şehirlere bağlayan en önemli neden olan ‘iş’ ortadan kalkmış oluyor. Bu da kuşkusuz şehirdeki emlak piyasasını ve daha genel olarak inşaat sektörünü de etkilemesi öngörülüyor.