Bir şey hakkında üç şey: Tanpınar
Seval Hanım, öncelikle Talih Tesadüf ve İradehayırlı olsun. Sorumuz şu: Tanpınar’ı anlamaken iyi ihtimalle onu anlamak üzeredoğru bir giriş yapmak için bize ve okurlarımızasebepleriyle birlikte “üç şey” önerebilirmisiniz? Bir kitap, film, çalışma alanı, bir şarkı,bir resim, eser, kişi fark etmez. Tanpınar’aaçılan üç kapı hangileridir sizce?
Seval Şahin:
1.
Gaston Bachelard’ın Ateş’in Psikanalizi’nde kullandığı bir kavram var: Piromen. Piromen, ateşin yol açtıklarına verdiği isim.
Ateş, yakarak bir şeyi tamamen yok etmiyor, eskiden geriye kalanla yeni bir şekil yaratıyor. Ateşin sonrasındaki küller gibi.
Ateş ile birleşmiş önceki halini de içinde barındıran bir yeni şekil bu. Tanpınar’ın metinlerinde sürekli kendini yok etmeye çalışan ancak bunu yaparken eskiyi de yenide muhafaza etmek isteyen bir tavır var. Ben bunu piromen ile ilişkilendiriyorum.
2.
Hieronymus Bosch’un “Dünyevi Zevkler Bahçesi.”: Bu tablo üç panelden oluşur. Dış paneller kapandığında dünya ve içindekine dair bir görünüm vardır. Dış kapananlar açıldığında ise iç dünyayla karşılaşırız. Burada, dünyanın yaradılışı resmedilmiştir. Muazzam bir hayal gücünün eseri olan bu tablodaki iç-dış panellerle kurulmuş kökensel ilişkinin, Tanpınar’ın Huzur’da Mümtaz’a söylettiği ilk’ten başlayarak bir destan yazma düşüncesinin nüvelerinden olduğunu düşünüyorum.
3.
Sigmund Freud: Freud’un bilinçaltı ve rüyalar üzerine yaptığı çalışmalar, dönemindeki tüm aydınlar gibi Tanpınar’ı da derinden etkiliyor. Rüyaların bireyin hayatının gerçekliği üzerine gölge düşmesi kadar zaman düşüncesini başka bir boyuta taşıması da Tanpınar metinlerinde önemli bir yer kaplıyor. Onun edebiyatının temellerinden olan “uyanıkken rüya görmek”te Freud’un da bir etkisi var.