Aramco saldırısı Körfez bölgesini hararetlendirdi

Arap-Amerikan Petrol Şirketi’nin (Aramco) Suudi Arabistan’ın doğusundaki en büyük petrol tesisleri, 14 Eylül 2019 tarihinde 25 insansız hava aracı (İHA) ve alçak irtifada seyreden füzelerle vuruldu. Suudi Arabistan öncülüğündeki koalisyonun 4.5 yıldır savaş içinde olduğu Yemen’deki Husiler, saldırıyı kendilerinin düzenlediğini ilan ederken, Suud ve ABD yönetimi bu üstlenmeye ikna olmadı. ABD Başkanı Donald Trump, “Faili biliyoruz. Hedefe kilitliyiz ve silahlarımız dolu” diyerek İran’a tehdidini üst seviyeye çıkardı. Suudi Arabistan Savunma Bakanlığı sözcüsü Albay Turki el-Maliki de saldırıda İran’a ait ‘Ya Ali’ güdümlü füzelerin İran Devrim Muhafızları tarafından kullanılan füzeler olduğunu söyledi ve İran’ı hedef gösterdi. Körfez bölgesinde, Aramco tesislerine yapılan saldırılarla gerilim arttı. Bununla beraber, İran iddiaları reddediyor. Aramco’ya yönelen saldırıların ana nedenlerinden birinin dev şirketin halka arzıyla ilgili pazarlıklar ve Trump yönetiminin İran politikaları olduğu belirtiliyor. Körfez bölgesinde Tahran ile Washington arasındaki gerilim yeniden yükselirken İran Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Abbas Musevi iddiaları, “ABD’li yetkililerin İran’a karşı ‘azami yalan’ politikası doğrultusunda ortaya attıkları bu iddialar, temelsizdir ve kabul edilemez” sözleriyle reddediyor.

Çin Dışişleri Bakanlığı da ABD’nin, Suudi Arabistan’ın milli petrol şirketi Saudi Aramco’ya ait tesislere yapılan saldırının arkasında İran olduğu iddialarını “sorumsuzca” olarak nitelendirerek, tepki gösterdi ve taraflara itidal çağrısı yaptı. Bakanlık Sözcüsü Hua Çunying, “Sonuçlanan kesin bir soruşturma olmadan kimin sorumlu olması gerektiği konusunda karar vermek, pek sorumluca olmayabilir” diyen Hua, ayrıca “İlgili tarafları bölgesel gerilimi tırmandıracak hareketlerden kaçınmaya çağırıyoruz. İlgili tarafların soğukkanlılığı sürdürmesini, Ortadoğu’nun barış ve istikrarını birlikte korumasını umuyoruz” diye konuştu.

• Saldırının ardından Suudi Arabistan Haber Ajansı’na (SPA) açıklama yapan Suudi Arabistan Enerji Bakanı Prens Abdulaziz bin Selman, Suudi Aramco’ya ait Bıkayk ve Hırays petrol tesislerinde üretimin geçici olarak durdurulduğunu, üretim kaybının stoklardan karşılanacağını ifade etti.

Bin Selman, ilk belirlemelere göre, saldırı sonucu meydana gelen patlamaların 5,7 milyon varil (şirketin günlük petrol üretiminin yaklaşık yüzde 50’si) ham petrol tedariğinin durmasına yol açtığını kaydetti. Bin Selman ayrıca, söz konusu saldırının, günlük yaklaşık 2 milyar varil fit küp ilişkili petrol gazı (APG) üretiminin de durmasına neden olduğunu ve bunun etan ve diğer doğal gaz türlerinin tedariğinin yaklaşık yüzde 50 oranında düşmesine neden olacağını aktardı. Saldırı nedeniyle iç piyasada yakıt sıkıntısı yaşanmayacağını belirten bin Selman, şirketin meydana gelen hasarı tespit çalışmalarının sürdürdüğünü kaydetti.

Saldırının sonuçları ne oldu?

