Türkiye-Suriye depremi: Hayatını kaybedenlerin defin işlemleri yapılıyor

Sevilen birini kaybetmek, bir kişinin hayatındaki en önemli olaylardan biridir ve kayıp beklense ve gerekli düzenlemeler yapılsa bile üstesinden gelinmesi zordur.

Şubat ayında Türkiye ve Suriye'de meydana gelen depremlerden sağ kurtulanlar için, akrabalarını ve arkadaşlarını kaybetmenin şoku, geleneklerine göre gömülmelerini sağlama sorumluluğunu da beraberinde getiriyor.

Felaketten etkilenenlerin büyük çoğunluğu Müslüman olduğundan, dini liderler ölenler için doğru ayinlerin yapılmasını sağlamak için genellikle hükümet yetkilileriyle birlikte çalışır.

Doğal afet zamanlarında, ölen bir kişinin evinde akrabaların toplanması gibi İslâmî bir cenaze töreninin bazı törensel yönlerinden vazgeçilmiş olsa da, hâlâ izlenen adetler ve kurallar vardır.

İslâmî cenaze törenlerinde temel bir ilke, merhumun cenazesine, yas tutanlara saygı duymanın yanı sıra, haysiyetini koruyacak şekilde davranılmasıdır. Bir kişi öldükten sonra, kapatma sürecinin başlayabilmesi için cenazenin mümkün olan en kısa sürede düzenlenmesine de vurgu yapılmaktadır.

Doğal afetler bağlamında birisi ne zaman gömülmeli?

İslâm hukukuna göre, bir kişi öldüğünde ideal olarak öldüğü gün, gün batımından önce ve tipik olarak 24 saat içinde gömülmelidir.

Bununla birlikte, özellikle ölüm nedeninin belirlenememesi ve daha fazla incelenmesi gerekiyorsa, bazı istisnalar olabilir.

Doğal afetler söz konusu olduğunda, sıradan mezarlıkların dolmasıyla ve yeni arazi parçalarının bulunması gerektiğinden, kitlesel kayıpların gömülmesindeki lojistik zorluklar da bir faktördür.

Din, Müslümanların Kıyamet Günü dirileceğine inandıkları vücudun korunmasına vurgu yaptığı için ölü yakmaya izin vermez. İslâm ölü yakmayı katı bir şekilde yasaklasa da, bazı durumlarda ihtiyaç varsa mumyalamaya izin verilir.

East London Camii'nin Müslüman cenaze servisi sözcüsü “Bazı ülkelerde mumyalamak kanundur çünkü tabutu tutanlar bunun sağlık açısından bir risk oluşturmadığını bilmek isterler.” dedi.

"Dinimiz niyete dayalıdır, bu nedenle İslâmî kurallara göre gömmek için elimizden gelenin en iyisini yapıyoruz." diye ekledi.

Vefat edenlar, cenazeye nasıl hazırlanır?

İslâm'da cenaze töreni veya görüntüleme kavramı da yoktur ve bunun yerine yas tutanlar ölüyü cenazeye hazırlamadan önce kısa bir dua okurlar.

Birisi öldükten sonra, aile üyeleri ve yakın arkadaşlar, gusül olarak bilinen bir süreçte vücudun üç kez ritüel olarak yıkanmasını ve kefen olarak bilinen beyaz çarşaflara sarılmasını içeren cenazeye katılırlar. Hazırlığa katılanlar genellikle yakın aile üyeleri veya aynı cinsiyetten arkadaşlardır. Pek çok kültürde, babasının cenaze hazırlıklarına en büyük oğlun öncülük etmesi bir gelenektir.

• Türkiye ve Suriye'de olduğu gibi doğal afet durumlarında cenazenin düzenlenmesi görevini İslâmî kuruluşlar ve gönüllüler üstleniyor.

ELM'nin cenaze hizmeti sözcüsü, “Türkiye ve Suriye'deki depremlerde olduğu gibi, yıkılan binaların altında can veren insanları da şehid, şehit sayıyoruz.” dedi. "İslâmî olarak bu insanlar mümkün değilse kefenlenmeye gerek kalmadan oldukları gibi defnedilebilirler." diye ekledi.

