Sudan’da geleneksel eğitim kurumları: Halve mektepleri

Sufilik kültürünün yaygın olduğu Sudan'da, binlerce muhafazakar aile, çocuklarını geleneksel dinî eğitimin verildiği "halve" mekteplerine gönderiyor.

Yoğun ve katı eğitimin uygulandığı, geçmişi yüzyıllar öncesine dayanan dini eğitim kurumları halve mekteplerinde çocuklar, temel dinî bilgiler ve hafızlık eğitimi alıyor.

• Camilerin bitişiğinde ya da yakınında inşa edilen halveler, hayırseverlerin destekleriyle ihtiyaç sahibi öğrencilere eğitim, barınma ve yemek hizmeti sunuyor.

Komşu ülkelerin yanı sıra özellikle batıdaki Darfur başta olmak üzere ülkenin dört bir tarafından gelen öğrenciler, gerek maddi imkansızlıklar gerekse de geleneklere bağlılıkları sebebiyle "löh" adı verilen tahta levhalar üzerinde okuma yazma öğreniyor.

Öğrenciler, kamıştan kalemlerini özel kömürden siyah mürekkebe batırarak, Kur'an harf ve ayetlerini tahta levhalara yazarak ezberliyor.

Dersini ezberleyen öğrenciler, tahtayı silerek bir sonraki günün dersine hazırlanıyor. Bu şekilde uzun ve meşakkatli bir sürecin ardından öğrenciler, 2 ila 4 yıl gibi bir sürede hafızlık eğitimini tamamlıyor.

Modern okulların ve eğitim kurumlarının yaygınlaşmasıyla halve, eskisi kadar ilgi görmese de muhafazakar Sudan toplumunda varlığını sürdürüyor.

Hartum'un kuzeyinde Umdurman kentindeki Evlad El Mehdi Halvesi'nde yaşları 8 ve üstü 152 çocuk, iptidai şartlarda, toprak üzerinde oluşturdukları halkada eğitim görüyor.

Öğrenciler, odun ateşinde bakır kaplarda yemeklerini pişirirken, temizlik ve çamaşır yıkama gibi ihtiyaçlarını da kendileri gideriyor.

"Ezberlemesi hızlı ve kalıcı"

Kur'an-ı Kerim ve İslamî İlimler Üniversitesi'nde eğitim gören ve aynı zamanda halvede hafızlığını sürdüren Hamid Fadl Sid, "Küçükken Kur’an öğrenmek istedim ve tek dileğim bu halvelere girebilmekti." dedi.

Sid, "Peygamber Efendimiz zamanında inen ayetler hayvan derilerine, kemiklerine, tahta ve taştan tabletlere yazılırdı. Bunda bereket olduğuna inandığımız için bu şekilde devam ediyoruz. Ezberlemesi hızlı ve kalıcı. Bu sebeplerle bu basit yöntemleri kullanıyoruz." diye konuştu.

Öğrencilerden Umran Muhtar Salih Ahmed, Orta Darfur eyaletindeki başka bir halveden 2018 yılında buraya geçtiğini ve hafızlığını tamamlamak üzere olduğunu söyledi.

Niyala kentinden Ferah Ahmed Muhammed İshak, halvede 3 yıldır okuduğunu ve 18 cüz ezberlediğini belirtti.

• İshak, mezun olduktan sonra camilerde imamlık, Kur'an kurslarında öğretmenlik ve üniversitelerde akademisyenlik yapabildiklerini ifade etti.

Evlad El Mehdi Halvesi'nin Hocası ve Sorumlusu Dr. İbrahim Davud Muhammed Adem, halve mekteplerinin tüm Sudanlılarca bilinen bir eğitim merkezi olduğunu ve geleneksel eğitime rağbet gösterenlerin çocuklarını buralara gönderdiğini belirtti.

Gün doğmadan başlayıp geç saatlere kadar 7 aşamadan oluşan sıkı bir programın uygulandığı halve mekteplerinin sistemini anlatan Adem, şunları söyledi:

"Çocuklar, sabah 3 gibi erkenden, sabah namazından 2 saat önce kalkıyor. Kur'an okudukları bu süreye Duğşiyye deniliyor. Sabah namazından sonra biraz istirahat ediliyor ve 8’e kadar süren ikinci aşama Ramye'de ise ders tekrar ediliyor. Dahaviyye'de (Kuşluk) ise kahvaltıdan önce dersler löhlere yazılıyor ve hocaların kontrolünün ardından ikindiye kadar ezber yapılıyor.

Öğle yemeği sonrası dersler akşam namazına kadar hoca ile tekrar ediliyor. Derslerin pekiştirildiği ve mütalaa edildiği bu sürece Asriyye diyoruz. Yatsıya kadarki Arda denilen aşamada öğrenciler ikişer olarak derslerini dinletiyor. Yatsı namazından sonra başlayıp 9'a kadar süren Subu'da ise küçükler içeride, büyükler dışarıda olacak şekilde halka yapılır. Dönerek ders son kez tekrar edilir. Hafif bir akşam yemeği sonrasında öğrenciler istirahate geçerler."