Suudi Arabistan öncülüğündeki koalisyon, Yemen’de İran’ın desteklediği Husilere yönelik hava bombardımanı düzenledi. Husilerin sözcüsü Muhammed Abdülselam ise operasyonu, Aralık ayında İsviçre’de varılan anlaşmayı riske atacak tehlikeli bir gerginliği tırmandırma hamlesi olarak değerlendirdi.

Suudi Arabistan’daki petrol tesisine yönelik, üretimin yüzde 50’sinin kesilmesine sebep olan saldırıların ardından ABD Hazine Bakanlığı İran’a yönelik yeni yaptırım kararı aldığını açıkladı. Yeni yaptırımlar, İran Merkez Bankası, İran Ulusal Kalkınma Fonu ile Tahran’ın askeri alışverişler için kullandığı Etemd Tejarate Pars co. adlı şirketi kapsıyor.

• Petrol piyasasında dalgalanmaya neden olan saldırı ile bağı olduğu iddiasını reddetmesine rağmen İran ile ABD arasında gerginlik, Trump’ın Tahran’la 2015 yılında varılan nükleer anlaşmadan Washington’ı tek taraflı olarak çekmesinin ardından tırmanmaya başladı.

Trump, kısa bir süre sonra Tahran’a yönelik ABD yaptırımlarını da tekrar devreye soktu. ABD Başkanı Donald Trump, İran’a yönelik kısıtlamaları artırılacağını söyledi. Trump, Tahran’ın Suudi Aramco petrol tesislerine yapılan saldırıda yer aldığı iddialarına karşılık olarak, İran’a uygulanan kısıtlamaların artırılacağını belirtti. Trump, resmi Twitter hesabından yaptığı paylaşımda şunları yazdı: “Hazine Bakanlığı’na İran’a uygulanan ekonomik kısıtlamaların artırılması talimatını verdim!”

ABD ulusal güvenlik toplantısından sonra, Suudi Arabistan’ın ve Birleşik Arap Emirlikleri’nin (BAE) talebi üzerine, Körfez’e hava savunma konusunda destek sağlamak üzere askeri kuvvet sevk edileceğini açıkladı. ABD Savunma Bakanı Mark Esper; ABD’nin kuvvet sevkiyatının, İran’a saldırı konusunda açıkça mesaj vermek, kaynakların serbest akışını sağlamak, kurallara dayalı uluslararası düzeni korumak amacı taşıdığını iddia etti.

İran Cumhurbaşkanı Hasan Ruhani, 1980-1988 yılları arasında süren İran-Irak savaşının başlangıcının yıl dönümü sebebiyle İran’ın başkenti Tahran’da yapılan askeri geçit törennde, yabancı güçlerin varlığı böylge güvenliğine tehdit oluşturacağını söyledi. Açıklama, ABD Başkanı Donald Trump’ın Suudi Arabistan’a asker göndereceği duyurmasının ardından geldi.

Bölge Aramco’ya yönelik saldırılarla çalkalanırken, Hürmüz Boğazı’ndan gelen haber gerilimin boyutlarını genişletti. İran Devrim Muhafızları Ordusu, Hürmüzgan eyaletinde akaryakıt kaçakçılığı yaptığı gerekçesiyle el koyduğu Birleşik Arap Emirlikleri’ne (BAE) ait gemideki 11 kişiyi gözaltına aldı. İran medyasındaki haberlere göre, Hürmüzgan eyaletine bağlı Bender Lenge ilçesinde 250 bin litre kaçak akaryakıt taşıyan gemi dün Devrim Muhafızları Ordusu tarafından alıkonuldu.

Petrol İhraç Eden Ülkeler Örgütü (OPEC), Saudi Aramco’nun petrol tesislerine yapılan drone saldırısı sonrasında küresel petrol üretimine yönelik bir endişe bulunmadığını açıkladı. OPEC’ten ismi açıklanmayan bir yetkili, gelen yeni saldırı tehditleri karşısında Suudi Arabistan’ın söz konusu duruma yönelik müdahalesinin oldukça yerinde olduğunu söyledi.

