Aramco dünyanın en büyük şirketi olacak mı?

Petrol şirketi mi daha değerli yoksa teknoloji mi? Bunun cevabı Suudi Arabistan milli petrol şirketi Saudi Aramco’nun yüzde 1,5’luk hissesinin halka arzı sonrasında ortaya çıkacak. Suudi Arabistan borsası Tadawul’da gelecek ay ilk halka arzı gerçekleştirilecek. Saudi Aramco’nun yüksek kârlılığı yatırımcıların ilgisini çekiyor. Ancak, kârlılığına rağmen, şirketin piyasa değerini ortaya koyacak olan ilk halka arz süreci Suudi yönetiminin beklentilerinin altında olma riskini taşıyor. Londra’daki bağımsız araştırma kuruluşu Capital Economics’in uzmanlarından Caroline Bain, “Suudi Arabistan dün-yada en düşük petrol üretim maliyetine sahip ülke. Küresel petrol üretimi ve talebi düşse de Suudiler rekabetçi bir üretici olmaya devam edecek” derken, Aramco’nun yatırımcılar için cazip bir firma olduğuna vurgu yapsa da, yaşanan son gelişmeler Aramco’nun elini zora kokuyor, bu nedenle halka arz sürecini yönetmek Saudi Aramco için oldukça kritik. Şirketin değerini belirleyecek rakamlar ortaya çıkmadan önce yaşananlar, yüksek kârlılığın karşısına riskleri ortaya koyuyor. Rafinerilere yapılan saldırılar, bölgedeki jeopolitik gerilim ve uluslararası yatırımcıların halka arz için planlanan roadshow’lara yeterli ilgiyi göstermemeleri, Aramco yönetimini önlemler almaya itiyor.

Piyasanın öngördüğü değer, Suudi Arabistan'ın vizyon 2030 planı'nın altında

2018 yılında dünya devi dokuz petrol şirketinin toplam kârını 111,1 milyar dolar ile tek başına elde eden Aram-co’nun halka arzdan elde etmeyi planladığı gelir ve sonucunda oluşacak piyasa değerinin Suudi Arabistan Veliaht Prensi Muhammed bin Selman’ın hedeflerinin çok altında olması dik-kati çekiyor. Muhammed bin Selman, 2016’da duyurduğu Vizyon 2030 Planı kapsamında, Aramco’nun yüzde 2’sinin halka arz edilmesinden 100 milyar dolar gelir elde etmesinin hedeflendiğni ve şirketin piyasa değerinin 2 trilyon dolar olacağını vurgulamıştı. Vizyon 2030 Planı kapsamında, Aramco’nun arzından elde edilecek gelirle Suudi Arabistan ekonomisinin petrol gelirleri-ne bağımlılığının azaltılması, yenilenebilir enerji başta olmak üzere diğer sektörlere yatırım yapılması ve ülkenin bütçe açığının düşürülmesi amaçlanıyor. Aramco’nun halka arzı, Suudi Arabistan’da ekonomiyi çeşitlendirme planlarının temelini oluşturuyor.

Halka arz çalışmalarını yürüten ve “doğru zamanda, doğru yaklaşımla ve kesinlikle doğru kararlarla” adım atmaya özen gösterdiğini belirten Prens Muhammed’in, fon yöneticilerinin düşük talebi nedeniyle uluslararası beklentisini azalttığı görülüyor. Daha önce ABD, Kanada ve Japonya’da hisse satışı için pazarlama yapmamayı kararlaştıran dünya petrol devi, halka arz için planlanan roadshow’un Londra etabını da iptal etti. Artık Aramco’nun halka arzı; esas itibariyle varlıklı Suudi aileleri ve diğer yerel yatırımcıları ilgilendiriyor. Bununla beraber, öyle gözüküyor ki Suudi Arabistan milli petrol şirketi Aramco’nun dünyanın en değerli firması olma iddiası, güçlü bir şekilde sürüyor.

İlk halka arzda 3 milyar hisse satışa sunuluyor

Saudi Aramco’nun halka arz için hazırlanan 658 sayfalık rehberden derlenen bilgilere göre, Aramco’nun hisse fiyatlaması bireysel yatırımcılar için 17-28 Kasım, kurumsal yatırımcılar için ise 17 Kasım-4 Aralık’ta yapılacak. Yatırımcıların tekliflerinin ardından Aramco’nun hisse başına nihai fiyatı 4 Aralık’ta duyurulacak ve şirketin halka arzı Suudi Arabistan borsası Tadawul’da 11 Aralık’ta gerçekleştirilecek.

Aramco hisselerinin Tadawul’da sadece Suudi Arabistan riyali cinsinden satışa sunulacağı belirtilirken, talebin yüksek olması durumunda yabancı yatırımcıların yeterli riyale erişiminin bulunmaması ise halka arzı olumsuz etkileyecek nedenler arasında gösteriliyor.

