Sahra tuz kazıcıları, asırlık ticareti sürdürmek için mücadele ediyor

HABER MASASI
Abone Ol

Uranyum ve altın madenleriyle ünlenen Nijerya Sahrası, ülkenin kuzeydoğusunda yer alan Bilma'da, çöl kumlarının altında başka bir doğal zenginliği de gizlemektedir: tuz. Kalala bölgesinin tuzlakları, bir zamanlar kervan yollarının önemli bir uğrak noktası olmasına rağmen günümüzde, sorunlu bir bölgesel ekonomide hayatta kalmaya çalışıyor.

Nijer'in kuzeydoğusundaki Bilma yakınlarındaki Kalala'nın tuzlak alanları, bir zamanlar çöl boyunca yol alan develerin üstündeki tüccarların uğradığı kervan yollarının önemli bir durağıydı. Şimdilerde ise, nadir kervanın hâlâ geçtiği, kum tepelerinin neredeyse yuttuğu bir vahanın kenarında, çukurlarla delinmiş bir çöl manzarası var.

  • Nesilden nesile sürdürülen tuz kazıcılığı, Sahra boyunca ve ötesinde alınıp satılacak kadar değerli bir mal üretimine imkân sağladığından mühim bir iş koluydu.

Bilma'da hayvan tüketimi için tuz toplayan işçiler.

Yüzyıllar boyunca Nijerya Sahrası’nda binlerce el yüzlerce çukur kazdı ve ardından kayalarda bulunan tuzu süzmek için çukurları suyla doldurdu.

Bugün ise, silahlı çeteler ve kaçakçıların kol gezdiği bu ıssız çöl bölgesindeki tuz kazıcıları, hayatta kalma mücadelesi veriyor.

Gölgede sıcaklığın 45 dereceye ulaştığı aşırı sıcak bir gün sonunda siyah ve koyu sarı renkteki tuzlu suyun içindeki çukurlarda, büyük emeklerinin sonucunda ödülü toplamak için bir kaldıraçla mücadele eden İbrahim Tagaji ve meslektaşı, tuzlu parçaları ayıklıyor ve taneler haline getirdiği parçaları daha sonra dışarı çıkarıyor.

  • Çıkardıkları tuzu, hurma ağaçlarından yaptıkları kalıplara döken ikili, bu şekilde, hayvan tüketimine yönelik satışa hazır tuz levhaları meydana getiriyor.

Çöl yolculuğu zor olduğu kadar tehlikelidir. Kaçakçılar ve diğer suçlular bölgenin gevşek sınırlarından yararlanarak iç kısımlara kadar rahatça girebildiği için saldırılara karşı korunmak için askerî refakat altındaki konvoylarda seyahat eden bölge halkı, Sahra’nın iç bölgelerinde kalan tuzlaklara uğramayı es geçiyor.

Kürekler arasındaki Tagaji, kasabadan geçen alıcılara bağlı olarak azalıp çoğalan geliri olan işi hakkında, "Parası olan biri geldiğinde çok kazanırsın; aksi takdirde çok zahmeti olan ancak getirisi olmayan bir iş." diyor.

Çölün ortasındaki bu kasaba yerel ekonomiye çok az alternatif sunduğundan Bilma nüfusunun kabaca yarısı, hâlâ tuz ocaklarında çalışıyor.

Emektarlar tuz kazıyıcılardan Ömer Kosso, bölgede iş kolu olmadığını, bu sebeple halkın okulu bitirir bitirmez tuzlaklarda çalışmak zorunda kaldıklarını belirterek, “Her ailenin kendi tuz tavası (tuz ve diğer minerallerle kaplı, düz zemin genişlikler) var. Eşinizle, çocuklarınızla berabersiniz, gelip çalışırsınız.” diyor.

Müşterilerinin sıkı pazarlık yaptığını söyleyen tuz işçisi Ömer Kosso, ''İyi müşterilerimiz yok, ancak bu yoksul bölgedeki insanların düşük fiyat tekliflerini reddetmek zor.” diyor.

Nijer'in Sahra Çölü'ndeki Djado bölgesindeki kervanlar, develerini Libya'da sonlanan 45 günlük bir yolculuğa çıkarıyor. Deve kervanları, sakinlerinin büyük çoğunluğunun yakındaki taş ocaklarından çıkarılan tuz ve kil duvarları olan geleneksel evlerde yaşadığı Bilma'da mola vererek tuz alışverişini canlı tutmada rol oynuyor.

Bilma'nın tuz sahalarında üretilen mineraller hayvan tüketimine yönelik olduğundan bölge, bir zamanlar deve kervanlarının uğrak noktasıydı.

Tuzlaklara gelen hayvanlar, levha formuna sokulmuş tuzları tüketiyor.

Bilma’da tuza öylesine önem veriliyor ki, ''Mai'' adı verilen bir kişi, bölgedeki geleneksel otoritenin koruyuculuğu vazifesini üstleniyor; tuz için kimin hangi alanı kazacağını ve satış fiyatını belirliyor.

“Mai” olan Abari Chegou, yerel olarak üretilen tuzun etkili ve yararlı özelliklerinin tanıtımını yapmakla vazifeli. Deniz tuzunun tüketilebilmesi için iyotlanması gerektiğini; kendi üretimleri olan tuzun ise hâlihazırda yüzde 90 iyotlu olduğundan, hastalanma riski olmadan doğrudan yenebileceğini söylüyor.

Artık günümüzde Bilma için tuz ticareti kuruyor. Bölgede yaşayan etnik gruplardan Daza, Hausa ve Tuareglerin kervanları geçmişte tuzlaklara uğramasına rağmen, artık bu, sık karşılaşılan bir durum olmaktan çıkmış.

Tuareg tüccarları, Nijer'in kuzeyindeki Aïr Dağlarının verimli eteklerine yerleşip çiftçilik yapmak için yavaş yavaş göçebe yaşam tarzlarından vazgeçmişler.

Kervalar için 550 kilometre uzaklıktaki bölgenin başkenti Agadez'de 2.000 CFA frangı (3.25 $) karşılığında bir levha tuz satın almak, Bilma'ya kadar üçte bir fiyatına pazarlık yapmaktan daha mantıklı geliyor.

Kaynak: Aljazeera