Dolar saltanatına alternatif
Ekonomik silah olarak kullanılan dolar, küresel piyasaya hükmetse de geleceği tartışmalı. Uzun zamandır ortak para alternatifi olarak IMF’nin küresel rezerv varlığı SDR konuşuluyor. Ancak bu epeydir tartışmalı bir konu. Son zamanlarda, Çin para birimi Renmınbının (Yuan) tahminleri ağırlık kazanmaya başladı. Türkiye ve Rusya ise yerel paralarla rezerv oluşturma çabasında.
Ortak küresel para birimi oluşturmak bir ihtiyaç olarak gözüküyor. Üstelik öneriler de var. Hatırlanacağı gibi IMF, Bretton Woods Konferansı’nda kuruldu, 1967’de de IMF’nin küresel rezerv varlığı Özel Çekme Hakkı (SDR) onaylandı. Fon’un yılda 200- 300 milyar dolar, SDR ihraç edebileceği tahmini yapılıyor. SDR’nin gerçek bir küresel para birimine dönüştürülmesiyle, küresel ekonomi ve uluslararası para sistemine çeşitli faydalar sağlanacağı uzun süredir konuşuluyor. Küresel para birimini tüm ülkelere ihraç etmenin finansal faydaları (senyoraj) da yayacağı öngörülüyor. Şu anda bu avantajlar yalnızca uluslararası olarak kullanılan ulusal veya bölgesel para birimleri ihraççılarına, özellikle de ABD Doları ve euro’ya tahakkuk ediyor. ABD’nin ve spekülatörlerin de bundan çok acımasızca yararlandıkları muhakkak. Dolar gücü, ülke siyasetlerine ve ekonomilerine müdahale etmenin silahı olarak kullanıldı. Son yüzyıl, özellikle borçluluğu yüksek ülkelere karşı Amerikan Doları’nın silah olarak kullanıldığı bir dönem oldu. Türkiye’nin ABD’nin isteklerine direnmesi karşısında ABD yönetiminin Türkiye ekonomisini abluka altına almak için gerçekleştirdiği döviz kuru atakları henüz gündemde.
Yerel para önlemi yeterli mi?
Türkiye’nin İran ambargosuna katılması, Çin’le ilişkilerini azaltması ve S-400 alımını durdurmasını isteyen ABD, döviz kurları üzerinden oyununu sürdürüyor. Türkiye bu sorunlara karşı bir süredir, önlem arayışında, dış ticaretini yerel paralarla yapma stratejisinin savunucusu olarak dikkat çekiyor. Ülkeler arası diplomatik ilişkilerde, ticaret hacimlerinin artırılmasının yanında, yerli paralarla ticaret yapılmasını Türkiye’nin öncelikleri arasında. Ticaret Bakanı Ruhsar Pekcan, ilerleyen dönemde yerel paralarla ticaretin önemi ve artış potansiyeli dikkate alınarak, Türk Eximbank tarafından sağlanan Türk Lirası kredi imkânının çeşitlendirilmesi ve artırılması planlandığını belirtiyor. İhracatta Türk Lirası’nın payı Nisan 2019 tarihi itibariyle yüzde 4.8’e yükseldi, bunun çok daha yükseltilmesi gerekiyor.
Rusya da döviz saldırısıyla şekil aldırılmaya çalışan ülkelerden biri olduğu için dolar bağımlılığını azaltmak amacıyla daha çok euro, yen ve yuan gibi para birimlerini artırıyor. Rusya Merkez Bankası’nın 2018 yılı ikinci çeyrek raporuna göre, yaklaşık 100 milyar dolarlık Japon yeni, Çin yuanı ve euro satın alındığı gözleniyor. Bunlar sonuçta önlem.
Çin para birimi Yuan öne çıkıyor
Küresel para olarak dolara rakip olarak Çin para birimi renminbinin (yuan) tahminleri son zamanlarda ağırlık kazanmaya başladı. İngiltere Merkez Bankası Başkanı Mark Carney, yuanın küresel para birimi olarak dolara rakip olacağını söyledi. Paranın geleceği konusunda bankanın resmi web sayfasına iletilen soruları yanıtlayan Carney, IMF’nin para birimine (SDR) ilişkin bir soru üzerine, SDR’nin IMF üyeleri arasında yapılan işlemlerde kullanılmak üzere geliştirildiğini, uluslararası piyasalarda rezerv para olarak kullanılmasının zor olduğunu belirtti.
Dijital para formu kripto para ise bugün için henüz yatırım aracı, ödeme aracı olarak kullanılıp kullanılmayacağını zaman gösterecek.