Aramco halka arz belgesine göre, 2018 sonu itibarıyla net karı 111 milyar dolar olan Aramco’nun serbest nakit akışı 85,8 milyar dolar, işletme faaliyetlerinden gelen nakit akışı ise 121 milyar dolar seviyesinde bulunuyor. Toplam 3 milyar hissesi satışa sunulacak olan Saudi Aramco, arz kapsamında yatırımcılardan hisse başına 30-32 Suudi Riyali (8-8,53 dolar) teklif alacak. Böylece, ilk halka arzla beraber şirketin sağlayacağı gelir en az 24 milyar dolar, en fazla 25,59 milyar dolar olacak. Yüzde 1,5’inin halka arz edileceği göz önüne alındığında, söz konusu değerlerle firmanın piyasa değerinin 1,6-1,7 trilyon dolar aralığında değişeceği öngörülüyor.

Aramco, Alibaba'nın rekorunu kırabilir

5 Aralık’ta açıklanması beklenen hisse fiyatının 8,33 doların üzerinde olması durumunda, Çinli e-ticaret devi Alibaba’nın 19 Eylül 2014’te New York borsasında yapılan halka arzında elde ettiği 25 milyar dolarlık gelir rekoru kırılmış olacak. Aramco’nun piyasa değerinin 1,5-2 trilyon dolar arasında olması durumu da Apple, Microsoft, Alphabet (Google) gibi teknoloji ve Exxon Mobil, BP, Royal Dutch Shell gibi enerji devlerinin piyasa değerlerini geçecek.

ABD’li bağımsız danışmanlık şirketi DeGolyer & MacNaughton’ın yaptığı incelemeye göre şirketin 209,1 milyar varil petrol rezervi olduğu tahmin ediliyor. BP 2019 Dünya Enerji İstatistik Görünümü Raporu’na göre, söz konusu miktar ABD, Kanada, Rusya, Irak ve İran gibi petrol kaynağı zengini ülkelerin rezerv miktarlarını geçerken, sadece Venezuela’nın gerisinde kalıyor.

Risklerin başında çevre sorunları var

İklim değişikliği, Suudi Aramco’nun uzun vadeli işletmeleri için ciddi bir risk oluşturuyor, çünkü yükselen deniz seviyeleri ve sıcaklıklar altyapıya zarar verebilir, üretkenliği azaltabilir ve hatta bazı faaliyetlerini durdurabilir. Paris merkezli danışmanlık şirketi Callender’in hazırladığı raporda, yatırımcıların değerleme ve yönetişim konusundaki kaygıları arasında yeni-den ölçeklendirilen devlet şirketinin ilk halka arzını çevreleyen sorunları tespit etti. Callender’in araştırmasına göre, Aramco’nun altyapısının büyük bir bölümünün yakınında bulunan Suudi Arabistan’ın doğu kıyısındaki su sevi-yelerinin 2030 yılına kadar yaklaşık 13 santimetre (5,1 inç) artması bekleniyor. Raporda, Suudi Arabistan’daki orta-lama sıcaklıkların her 10 yılda 1985 ve 2010 arasında 0,5 derece arttığına vurgu yapılıyor. Bunun önümüzdeki 10 yıllar boyunca devam etmesi ve hatta daha da hızlanması öngörülüyor. Sonuç olarak, Kızıldeniz’deki Yanbu ve Basra Körfezi boyunca bulunan Ras Tanura rafinerisi ve terminali gibi bazı tesisler su baskını ve ekipmanlara zarar verebilir. “Yanbu’nun güneyi önümüzdeki on yıl içerisinde su altında kalacak” diyen Callendar İcra Kurulu Başkanı Thibault Laconde, “Aramco, iklim değişikliğinin bir risk olduğunu ancak belirsiz olduğunu kabul etti” diye iddialarını güçlendirmeye çalışıyor. Buna karşılık deniz seviyelerinin yükselmesi karşısında uyum sağlama zamanı olan Aramco yönetiminin bu konuda yaptığı açıklama var. Aramco yaptığı açıklamada, hava şartlarına bağlı olaylarla ilgili yorum yapamayacaklarını ancak “düşük karbonlu bir geleceğe ulaşmak için hem küresel enerji talebini hem de düşük emisyonları karşılamanın gerekli olduğuna inanıyoruz” görüşünü dile getiriyor.

Petrol analistleri şirketin her duruma karşı esnek olduğu konusunda birleşiyorlar. Bunun işaretini de Yemen ile birlikte bölgedeki jeopolitik gerginlikler ve Eylül ayında Suudi enerji altyapısına yapılan drone saldırılarında gösterilen tavırlardan okuyorlar. Her durumda ciddi riskler mevcut ancak şirketin “gerçekten esnek” deniyor.

