Dijital para kişilik haklarını ihlal edecek mi?
BIS (Bank of International Settlements) Küresel düzenleyici Basel Bankacılık Denetim Komitesi, bir taraftan kripto para birimlerinin dünyanın en riskli varlıklarından biri olduğunu söyledi, daha katı sermaye kuralları ve yatırımcıların varlıklarının daha sıkı gözetimi için çağrıda bulundu. Diğer taraftan pratikte uygulama alanı bulan kripto paraların gelişimi karşısında aksiyon alma mecburiyetine giren finansal sistem bulunmaktadır.
Uygulama alanı bulan kripto paralara karşı finansal otoritelerin masasında genel itibariyle iki seçenek durmakta; rekabet etmek ve/veya sınırlandırmakdüzenlemek. Bu çerçevede ülkeler hem yasal sınırlamalar ve düzenlemeler getirirken hem de kendi dijital paralarının piyasa sürülmesi amacıyla girişimde bulunup rekabetin içine girmeye hazırlanmaktalar.
Türkiye pek yakın zaman evvel kripto para ile alışverişleri kısıtlarken, Avrupa Birliği geçen yıl Eylül ayında bir dizi düzenlemeye gitmişti. Mayıs 2021’de Çin de bir dizi kararlar açıklayarak kripto varlıkların ödeme aracı olarak kullanımını yasaklamayı ve kendi dijital parasını deneyimlemeye başlamıştır. BIS’e göre merkez bankalarının yüzde doksanı kendi dijital paralarının piyasaya sürülmesi için proje geliştirmekteyken, bahse konu Merkez Bankalarının yüzde ellisi birkaç yıl içerisinde kendi dijital paralarını piyasaya sürme konusunda kararlı görünmekte olduğu ifade ediyor.
Merkeziyetsiz demokratik para iddiası son mu buluyor?
İşte bu noktada, ana kabul olan merkeziyetsiz, serbest pazarın yerine tam olarak 180 derece ters gelebilecek tam merkeziyetçi ve her noktası kontrol altında olan mali yapının mı geleceği yeni bir tartışma konusu haline gelmiştir. Zira merkez bankalarının kendi dijital paralarını sisteme koymaları nakdi paranın özgürlük alanına sahip olan bireylerin kaydı alana itilmesine sebep olacaktır. İngiltere Merkez Bankası Başkan Yardımcısı Sir Cunliffe göre; dijital para ebeveynlerin çocuklarının ceplerindeki harçlığı niceliksel olarak kontrol etmelerinin ötesinde neye harcayıp, neye harcayamayacaklarını bile kontrol etmeye yarayabileceğini ifade etmiştir. Bu kadar detayda ve özelde kontrol imkanına sahip olan, çocuğunun cep harçlığını tosta harcatırken, şekere harcatmayacak bir sistemin dünyayı nasıl bir merkeziyetçi sisteme götüreceği tahayyül etmek gerçekten zordur.
Kişisel gizlilik haklarının ihlali sürecin neticesi mi olacak?
Malumunuz kişisel gizlilik/mahremiyet ve mülkiyet temel haklardan sayılmaktadır. Ancak finansal ayak izlerimizin her noktasının dijital/ kripto para ile kayıt altına girmesi kişisel gizlilik haklarını ihlal etmesi açısından önemli bir olasılıktır. Eğer nakdi paranın bütünüyle veya büyük bölümünün ortadan kalkması bu sürecin çıktısı olacaksa dünyanın hiçbir yerinde kayda girmeyen bir işlem olamayacaktır. Bırakılan izlerin legal veya illegal olması önemsizdir. Zira sistemi kontrol edenler adaletten ziyade kanundan aldıkları yetkiler ile bireylerin varlıklarını yok sayma hakkına da sahip olacaklardır. Bu noktada ise gizlilik haklarından öte, sahip olma-mülkiyet haklarına da tecavüz söz konusu olabilecektir.