Dijital ödemeler sistemi ve TCMB dijital Türk Lirası
Avrupa Merkez Bankası Yönetim Kurulu Üyesi Fabio Panetta, 24 Nisan 2023 tarihinde Avrupa Parlamentosu Ekonomik ve Parasal İşler Komitesine bir sunuş yaparak dijital euroda son aşamaya geldiklerini, AMB (Avrupa Merkez Bankası) Yönetim Kurulu’nun dijital euro için tasarım seçeneklerinin üçüncü setini onayladığını ve artık yasal ve kurumsal düzenlemenin bir an önce yapılmasının gerekli olduğunu belirtti. Panetta’nın aktardığına göre ekonomik aktörlerin dijital euroya nasıl erişeceği, elinde tutacağı ve kullanacağına ilişkin çalışmalar tamamlanmış durumdadır.
Günümüzde dijitalleşen sosyal yapılarda ve ekonomilerde, paranın da dijitalleşmesi önemli bir gerekliliktir. Esasen aynî paradan temsili ve kaydî paraya geçiş, ekonomik aktörlerin dijital parayı kabulünü de önemli ölçüde kolaylaştırmıştır. Dijital paranın blokzincir teknolojisiyle üretilmesi bir yenilik olmakla birlikte, esas yenilik hükümetlerin para politikasını uygularken, şeffaflık ve hesap verebilirliklerinin artmasında ortaya çıkacaktır. Dijital para ile birlikte, reel, parasal ve finansal yapılar arasındaki ilişkilerin daha açık ve organik şekilde izlenebileceği ve piyasa aktörlerine tam bilgiye yakın bir ortamın sunulacağı söylenebilir. Bu bakımdan para politikası otoritelerinin sağlıklı politika yürütmede politik çevrimlerin etkisi sınırlı kalacak ve öngörülebilir ekonomi politikası, ekonomik büyümeye katkı yapacaktır.
Dijital TL çalışmaları
TCMB öncülüğünde yürütülen dijital TL projesinde 2022 sonunda birinci fazın tamamlandığı ve dar kapsamlı ve kapalı devre pilot uygulamada Dijital Türk Lirası Ağı üzerindeki ilk ödeme işleminin başarıyla yapıldığı duyuruldu. 2021 Eylül’ünde TCMB, Aselsan, HAVELSAN ve TÜBİTAK-BİLGEM arasında imzalanan protokolle oluşturulan Dijital Türk Lirası Platformu dijital para çalışmalarını yürütmektedir. Söz konusu platform, ikinci fazını bankalar ve finansal teknoloji şirketlerini de dâhil ederek yürütecektir. Dijital ödemeler ekosisteminin gerektirdiği mimarinin Türkiye’ye özgülenmiş tasarımı önemli bir iş yükü oluşturacağı açıktır. Merkez bankası dijital parası, kripto para ve sabit koinlerin birçok özelliğini barındırmakla birlikte, esasen görece daha somut ve geleneksel kalmakta; ancak üretim, işletim ve işlem teknolojisi itibariyle modern bir nitelik taşımaktadır. Merkez bankası dijital parasının önündeki en önemli handikap, ulusal para otoritesinin tabir caizse işin raconuna uygun davranmama riskidir. Bu da şeffaflık, hesap verebilirlik ve izlenebilirlik bakımından dijital parayı sakatlayacak bir duruma yol açar.
Dijital ödemeler sistemi ve Türkiye'ye sunduğu imkân
Bir ülkedeki ekonomik aktörlerin (firmalar, kamu kurumları, tüketiciler) birbirleriyle olan ticari ilişkilerinde ön ödemeli, peşin ve vadeli alışveriş yapmaları söz konusudur. Bu ticari faaliyetlerde para ve mal/ hizmet transferlerinin zaman ve yer bakımından farklılıklar ortaya çıkmaktadır. Dijital ödemeler sistemi entegre bir ekosisteme imkan verdiği için, ödemelerin arka planda mahsuplaşma yoluyla sadeleşmesi ve yönetilecek alacak ve borç miktarının önemli ölçüde azaltılması mümkündür.
Yazının devamı Z Raporu 48. sayısında