Ekonomik riskler artıyor

Öte yandan, ABD’nin Orta Doğu’daki İsrail yanlısı politikası sebebiyle, İran ile arasındaki gerginliği giderek artıyor. Bu da yine ekonomik risklerin artması, yavaşlamanın da hızlanması manasına geliyor. ABD’de, kongre de ekonomik savaş naraları atılıyor. Tüm bunlar küresel ölçekte jeopolitik ve ekonomik riskleri artırıyor.

Türk ekonomisi de zor bir dönemden geçiyor. Ekonomik büyüme, ekonomik programda öngörüldüğü gibi çok zayıf ya da negatif seviyede. Buna karşılık enflasyonda kalıcı bir düşüş eğilimi henüz yeterince güçlü değil. Faizlerin yüksekliği ekonomik yavaşlama kadar şirket bilançolarındaki finansal riskleri de artırıyor. Ayrıca, İstanbul seçimlerinin yenilenmesi de ekonomideki olası bir canlanma sürecini iki ay kadar erteledi. ABD’nin Orta Doğu’daki iğreti politikaları, Rusya’nın pozisyonuyla birleşince, Türkiye’nin güneyinde Suriye’deki normalizasyonu güçleştiriyor. S400 konusunda Türkiye ile ABD’ arasındaki anlaşmazlık ciddi bir krize dönüşebilir ve ekonomi üzerinde etkili olabilir. ABD açıkça Türkiye’nin iç işlerine karışıyor durumda. Durum Kıbrıs harekatı sonrasında yaşanan ambargo dönemini çağrıştırıyor. ABD’de kongre üyelerinin Türkiye’ye ekonomik savaş ya da yaptırım naraları en önde gelen ve geleneksel müttefiklerinden birisini rahatlıkla gözden çıkartabilme sinyalleri vermesi, kongre üyelerinin bunun uzun dönemde Amerika’nın itibarı ve güvenilirliği üzerinde ne kadar zararlı olacağının da farkında olmadıklarını gösteriyor.

Tüm bunlar, tabii olarak Türkiye’nin CDS primlerini yükseltiyor ve kur hareketlerini şiddetlendiriyor. Yani, müttefiğe karşı ‘ekonomik savaş’ fiilen başlamış sayılabilir. Bu durumda, Türkiye’nin ekonomik alandaki öncelikleri ne olmalıdır? Öncelikle yüksek enflasyon-düşük büyüme spiralinin kırılması gerekiyor. Burada anahtar büyümenin iç talep yerine dış talebe dayandırılmasıdır. İç talebin kredi genişlemesiyle desteklenmesi mevcut konjontürde mümkün gözükmüyor. Zira hem bankaların risk algısı sebebiyle kredi büyümesine temkinli yaklaşması hem de talep tarafında yüksek faizlerin etkisi kredi genişlemesini engelliyor. Ayrıca, kredi genişlemesiyle iç talebi güçlendirme sonrasında artan borçlanma ve finansal riskleri beraberinde getiriyor. Dolayısıyla, başta da söylendiği gibi mesele iç talebi ve riskleri sınırlı tutarken şirketlerin ciro artışını (yani büyümeyi) dış pazarlardan elde etmek olarak özetlenebilir.

Ancak, dış talep yani ihracatla büyüme kritik öneme sahip olsa da başta Avrupa olmak üzere dış pazarlardaki daralma, ve ticaret savaşları süreci Türk ekonomisinin ihracattan elde edeceği faydaları kısıtlıyor. Türk şirketlerinin ihracat finansmanına kısıtlı erişimi de uluslararası pazarlardaki rekabet güçlerini düşürüyor. Bir başka deyişle, ihracat artışı istediğimiz seviyelerde gelmeyecek gibi görünüyor ve bu cephede istenilen iyi haberler yeterince güçlü değil.

Enflasyon tarafında, kur ve baz etkisi enflasyonda düşüş eğilimine işaret ediyor. Ancak, özellikle tarım sektöründen gelen katılıklar hızlı düşüşü engelliyor. Kurlardaki oynaklıklar da hem enflasyondaki düşüş eğilimlerini kısıtlıyor hem de oynaklık risklerini artırıyor.

Büyüme ve enflasyondaki zorluk ve riskler bütçenin bir çıpa olarak önemini daha da kritik hale getiriyor. Maliye ve Ekonomi Bakanlığı bu konuyu ne kadar önemsediğini defalarca yineledi. Ancak, seçimlerin etkileri göz önüne alındığında bütçe ile ilgili risklerin de düşmediğini gösteriyor. İstanbul seçimlerinden sonra hükümetin, bütçe disiplini ile ilgili taahhütlerini yenileyen bir söyleme ve performansa ihtiyaç olacaktır. Son olarak, yavaşlayan ekonomi ve bunun getirdiği ithalattaki yavaşlama ve ihracattaki artış ile birlikte cari dengedeki düzelme güçlenerek devam ediyor. Bu da CDS primlerine yansımasa da kırılganlık risklerini düşürüyor. Karar alıcıların bu düşüşü orta vadede kalıcı hale getirecek dönüşümü planlaması ve uygulaması gerekiyor.