Sudan'da çatışmalar tırmanırken, hayatta kalanlar “korkunç” şiddetti anlatıyor

Birleşmiş Milletler, Sudan ordusu ile paramiliter HDK arasındaki çatışmalarda son 25 günde Cezira eyaletinde yüzlerce sivilin öldüğünü veya yaralandığını söylüyor.

Hayatta kalanlar, doğu eyaletinde maruz kaldıkları "korkunç" şiddet ve cinsel saldırıları anlatıyor.

Aktivistlerden oluşan "Ortanın Çağrısı" adlı sivil toplum örgütünden yapılan açıklamada, HDK'nin, ülkenin orta kesimlerindeki Cezira'nın el-Hilaliyye şehrini 19 gündür kuşatma altında tuttuğu ifade edildi.

Açıklamada, el-Hilaliyye'de gerçek mermiyle vurularak, tükettikleri gıdadan zehirlenerek veya tıbbî bakım eksikliği nedeniyle hayatını kaybedenlerin sayısının 450'ye yükseldiği belirtildi ve bu kişilerin isimleri paylaşıldı.

Diğer yandan, Birleşmiş Milletler İnsani İşler Koordinasyon Ofisinden (OCHA) yapılan açıklamada, silahlı şiddet ve saldırı dalgasının ardından 20-30 Ekim'de 135 bin 400 kişinin Cezira'dan komşu eyaletler Gadarif, Kesela ve Nil Nehri'ne geçtiği ifade edildi.

Sudan Doktorlar Sendikasından 8 Kasım'da yapılan açıklamada, 25 Ekim'den itibaren el-Hilaliyye'de 200 kişinin hayatını kaybettiği bildirilmişti.

Sudan’da dünyanın gözü önünde insan hakları alaşağı ediliyor

• Hem HDK hem de Sudan Silahlı Kuvvetleri, savaşın başlangıcından bu yana yaygın insan hakları ihlalleriyle suçlanıyor. Sudan Sağlık Bakanlığı'na göre, geçen aydan bu yana 6 ila 60 yaşları arasındaki yaklaşık 27 kadın ve kız çocuğu tecavüze veya saldırıya uğradı. Ancak, sahada yardım görevlileri bulunduran BM Nüfus Fonu (UNFPA), bildirilen vakaların gerçek sayının çok küçük bir kısmı olduğunu söyledi.

Yerinden edilmiş kadınlardan gelen yürek parçalayıcı ifadeler, vahşetin boyutunu ortaya koydu.

Hartum'un güneydoğusunda bulunan Cezira'dan kaçan altı çocuk annesi Fatma, deneyimini şu an yaşamakta olduğu Gadarif eyaletindeki BM yardım görevlilerine anlattı.

• "Bizi köpekler gibi dövdüler, bu yüzden kaçtık. Hiçbir şeyimiz olmadan ayrıldık; hiçbir şeyimiz, hatta ekmeğimiz bile yoktu. Yiyecek hiçbir şeyimiz olmadan kavurucu güneşte yedi gün yürüdük. Bazı kadınlar yolda öldü. İçecek su yoktu; susuzluktan öldüler."

Gadarif'te çalışan BM danışmanları, kadınların askerler tarafından cinsel tacize uğramamak için kendilerini nehre attıklarına dair hikâyeler paylaştı. Danışmanlar, istismardan sonra kendi ailelerinin bile "namuslarını" korumak için onları öldürmekle tehdit etmesi nedeniyle birçok kurtulanın saklandığını söyledi.

• UNFPA'nın raporunda, "Sudan'ın Cezira kentinde silahlı şiddet dalgasının ardından korkunç raporlar ortaya çıktı." deniyor. Raporda, ebeveynlerin kızlarına cinsel şiddetten kaçmak için kendi canlarına kıymalarını söyledikleri anlatılıyor.

