Nısf-ı Cihân İsfahan'da zemin çöküyor

İran'da Selçuklu ve Safevî gibi devletlere başkentlik yapan ve tarihî dokusu, mimarî yapıları ve sanatsal mirasıyla öne çıkan İsfahan kentinde, Mescid-i Cuma ve Mescid-i Şah gibi Dünya Mirası Listesi'ndeki tarihî binalar kuraklık ve kötü su yönetiminden kaynaklanan zemin çökmesi nedeniyle zarar görmüş durumda.

Tarihe yön vermiş büyük devletlere başkentlik eden İsfahan, yüzlerce yıllık birçok tarihî esere ev sahipliği yapıyor.

• Dünyanın en büyük meydanlarından biri olan Nakş-ı Cihan Meydanı, Mescid-i Şah, Mescid-i Cuma, Ali Kapu Sarayı, Si o Se Pol, Şeyh Lütfullah Camii, Çehel Sütun gibi ülkede İslâm dönemi mimarisini yansıtan şaheserlere ev sahipliği yapan İsfahan'daki tarihî mekânlar son yıllarda kuraklıktan kaynaklanan ve kenti besleyen Zayende Nehri'nde yeterli su olmaması nedeniyle zemin çökmesi tehdidiyle karşı karşıya.

Aslında İsfahan'da uzun yıllardır devam eden zemin çökmesi sorunu, son yıllarda tekrarlayan kuraklıklar ve yeraltı suyu ve nehirlerinin tarım ve sanayi tarafından kullanılmasıyla daha da kötüleşti.

Şehre özgün bir güzellik katan ve "hayat veren nehir" anlamına gelen Zayende Nehri'nin Çeharmahal Bahtiyari eyaletindeki Zagros Dağları'ndan gelen suları yılın büyük bir bölümünde su yetersizliği nedeniyle başka bölgelere yönlendiriliyor.

Uzmanlara göre, kuraklıktan ve kötü su yönetiminden kaynaklanan bu durum nedeniyle kenti besleyen nehrin kuru kalması ve yer altı sularının azalması kentte zemin çökmesine yol açıyor.

Birleşmiş Milletler Eğitim, Bilim ve Kültür Örgütü (UNESCO) Dünya Mirası Listesi'nde yer alan yüzlerce yıllık tarihî mekânlar dahil olmak üzere İsfahan'ın pek çok tarihî eserinde şehrin yüzeyinin hafif çökmesi nedeniyle yıkım tehlikesinin işaretleri görülüyor.

İkonik mavi çini ve mozaikleri, göz alıcı işlemeleri ve devasa yapısıyla âdeta ihtişamlı bir anıt görüntüsü oluşturan 17. yüzyılda inşa edilen Mescid-i Şah'ta bazı noktalarda derin çatlakların yanı sıra, caminin yüksek kubbelerini destekleyen taş sütunların bozulmakta olduğu da dikkatleri çekiyor.

Büyük Selçuklu Devleti'nin başkenti İsfahan’da inşa ettiği Cuma Camii olarak da bilinen Ulu Camii'de de benzer çatlakların oluştuğu göze çarpıyor.

Uluslararası tedbir alınmazsa zemin çökmesi sorunu tüm bölgeyi kapsayabilir

İran Kültürel Miras, Turizm ve El Sanatları Bakanlığı Tarihî Binalar, Dokular ve Alanların Korunması ve Restorasyonu Dairesi Genel Müdürü Fatma Daveri, sorunun temel kaynağının dünya genelinde hâkim olan iklim değişikliği olduğunu ve su yönetiminin de bunda etkili olduğunu söyledi.

Sorunun küresel olduğuna işaret eden Daveri, "Bu mesele, kapsamının genişliği nedeniyle bölgesel tedbirler yerine uluslararası toplumun el ele verip çözmesi gereken bir meseledir." dedi.

Zemin çökmesi sorununun yalnızca İran'da olmadığını ve bölge genelinde de görüldüğünü aktaran Daveri, "Zemin çökmesi daha fazla şiddetlenmeden temelden bu sorunun çözülmesi gerekir. Mevcut şartlar göz önünde bulundurulduğunda bölgesel düzeyde bu şekilde devam etmemiz halinde zemin çökmesi sorunu tüm bölgeyi kapsayacak şekilde genişleyecektir." diye konuştu.

Zemin çökmesine karşı tarihî mekânların dayanıklılığının artırılması gerektiğini belirten Fatma Daveri, bu konuda hükümetin hem güçlendirme hem de restorasyon çalışmaları hazırladığını dile getirdi.