Aramco'nun kamburu jeopolitik riskler

Hatırlanacağı üzere, 14 Eylül’de Aramco’nun Abqaiq ve Khurais petrol rafinerilerine 10 drone ile saldırı gerçekleştirildi. Saldırı sonucunda petrol üretiminde oluşan kesinti küresel petrol arzının yüzde 6’sını etkilendi ve petrol fiyatlarında sert yükselişe neden oldu. Saldırıyı Yemen’deki iç savaşın taraflarından biri olan Husiler üstlendi. Bu saldırı, dünya enerji savaşlarının öbeğinde ABD, İran, Suudi Arabistan yönetimlerinin birbirlerini suçladıkları gerilimlere konu oldu. Temmuz ayında başkent Riyad’daki Aramco petrol rafinerisinde çıkan yangını ise şirket yetkilileri tarafından ‘’teknik arıza’ diye açıklasa da, Husi milisleri yangını kendi droneları ile çıkardıklarını iddia etmişlerdi. Tesislerin siber saldırılara maruz kaldığı söylentileri de zaman zaman dile getiriliyor. Yer altındaki Aramco rezervleri yatırımcılar için cazip olsa da yeryüzündeki rafinerilerin güvenliği, Ortadoğu’daki gerilimlerin ortasında risk barındırıyor. Şirketin halka arz izahnamesinde, iklim değişikliği endişelerine, hidrokarbonlar ve hidrokarbon bazlı ürünler için küresel talebin azalabileceğine ilişkin değerlendirmesi de mevcut. Aramco bu nedenle kendilerine ve bağlı şirketleri-ne karşı dava olasılıklarının da artabileceğini tespit ediyor.

Aramco; Çin ile anlaştı Opec'i sıkıştırıyor

Risklerle beraber Saudi Aramco, uluslararası enerji ticarinin merkezinde, faali-yetlerini tam gaz sürdürüyor. Halka arz rehberinde belirtilen petrol ihracatının önemli kısmının Asya ekonomilerindeki gelişmelere yansıyabileceği görüşünü desteklercesine şirket, 2020 için Çin merkezli beş şirkete petrol sağlamayı öngören anlaşmayı imzaladı. Çinli müşterilerin Aramco’ya olan güvenlerine dikkat çeken Aramco Pazarlama, Satış ve Tedarik Planlama Müdür Yardımcısı Ahmed Al-Subaey, Saudi Aramco’nun en hızlı büyüyen petrol şirketi olmayı sürdürdüğünü bu imza töreninde altını çizerek vurguladı.

Halka arz belgesinde, küresel petrol piyasasındaki arz ve talep değişiklikleriyle ham petrol fiyatlarındaki dalgalanmalardan etkileneceği ifade ediliyor. Bununla beraber, devlet petrol şirketi Aramco’nun yüzde 1.5 hissesini halka arz etmeye hazırlanan Suudi Arabistan, bu süreçte petrol fiyatlarının yükselme-sini sağlamak için Petrol İhraç Eden Ülkeler Örgütü’ne (OPEC) “petrol üretim kısıntılarına uyulsun” çağrısı yapmayı da ihmal etmiyor. Amerika’nın etkili ekonomi gazetelerinden olan The Wall Street Journal’da yer alan bir habere göre; kısıntılara uyum çağrısı, Aramco’nun halka arz dokümanında petrol fiyatlarının varil başına 65 dolar olarak öngörüldüğü için yapılacak. Uluslararası piyasalarda petrol fiyatları, halka arz için talep toplama çalışmaları sırasında, Kasım ortalarında 60-62 dolar dolaylarında seyrediyordu.

Bu arada Saudi Aramco’nun 2018 için açıkladığı 111,1 milyar dolarlık net kârı, dünyadaki diğer 9 petrol devinin toplam net kârı olan 108,4 milyar doları geçiyor. Aramco’nun bu yılın ilk yarısındaki net kârı ise 46,9 milyar doları buldu. Geçen yıl, ABD’li ExxonMobil 20,8 milyar dolar, Chevron 14,8 milyar dolar, ConocoPhillips 6,3 milyar dolar, İngiliz BP 12,7 milyar dolar, Hollandalı Royal Dutch Shell 21,4 milyar dolar, Fransız Total 13,6 milyar dolar, İtalyan Eni 4,6 milyar dolar, Norveçli Equinor 5,3 milyar dolar ve Rus Rosneft 8,9 milyar dolar net kâr elde etmişti.

• Toplam 3 milyar hissesi ülkenin borsası Tadawul’da satışa sunulacak olan Saudı Aramco, arz kapsamında yatırımcılardan hisse başına 30-32 Suudi Riyali (8-8,53 dolar) teklif alacak. şirketin yüzde 1,5’luk hissesiyle sağlayacağı gelirin en az 24 milyar dolar, en fazla 25,59 milyar dolar arasında olması bekleniyor. Çıkacak rakam Alibaba’nın rekorunu elinden alabilmesi için kritik.