Çatışmalar ayrıca sağlık sisteminin çökmesine yol açtı ve Cezira'da dört sağlık merkezinden yalnızca biri işlevsel durumda. Bu durum, kadınların ve kızların doğum hizmetleri de dahil olmak üzere temel bakıma sınırlı erişimini sağladı.

Cezira'dan Gadarif'e kaçan yerinden edilmiş bir ebe olan Avatef, hamile kadınların şiddetten kaçarken dört bebeği doğurmak zorunda kaldığını anlattı. "Onları ormanda, sadece çok temel sterilizasyonla doğurdum; su ve sabundan başka hiçbir şeyim yoktu." dedi.

Beş çocuk annesi 27 yaşındaki yerinden edilmiş Amina, yolda sezaryen ameliyatı geçirdiğini söyledi:

• “Bu benim beşinci sezaryen ameliyatımdı. Abdulazim'i doğurduktan sadece altı saat sonra tekrar yürümeye başlamak zorunda kaldım, yaralarım hâlâ taze ve acılıyken onu taşıdım. Ancak saldırılar o kadar korkutucuydu ki köyü terk edecek gücü kendimde bulabildim. Köyden bazı adamlar beni yürürken gördüler ve bir eşeğin çektiği bir arabada bana yer teklif ettiler. Gadarif'e varana kadar günlerce o arabada kaldım.”

Cezira'daki şiddetli tırmanış, Sudan konusunda BM Güvenlik Konseyi'nin kalemini tutan ABD ve İngiltere de dahil olmak üzere yabancı hükümetler tarafından kınandı.

HRW'ye göre, kötüleşen insanî durum, ordunun HDK kontrolündeki bölgelere erişime getirdiği kısıtlamalar ve HDK tarafından yapılan yağmalamalar nedeniyle daha da kötüleşti.

Geçtiğimiz yılın nisan ayından bu yana, iç savaş on binlerce ölüme neden oldu. Kesin sayı henüz belirlenmedi ancak Sudan sağlık yetkilileri sadece haziran ayında can kaybının 40 bini geçtiğini söyledi. Çatışmalarda yaklaşık 11 milyon kişi yerinden edildi.

Savaşı durdurma çabaları

Cuma günü, BM Güvenlik Konseyi Komitesi, iki RSF komutanına, savaşı sürdürmekle suçlayarak yaptırım uyguladı.

HDK'nin Batı Darfur'daki komutanı Tümgeneral Abdurrahman Cuma Barkalla ve HDK'nin operasyon departmanı başkanı Tümgeneral Osman Muhamed Hamid Muhamed, seyahat yasakları ve varlık dondurmalarıyla karşı karşıya kaldı.

Tümgeneral Barkalla da salı günü ABD Hazine Bakanlığı tarafından yaptırımlara tabi tutuldu ve bakanlık, onun "Sudan'daki sivillere yönelik devam eden şiddetten sorumlu birincil taraf" olduğunu söyledi.

Üst düzey bir HDK teğmeni olarak, bu yılın başlarında Batı Darfur'daki paramiliterlerin kampanyasına liderlik etti ve Hazine Bakanlığı, "sivillerin hedef alınması, çatışmayla ilgili cinsel şiddet ve etnik kökenli şiddet de dahil olmak üzere ciddi insan hakları ihlallerine ilişkin güvenilir iddialarla işaretlendi." dedi.

BM Güvenlik Konseyi şu anda savaşan taraflar arasındaki düşmanlıkların derhal durdurulmasını talep eden ve cephe hatları ve sınırlar boyunca engelsiz insanî erişim çağrısı yapan İngiliz taslak bir kararı görüşüyor.

UNFPA, psikososyal destek ve tıbbi bakım konusunda yardım sağlayan sahadaki birkaç yardım kuruluşundan biri. Ancak, müdahalesini genişletmek için daha fazla fon sağlanmasını ve Sudan halkı için daha güçlü bir sivil koruma mekanizması ve insani yardım görevlileri için engelsiz erişim talep ediyor.