Otomobil endüstrisinde sıkça kullanılan paladyum fiyatı, Saudi Aramco petrol tesislerine yapılan saldırı sonrası petrol fiyatlarında izlenen artış sonrası yüzde 1 artarak rekor düzeyini gördü. Erken işlemlerde paladyum fiyatı yüzde 1 artarak 1.627,26 dolarla yeni rekor düzeyine yükseldi.

Aramco'nun halka arzı çok yakında

Suudi Arabistan, saldırı sonrasında üretiminin bir kısmını yeniden organize edebileceğini fakat yaklaşık bir ay boyunca operasyonlarına devam edemeyebileceğini açıklamıştı. Suudi Aramco güney petrol bölgesi operasyonları Genel Müdürü Fahad Abdulkarim saldırıya uğrayan petrol tesislerinden biri olan Khurais’deki üretimin Eylül ayı sonuna kadar tam kapasiteye döneceğini açıkladı. Saudi Aramco’nun resmi internet sitesinde yayınlanan açıklamaya göre bunun yanında, saldırıdan sonraki ilk 24 saatte üretimin yüzde 30’unun kurtarıldığına dikkat çekilirken, kalan çalışmalara ABD ve Avrupa’dan gönderilen ekipmanlarla devam edileceği belirtildi.

Bir diğer merak edilen konu ise 2021’in başında yapılması planlanan Suudi Aramco’nun yüzde 5’inin halka arzı. Borsaya girmeye hazırlanan Saudi Aramco’nun hisselerinin satılması durumda, petrol şirketi halka arz edilen dünyanın en büyük firması olacak. Ancak halka arz konusudaki açıklamalar çelişkili. Halka arz gündemdeyken gelen saldırı, şirketin değerinin 2 trilyon dolar mı, yoksa bunun yarısı kadar mı olduğunu gündeme taşıyor. Ayrıca 100 milyar dolar olması beklenen yüzde 5’lik halka arzın New York Borsası’nda mı, Tokyo Borsası’nda mı yapılacağı da tartışmalar arasında bulunuyor. The Wall Street Journal’ın konuyla ilgili bilgisi olan kaynaklara dayandırdığı haberinde, uzun bir süredir beklenen Saudi Aramco halka arzını (Initial Public Offering-IPO) ertelemeyi değerlendirdiğini yazdı. Gazete halka arzdan önce, Suudi yetkililerin Aramco tesislerindeki zararın ne derecede olduğunu ve bunu düzeltmenin ne kadar süreceğini bilmek istediği belirtti. Bu haberle beraber ilgili açıklama doğrudan Suudi Aramco CEO’su Bin Nasser’den geldi. Nasser, şirketin uzun zamandır beklenen halka arzının “çok yakında” olduğunu söyledi. Hissedarların hazır olduğu zaman, şirket hisselerinin halka arz edileceğini daha önce de söylediklerini belirten Nasser, “Prens Abdulaziz’in de söylediği gibi halka arz çok yakında olacak. İlk kotasyonun yerel olması planlanıyor ancak farklı bölgelerde ikincil kotasyon için hazırız” diye konuştu.

Küresel çapta günlük 7 milyon varilden fazla petrol ihraç eden Suudi Arabistan, petrol sektörünün kalbi durumda. Analistler, Suudi Arabistan’ın kısa zamanda küresel petrol arzını karşılayamaması durumunda şu an 66 dolar değerindeki Brent petrol fiyatının varil başına 100 dolara çıkabileceği uyarısında bulundu. Saldırılar sonrasında uluslararası piyasalarda petrol varilinin fiyatı yüzde 15 arttı. Belirsizlikler nedeniyle Brent petrolün varili 66,57 dolara yükseldi. Suudi Arabistan ve Irak ayrı ayrı yaptıkları açıklamalarda, Petrol İhraç Eden Ülkeler Örgütü’nün (OPEC) Rusya ve diğer OPEC dışı üreticiler ile birlikte oluşturduğu “OPEC+” grubunun “üretim kısıntısı” anlaşmalarına bağlı olduklarını duyurdular. Bu açıklamalardan sonraki Brent petrol fiyatları, analistlerin beklediği gibi değil, aşağı yönlü seyretmesini sürdürdü.