Akıllı çağın akılsız sorunu

Çip pazarının büyüklüğü 439 milyar doları geçti

Bugün kullandığımız tüm elektronik aletlerin vazgeçilmez parçası olan çipin pazarı dudak uçuklatıyor. Geçtiğimiz yıl tüm dünyada 439 milyar doları bulan çip satışı ve artan talep, yetişmesi güç bir hale geldi. Dünyanın önde gelen araştırma ve danışmanlık şirketi Gartner’ın verilerine göre, geçen yıl dünya çapında satış gelirlerinde ilk 10’da yer alan çip üreticilerinin 6’sının ABD merkezli olması dikkati çekiyor. Intel’in 2020’de 70,2 milyar dolarlık satış gelirleriyle ilk sırada yer aldığı kaydediliyor. Intel’i, 56,2 milyar dolar ile Samsung Electronics ve 25,3 milyar dolar ile yine Güney Kore merkezli SK Hynix takip ediyor.

Koronavirüs talebi artırdı dünya çip üretimine yetişemedi

2020’nin başlarında Kovid-19 salgınıyla birlikte ölüm vakaları tüm dünyayı tedirgin etti. Devletler aldığı sağlık ve güvenlik önlemleri ile alışılagelmiş tüm ritüelleri yıkarak vatandaşların çalışma şeklini değiştirdi. Bu tüm dünyada faaliyet gösteren bütün üretim üslerini kısmi ya da genel olarak etkisi altına aldı.

Çalışan kesimin işlerini eve taşımasıyla birlikte artan bilgisayardan küçük ev aletlerine kadar tüm elektronik ürünlere ilgi ciddi oranda artış gösterdi. Artan elektronik ürün talebi çip ihtiyacını patlatan en önemli nokta oldu. Üretimi kısıtlı ve maliyeti yüksek olan çip, devlet politikalarıyla desteklenen stratejik üretimlerin en önemli parçası oldu. Hal böyle olunca çip üretimi talebe yetişemez oldu.

Devlerin ekonomi satışı stokları bir anda tüketti

Koronavirüsten kaynaklı talebin yanı sıra adı konulmamış Çin-ABD ekonomi savaşları da çipin bulunurluğunu en çok etkileyen faktörlerden biri oldu. Eski ABD Başkanı Donald Trump’ın başlattığı Çin mücadelesi ve ambargo tehdidi dünyanın üretim üssü Asya ülkesini tüm ihtimalleri göz önünde bulundurarak stok yapmaya itti. İlk olarak Çin’de görülen koronavirüsle birlikte kademeli şekilde sanayisinde kısıtlamaya giderek stok tedbirlerini aldı. Çip üreticilerindeki tüm stokları eriten Çin, şu an için dünyada krizin etkilemediği nadir ülkeler arasında bulunuyor. Öte yandan bölgesel bazda geçen yıl ABD pazarına yapılan yarı iletken satışları yüzde 19,8 artarken, yarı iletkenler için en büyük pazar olan Çin’e ise satışlar yüzde 5 yükseldi.

En çok yara alan sektör: Otomotiv

Dünyanın en gelişmiş sanayileri arasında yer alan ve katma değer olarak refahı temsil eden otomotiv bu krizde en çok yara alan sektörlerin başında geldi. Yıllık üretimi 90-95 milyon adet bandında olan dünya otomotiv üretimi, koronavirüs kısıtlamaları ve yaşanan tedarik sorunları ile bileşenleri bir araya getiremeyince yüzde 30-35 aralığında çöktü. Tüm dünyada 30 milyon adetten fazla üretim kaybı yaşanırken maddi kayıp ise 60 milyar doları geçti. Otomobillerde kullanılan çiplerin tedarik zinciri, Kovid-19 salgınında tüketicinin elektronik ürünlere olan talebindeki artıştan olumsuz etkilenirken, otomobil üreticilerini Apple gibi elektronik devleriyle sınırlı çip tedariki için rekabete zorladı. Küresel çip sıkıntısı; Ford, General Motors, Toyota, Volkswagen, Honda, Stellantis ve elektrikli araba üreticisi Nio gibi otomobil üreticilerinin çipler ile mikroçiplerin kullanıldığı bazı parçaları satın almak için mücadele etmelerine, üretimi azaltmalarına veya tesislerini kapatmak zorunda kalmalarına neden oldu.

Deloitte raporuna göre, LCD ekranlardan araç içi sistemlere kadar her şeyi içeren otomotiv elektroniğinin, 2030’e kadar bir otomobilin üretim maliyetinin yüzde 45’ini oluşturacağı tahmin ediliyor. Bu elektroniklerde kullanılan yarı iletken tabanlı bileşenlerin maliyetinin 2020’de 475 dolara, 2030’da 600 dolara kadar çıkacağı öngörülüyor.

Türk otomotivi de krizden pay aldı

Yıllık üretim kapasitesi 2 milyon adede varan Türk otomotiv sanayii de dünyada yaşanan çip krizinden payını aldı. Elektronik parçalarda yurtdışına bağımlı olan sektör, parça tedarikinde yaşanan en ufak bir olumsuzlukta kepenk kapatıyor. Sektörün 2020’de üretimi bir önceki seneye göre yüzde pandemi nedeniyle yüzde 11 azaldı. 2021’de ise üst üste çip kaynaklı sorunlar yüzünde kapatma haberleri geldi. Oyak Renault, çip sorunu nedeniyle 15-22 Mart’ta üretimine ara vermişti. Tofaş, çiple ilgili yaşanan tedarik sorunu nedeniyle 19 Mart-5 Nisan’da üretimini durdurmuştu. Oyak Renault ve Tofaş’ın ardından Ford Otomotiv de Kocaeli yerleşkesinde yer alan Gölcük ve Yeniköy fabrikalarında mikroçip kullanımının yoğun olduğu bazı parçaların yurt dışından tedarikinde yaşanan kısıtlar nedeniyle üretime 3-9 Nisan’da ara vermişti. Günlük 5 bin adetlere varan toplam üretim baz alındığında ortalama zararın boyutu ortaya çıkıyor.

Yaşanan krizden kaynaklı dolaylı olarak sıfır otomobilde arz sorunu baş gösterirken, ikinci el otomobilde ise geçtiğimiz yıl 8,5 milyon adetlik ticaretle yeni bir rekor geldi. Bu yıl ise rekorun çip sorunun devam etmesi ile yeniden kırılması bekleniyor.

• İntel en büyük çip üreticisi: 70 milyar dolar

Milli çip ‘Çakıl’ için düğmeye basıldı

Türkiye’de de yerli çip üretimine yönelik çalışmalar da bulunuyor. TÜBİTAK Bilişim ve Bilgi Güvenliği İleri Teknolojiler Araştırma Merkezi’nde (BİLGEM) yürütülen “Çakıl Milli İşlemci Projesi” ile silah sistemlerinde kullanılan yabancı menşeli mikro işlemcilerin yerini alabilecek milli bir işlemci geliştiriliyor. Hızlı, düşük güç tüketen, lisans ve satış hakları Türkiye’ye ait olacak olan Çakıl’ın prototip üretimi tamamlanırken, Çakıl’ın ilk olarak ASELSAN’ın ürünlerinde kullanılmaya başlanması hedefleniyor. Ayrıca, çip üretimi konusunda Türkiye ve Malezya arasında geçen yıllarda iş birliği anlaşması imzalanmıştı. Anlaşma kapsamında, Türkiye’deki bazı şirketler, Malezya’daki şirketlerle iş birliği yaparak yerli çip üretimi konusunda çalışmalarını sürdürüyor.