Cenaze namazının cenazeden önce kılınmasına ağırlık verildiğinden, Müslümanlar genellikle cesedin görülmesine izin vermezler. Tabutlar, kullanımlarının kanunen zorunlu kılındığı ülkeler dışında genellikle kullanılmaz.

Namaz topludur ve sadık Müslümanların kıldıkları beş vakit namaza benzer - secde olmaması ve bunun yerine ölü için özel dualarla ayakta kılınması dışında.

Bir Müslümanın cenazesinde ne olur?

Namazdan sonra, cenaze alayındaki erkek yas tutanlar sırayla cenazeyi cenaze alanına taşıyacak, bunu yaparken dualar veya Kur'an ayetleri okuyacaklar.

Yas tutanlar için kıyafet kuralı olmasa da, çoğu kişi yumuşak renkler giymeyi tercih ediyor. Kadınların cenazeye katılması beklenmiyor, katılanlar genellikle başörtüsü, bazen de çarşaf giyiyor.

Defin alanında, naaş, Müslümanların kutsal şehri Mekke'de yüzü Kabe'ye dönük olacak şekilde ayaklar önce mezara yerleştirilir. Buna genellikle Kur'an'dan dualar ve ayetlerin okunması eşlik eder.

Naaş yerine oturduğunda, yas tutanlar tamamen kaplanana kadar ellerini ve küreklerini kullanarak mezarın üzerine toprak atarlar. Bir imam daha sonra cenazeyi merhum için bir dua ile bitirir ve son kişi ayrıldığında İslami ezan veya ezan okuyan bir kişi dışında yas tutanlar mezarlığı terk eder. İlk mezar işaretleri genellikle basit ahşap işaretlerdir ve aile üyeleri daha sonraki bir tarihte mezar taşları yerleştirmeyi tercih eder.

İslâm geleneğinde tek başına cenazeler tercih edilirken, doğal afetlerde toplu cenaze törenleri, ölüm ölçeğiyle hızlı bir şekilde başa çıkabilmek için bir zorunluluk haline geliyor. Şubat depreminin ardından, yetkililer ölü ve yaralı sayısına ayak uydurmaya çalışırken toplu mezarlar kazıldı. Kurbanların ailelerinin üyeleri ve insani yardım ekipleri, mezarları mezar taşları ile işaretleyerek ve cesetleri teşhis ederek İslâmî ilkelere bağlı kalmaya çalıştı.

Yas süresi ne kadardır?

Müslümanların üç günlük bir yas dönemi vardır, ancak Şii Müslümanlar da dahil olmak üzere bazı gelenekler, ölümden sonra 40 gün yas tutar.

Bu süre zarfında yakın aile üyeleri ve akrabalar evde kalma eğilimindedir ve lüks veya süslü giysiler giymekten kaçınırlar. İyilik dileyenler sık sık evdeki akrabaları ziyaret eder, yanlarında yiyecek getirir ve taziyelerini sunar. Kocasını kaybetmiş bir kadın, dört ay on günlük bir bekleme süresi olan iddete katılır, burada büyük ölçüde evde kalır ve ailesinden olmayan erkeklerle temastan kaçınır.

Naaş bulunmazsa ne yapılır?

Bir kişinin yangında, denizde öldüğü veya cesedinin bulunamadığı bazı durumlarda, İslâm ne olması gerektiği konusunda rehberlik sunar. Genellikle cenaze bulunmazsa gıyabında cenaze namazı kılınır.

Gıyabi cenaze namazı, kişinin vefatından itibaren bir ay içinde kılınmalıdır.

• Şubat 2023'te Türkiye ve Suriye'de on binlerce insanın hayatını kaybettiği deprem kurbanları için Kudüs'teki Mescid-i Aksa'da da gıyabi namaz kılındı.

Müslümanlar, cenaze namazına katılmanın, merhumla akrabalığı olmasa bile, cemaatin üzerine düşen bir görev olduğuna inanırlar. İslâm geleneğinde mezarlık ziyaretinde bulunmanın ve cenaze namazına katılmanın manevi bir sevabı vardır.