ABD Senatosu’nda tarih dersi
Tarih tekerrürden mi ibarettir? Olabilir. Ancak tarihin kendini tekerrür etmesinden öte alınması gereken dersleri itibariyle, günümüze ışık tutması yönü daha cazip geliyor bana. Bu yönüyle tarihsel olayların günümüze uyarlanmasının önemli olduğu kanaatindeyim. Bu yazı Financial Times gazetesinde bu hafta yayına girmiştir. Bizden (Türkiye) bahsetmiyor. Makale ABD ile Çin arasında geçen düzlemi izah etmek üzere yayımlanmış. Zaten başlığı da “Çin ile ABD savaştalar fakat hangi tür?”
Yer: ABD Washington, Senato
Ders: Grek (Helen veya eski Yunan)
Tarihi Hoca: Harvard’ın saygı duyulan Profesörü Graham Allison
Konu: Sparta ve Atina arasındaki Thucydides Savaşı
Allison bahse konu savaşın ifade ettiği şeyi şu şekilde izah ediyor; egemen güç (ülke) hızlıca ortaya çıkan ve meydan okuyan bir yeni güç (devlet) ortaya çıktığında ona tuzak kurar ve bir savaşa sürükler. Çin’in önüne atılan Tayvan meselesi veya Çin’in denediği hipersonik füze gibi…
Aradaki tanımlamalardan sonra yatırım fonu üst düzey yöneticisi Ray Dalio ağzından savaş şekillerinden bahsetmeye başlıyor bunlar; ticaret savaşı, teknoloji savaşı, jeopolitik savaş, sermaye savaşı, silahlı savaş. Biz (ABD, Çin’e karşı) bu savaş türlerinden ilk dördünde farklı merhalelerde zaten varız. Beşinci tür (silahlı savaş) için de kaygı duymamız için yeterli sebepler mevcuttur.
Yazıyı yazan taraf olarak (ABD) Çin’in kendilerinden her yıl 300 ila 500 milyar dolar seviyesinde fikri mülkiyeti çaldığını, dışarıdan (gizli askeri bilgi olması hasebiyle) tam olarak adedi bilinmezse de siber savaşta da bir hayli taarruz aldıkları ifade ediliyor. Bu hafta Senato’daki iki partili komisyonda ise Çin’in ABD’ye karşı sermaye atakları yaptığı etraflıca tartışılmış.
Çin’in ABD’ye karşı yaptıkları yazıda tek tek belirtilirken, ABD’nin nasıl bir karşılık verdiği veya başlangıç anından itibaren attığı adımlardan bahsetmiyor. Ancak; egemen gücün hızla meydana çıkan karşı tarafı nasıl savaş için tuzakladığını ve savaşın beş şeklinin açıkça ifade edilmesi manidardır. Senato’da parti bağımsız, senatörlere bu tarz tarihsel bir bilgiyi günümüz anlaşmazlığını tanımlamak adına bir oturum yapmak da devlet aklının senatörleri tek odağa toplaması adına mühimdir, örnek alınacak bir uygulamadır.
Çin ile aralarındaki anlaşmazlığı bir denkleme oturtmak adına yapılan ve açıkça güncel olarak ifade edilen bu fiiller başka devletler ile olan çıkar çatışmalarında da kullanıyor olabilir mi? Cepheler daima olacaktır. Cepheler varsa savaşta kaçınılmazdır. Savaş kaçınılmaz ise hazırlıklar mühimdir. Beş konu başlığının tümünü at başı yürütmek konvansiyonel savaştan kaçınmanın, denge yoluyla en az zararın ortaya çıkması açısından ehemmiyet arz eder. Ama bunların ötesinde her seviyede “farkındalık” olmazsa olmaz gerektir.