Sudan'ın düşünen aklı: Hasan Turabi

Tasavvuf yoluna müntesip bir babanın oğlu olarak, 1932’de Sudan’ın doğusundaki Kassala’da dünyaya geldi. Aldığı İslâmî temel eğitimin ardından, İngiltere’nin prestijli üniversitelerinden Oxford’da hukuk okudu; doktorasını da Paris’teki ünlü Sorbonne Üniversitesi’nde tamamladı. Ana dili Arapçanın yanı sıra İngilizce ve Fransızcayı da akıcı biçimde konuşabilen Turabi, 1964’te Sudan’da dönmesinden sonra, Hartum Üniversitesi Hukuk Fakültesi dekanlığına atandı.

1928’de Hasan el-Benna tarafından kurulan Müslüman Kardeşler Teşkilâtı’ndan (İhvân) fikren etkilenen Hasan Turabi, ülkesine döner dönmez, İhvân’ın Sudan kolunun kurucularından biri oldu. 1964’ün son baharında Sudan Devlet Başkanı İbrahim Abbud’a yönelik halk ayaklanmasında aktif şekilde rol alan Turabi, sonraki beş yıl boyunca “İslâmî Nizam Cephesi”nin genel sekreterliği görevini yürüttü. 1969’da General Cafer Numeyrî’nin iktidarı ele geçirmesiyle birlikte Turabi tutuklandı, partisi de yasadışı ilân edilerek dağıtıldı. Turabi, beş yıllık hapsin ardından Libya’ya sürgüne gitti.

General Cafer Numeyrî’nin ülkedeki muhalif gruplara getirdiği affın ardından, 1979’da ülkesine dönen Hasan Turabi, adalet bakanlığı görevine getirildi. 1985’te, İran lehine faaliyet göstermek suçlamasıyla kısa bir tutukluluk halinden sonra, “İslâmî Millî Cephe”yi kurarak liderliğini üstlendi. İslâmî yönetim ve şeriat konusundaki fikirlerini netleştirdiği bu dönemde, Turabi çok sayıda kitap kaleme aldı.

1988’de Ümmet Partisi lideri Sadık el-Mehdi’nin kurduğu yeni hükümete başbakan yardımcısı ve dışişleri bakanı olarak katılan Hasan Turabi, ertesi yıl kurulan yeni kabinede yer almadı. 25 Mart 1989’da General Ömer Beşir, darbeyle ülke yönetimine el koyduğunda, Hasan Turabi ve partisi, darbeyi destekledi.

İslâmî bir yönetim kurma iddiasıyla yönetime gelen Ömer Beşir, yakın arkadaşı Turabi’yi de diğerleri gibi yasaklı liderler kapsamına alsa da Turabi, 1990’lar boyunca hep perde arkasındaki aktif isim olarak kaldı.

1991’den 2000’e kadar Sudan’ın başkenti Hartum’da düzenlediği “Arap-İslâm Konferansı”na her yıl yüzlerce düşünür, âlim ve siyasetçi katıldı. Organizasyonun giderek İslâm Konferansı Örgütü’nün (şimdiki adıyla İslâm İşbirliği Teşkilâtı) alternatifi olarak algılanması nedeniyle, Ömer Beşir yönetimi 2000 yılında toplantıların Hartum’da yapılmasını yasakladı.

• 2001’de Hasan Turabi ve arkadaşları, “yönetimin istikrarını bozmak” suçlamasıyla yargılandılar, Turabi ev hapsine mahkûm edildi. 2003’te serbest bırakılan Turabi, 2004’te yeniden gözaltına alındı.

5 Mart 2016’da Sudan başkenti Hartum’da geçirdiği kalp krizi sonucu hayatını kaybedene kadar sürekli polis gözetiminde yaşayan Hasan Turabi, Sudan siyaset sahnesinin en etkili isimlerinden biri olarak kabul ediliyordu. İslâmî yenilenme ve İslâmî siyaset alanlarında da kaleme aldığı eserlerle milyonlarca insana rehberlik eden Turabi’nin Türkçeye çevrilmiş bazı eserleri şunlardır: Dinî Şiarlar, Özeleştiri ve Yenilenme Sorumluluğu, İslâmî Düşüncenin İhyası, İslâm – Dünyanın Geleceği…