Osmanlı döneminin Tunus’taki mirası: “Bey Sarayları”

Tunus’un Osmanlı döneminden kalma görkemli “Bey Sarayları” ülkenin siyasi tarihinin yanı sıra sanat ve mimari geçmişine de ışık tutuyor.

• Tunus’ta 1705-1957 tarihler arasında 19 Osmanlı Beyi'nin hüküm sürdüğü dönemde aralarında başkent Tunus’un da yer aldığı Bardo, Mennuba, Marsa ve Kartaca bölgelerinde inşa edilmiş birçok yapı ve Bey Sarayı yer alıyor.

Tunus'taki sarayların çoğuna ev sahipliği yapan başkent Tunus’un kuzeydoğusunda yer alan Marsa, diğer Tunus belediyeleri arasında uzun sahilleri ve müstakil evleriyle ön plana çıkıyor.

Başkent Tunus'taki birçok önemli bey sarayı Marsa'da hizmet vermeye devam ediyor. Ülkenin önemli sembolleri arasında gösterilen mavi ve beyaz yapılarıyla öne çıkan Sidi Busid de bu semtte bulunuyor.

Günümüzde Marsa Belediye Sarayı olarak kullanılan ve birçok çiftin nikah için rağbet gösterdiği Saadet Sarayı (Kasr es-Saade) Tunus’un Osmanlı Beylerinin son dönemlerinde inşa edilmiş önde gelen sarayları arasında gösteriliyor.

Marsa’nın simgeleri arasında yer alan Kubbet el-Heva Sarayı (Havadar Kubbe) da yine Osmanlı zamanından kalma yazlık saraylardan biri olarak kabul ediliyor. Bey ailesinin yaz aylarında gözlerden uzak yüzmeleri için yapılmış saray, denizin üzerine inşa edilmiş eşsiz mimarisine rağmen hukuki anlaşmazlıktan dolayı yalnızlığa terkedilmiş durumda.

- Nasır Bey’in eşine hediyesi: Saadet Sarayı

Tunus’ta 1855-1859 yıllarında hüküm süren Muhammed Paşa tarafından ikametgah olarak kullanmak üzere inşa edilen Saadet Sarayı, 1914-1915 tarihleri arasında tekrar restore edildiği için ayakta kalan ve nisbeten yeni sayılan saraylar arasında sayılıyor.

• Tunus’un ilk Cumhurbaşkanı Habib Burgiba’ya da bir müddet ev sahipliği yapan Saadet Sarayı daha sonra yabancı devlet görevlilerinin misafirhanesi olarak kullanılmış.

Tunus’un 2011 devriminden önceki son Cumhurbaşkanı Zeynel Abidin Bin Ali döneminde ise Marsa Belediye Binası olarak kullanılmak üzere belediyeye devredildi.

Osmanlı Beylerinin soyundan gelenTarih ve Uzlaşma Derneği Başkan Yardımcısı Muhammed Ali Bey, yaptığı açıklamada, “1914 yılında restore edilen Saadet Sarayı, Seyyid Nasır Bey tarafından eşi Kamer hanıma hediye olarak verildi. Burgiba Tunus Cumhurbaşkanı olduktan sonra daha azametli ve geniş saraylar olmasına rağmen Saadet Sarayında ikamet etmeyi seçti.” diye konuştu.

Tunus’un tarihini öğrenmek açısından Osmanlı döneminde inşa edilen sarayların önemine dikkat çeken Ali Bey, “Osmanlı Beylerinin ayakta kalan saraylarının ardında yer alan Saadet Sarayı, Tunuslu gençlerin ülkenin tarihini keşfetmeleri için önemli bir fırsat. Tunus’un Osmanlı döneminden kalan mimari eserleri, Beyler dönemini tanımamıza ve anlamamıza yardımcı olacak tarihi eserler arasında.” dedi.

- Bey eşlerinin deniz üstündeki sarayı; Kubbet el-Heva Sarayı

Ali Bey tarafından Marsa kıyısında deniz üzerinde 1930 yılında inşa edilen Kubbet el-Heva Sarayı, Bey hareminin denize kolaylıkla girebileceği şekilde inşa edilmiş.

Tunus’un 1956’da Fransa’dan bağımsızlığı kazanmasının ardından, Kubbet el-Heva Sarayı da Marsa Belediyesine verildi. 1960’ta şahsa satılan saray birçok sahip değiştirmesinin ardından 2011 Tunus Devriminin ardından hukuki statüsüne ilişkin sıkıntılardan dolayı metruk durumda.

• Kubbet el-Heva Sarayına ilişkin bilgi veren Ali Bey, “Bir dönem restoran, bir dönem düğün sarayı olarak kullanılan Kubbet el-Heva Sarayı sahipleri tarafından birçok değişikliğe maruz kaldı. Yapılan tüm değişikliklere rağmen saray hala ayakta ve Marsa’nın sembol binaları arasındaki yerini korumakta.” dedi.

Benzersiz mimarı yapısının korunması için birçok Tunuslu STK’nın yetkililere çağrıda bulunduğu Kubbet el-HevaSarayı, bakımının yapılması için hukuki durumunun netleştirilmesini bekliyor.

- Başkent Tunus’ta onlarca Bey Sarayı inşa edildi

Osmanlı beylerinin 250 yıllık yönetimi boyunca inşa edilen onlarca sarayın arasında 1956 yılında yıkılan Dar et-Taç Sarayı (Taç Evi Sarayı) ayrı bir yer tutuyor. Marsa Belediyesi sınırları içerisinde yer alan ve kıyıya inşa edilen sarayların en ihtişamlısı olan Taç Sarayı, aynı zamanda Bey’lerin yönetim merkeziydi.

Resmi kayıtlarda 19. Yüzyılın ilk çeyreğinde Mahmut Bey tarafından inşa edildiği belirtilen Taç Sarayı, Tunus’un 1956’da Fransızlardan bağımsızlıklarını kazanmalarının ardından yıkıldı.

Tunus’un Mennuba bölgesinde yer alan Büyük Bardo Sarayı, uzun yıllar Hükümet Sarayı olarak kullanıldığı için, şimdilerde Tunus Parlamentosunun yanında müze olarak hizmet veriyor.

Yine Bardo semtinde 1798 yılında inşa edilen Gül Sarayı, 1986 yılında Askeri Müze olarak kullanılmak üzere Tunus Ordusuna devredildi.

• Muhammed Reşid Bey tarafından 1758 yılında inşa edilen Bakır Kubbeli Saray da Mennuba’da yer alıyor. Tunuslu bakırcılar tarafından kubbesi bakırdan yapılan saray, büyük bir yüzme havuzuna sahip.

Beylerin ikamet ettiği son saray olan Zarruk Sarayı, Tunus Büyükşehir belediyesine ait tarihi Kartaca kentinde bulunuyor. Günümüzde Hikmet Evi adıyla bilinen sarayda, Bilim, Sanat ve Edebiyat Akademisi, Ulusal Arkeoloji Enstitüsü ile Ulusal Çeviri Enstitüsü yer alıyor.