Kuş cıvıltıları Afganları büyülüyor
Afganların bir haftada tek tam tatil günü olan cuma günleri, gün doğumundan hemen sonra, iki saka kuşu göğüslerini şişiriyor ve şakımaya başlıyor. Etrafını saran izleyicilerse, hangisinin daha güçlü cıvıldadığını duymak için çabalıyor.
Afganistan’da hava şartlarının muhalefetli olmadığı her cuma, yüzlerce kişi Batı Kabil'deki terk edilmiş bir basketbol sahasında toplanır ve evcil kuşlarını ötme ve şakıma testinde birbirleriyle yarıştırır.
Taliban hükümeti altında, birtakım eğlence faaliyetleri İslâmiyet’le uyuşmadığı gerekçesiyle büyük ölçüde azaldı.
- Yetkililer, bir zamanlar kuş cıvıltıları düellolarının yanı başında kârlı bir ticaret olan bahislere karşı halkı uyarsa da, yarışmalar son derece popüler olmaya devam ediyor.
"Hayat kısa, bu yüzden tadını çıkarmalıyız. Beni heyecanlandıran ve bana huzur veren şey bu." diyor 50 yaşındaki Cemaleddin.
"İnsan zihni mutluluğu kovalamak için yaratılmıştır. Buraya biraz iyi vakit geçirmek ve zihnimi sakinleştirmek için geldim." diyor 42 yaşındaki seyirci Ahmed Vahid Dostyar da.
Ve düellolar başlıyor.
Kuş sahipleri kafes örtülerini çıkarıyor ve uçan şampiyonlarını bir çift hakeme teslim ediyor.
Kafesler, tebeşirle "X" şeklinde işaretlenen zemine yan yana yerleştirilirken kalabalık sessizleşiyor. Tıpkı insan izleyicileri gibi hepsi erkek olan kuşlar da, gaga boyu uzaklıktaki tüneklere uçuyorlar.
Hava şartlarının müsait olduğu her cuma günü, yüzlerce kişi Batı Kabil'deki terk edilmiş bir basketbol sahasında toplanıyor ve evcil kuşlarını ötme ve şakıma testinde birbirleriyle yarıştırıyor. Ardından kuşlar, gergin bir hâkimiyet gösterisi altında ötmeye başlıyor.
Kurallar basit: Şakımayı ilk kesen kaybeder.
Hakem, tıpkı boksörü nakavt olduktan sonraki bir boks hakemi gibi sesi kesilen kuşa 10'a kadar sayıyor ve böylece kazanan ilân ediliyor.
“Paha biçilmez tutku”
Afganların kuşlara olan tutkusu derindir ve kuşlarla ilgili hobiler her yaştan, etnik gruptan ve bölgeden insan tarafından merakla takip edilir.
Tavus kuşları ve ördekler Kabil'in kafelerinde ötüşür ve rekabet meraklıları dövüştürmek için tavuk ve bıldırcınları toplar.
Başkent Kabil, hareketli ve harap bir kuş pazarının etrafında kurulmuştur. Benzer bir şekilde, çay içmek için bir eve davet edilirseniz, sohbetinizin ötücü kuşların gevezeliğiyle baskılanması yaygındır.
İlgi bu denli yoğun olunca, kendilerini "Saka Kuşları" olarak tanımlayan yüzlerce kişi, Afganistan’ın tek tam tatil günü olan cuma günleri şafak vakti yarışmalar için yataktan çıkmakta hiç sorun yaşamaz.
Düellolarda yarıştırılan kuşların değeri çıkardığı melodiye göre yükselip düşebilir.
En ucuzu yaklaşık 500 Afganiye (~ 7 $ - 240 TL) satın alınabilirken, geçen yıl Kabil'de 4 dakika 44 saniye boyunca şakıyan bir kuşun yaklaşık 1000 dolara satıldığı da göz ardı edilmemelidir.
- Bir kredi kartından daha büyük olmayan bir hayvan için fiyatlar 3000 dolara kadar çıkabiliyor. Birleşmiş Milletler'in nüfusun yüzde 85'inin günde 1 dolardan az parayla yaşadığını söylediği bir ülkede bu, oldukça büyük bir meblağ.
Yine bir cuma günkü müsabakada, kazanan ve kafesinde dört minyatür kadeh yemle ödüllendirilen bir kuş için bir başkası yaklaşık 20.000 Afgani ödedi ve "Diğer saka kuşları arasında bir ünü var." diyerek kuşunun sıradan bir kuş olmadığını dile getirdi.
“Kuşları tanımanız ve anlamanız gerekir”
Afganlar, saka kuşlarından en uzun süre şakımayı elde etmek için çeşitli yöntemlere de başvuruyor.
Farklı mevsimlerde farklı türlerdeki kuşlara özel tohumlar verilir, şarkı söylemelerini teşvik etmek için onları bahçelere veya ormanlık alanlara götürürler ve çiftleşmelerine izin vermezler.
Basketbol sahasını çevreleyen oyun alanında, etrafa serpiştirilmiş düzinelerce mini buzdolabı büyüklüğünde kuş kafesi vardır.
Yarışmayı bekleyen sarı ve kırmızı çizgili kuşların, ekose, payet ve paisley desenli kafes örtüleri altında karanlıkta sakin kalmaları sağlanır.
Tüm günü boyunca perde satmakla meşgul olan Varis Hacızade, cuma sabahları, çömelmiş ve gözlerini kısarak bakan seyircilerden oluşan bir çemberin içinde kuş cıvıltıları düellolarını değerlendiren bir hakem olarak kritik bir rol oynuyor.
27 yaşındaki hakem, bunun için keskin bir kulağa ihtiyaç duyulduğunu ancak aynı zamanda "kuşu tanımanız ve anlamanız gerektiğine" dikkat çekiyor.
Kuşları kendi içlerinde türleri, kendi aileleri olduğunu söyleyen Hacızade, kuş meraklılarının, daha fazla şarkı söyleyebilen gerçek kuşları tanıdıklarını söylüyor. Kuş için yapılan sıkı çalışma, çekilen sıkıntılar ve bakım, kuşun daha fazla şarkı söylemesini istediğimiz için göze aldığımız şeyler diyor.