İran'ın sınır ötesi kolu: Kudüs Gücü

1979'daki İran İslâm Devrimi’nden sonra kurulan İran Devrim Muhafızları Ordusu’nun görevi; rejimi ve var olan düzeni korumak ve sürdürmektir. Kudüs Gücü, ise İran Devrim Muhafızları Ordusu’na bağlı 8 askerî birimden biridir. Sekiz birimin tamamı, İran Devrim Muhafızları Ordusu Genel Komutanı General Hüseyin Selami ve yardımcısı Ali Fedevi’nin komutası altında faaliyet yürütmektedir. Kudüs Gücü komutanı Devrim Muhafızları’na bağlı diğer birimlerle koordineli çalışır ancak sadece İran dinî lideri Ali Hamaney’den emir alarak operasyonel faaliyet yürütür.

Kudüs Gücü’nün sınır ötesi faaliyetleri

Kudüs Gücü, aslında 1980’de resmî olarak faaliyet göstermeye başlayan İran Devrim Muhafızları Ordusu’na bağlı, sınır ötesi operasyonlar yürüten bir birimdir.

• 2011’de Suriye’de iç savaş patlak verene kadar böyle bir askerî birliğin varlığı hiçbir zaman resmî olarak kabul edilmedi. Ancak Kudüs Gücü'nün kuşatma altındaki Suriye lideri Beşar Esad'a arka çıkmak için gösterdiği yoğun çaba, gücün adını ve komutanı Süleymani'yi gölgelerin arkasından çıkarmış oldu.

Kudüs Gücü’nün faaliyet gösterdiği dikkat çeken bazı alanlardan biri Hizbullah'ı desteklediği ve hükümet ve güvenlik güçleri üzerinde etki alanını genişletme arayışı içinde olduğu bildirilen Lübnan; desteğinin hükümet yanlısı milislerin oluşturulmasını kapsadığı Suriye; İran'la daha yakın ilişkiler kurmaya ve Irak'ın Kürdistan bölgesi ile ilişkileri yönetmeye çalışan Haşdi Şabi olarak da bilinen Halk Seferberlik Güçlerinin kurulduğu Irak; Suudi Arabistan yönetimine karşı Husileri desteklediği Yemen; İran'a yakın siyasi ve silahlı grupları desteklediği ve hükümeti nüfuz altına almaya çalıştığı Afganistan; ve Hamas’a destek verdiği Gazze Şeridi’dir.

Bu ülkelerin ötesinde Kudüs Gücü’nün, körfez ülkelerinde gözaltına alınan militanları ve İran-Bahreyn çekişmesini de kapsayan faaliyetleri de göz önüne alınırsa Orta Doğu’da geniş bir faaliyet alanı olduğu açıktır.

Görev dağılımı

Kudüs Gücü'nün mevcut misyonu içinde yer alan faaliyetler, Şah’ın devrildiği ve Şii dini liderlerin iktidara geldiği 1979 İslâm Devrimi'nden önce pek çok farklı birimin çatısı altında yürütülüyordu. İran rejiminin attığı ilk adımlardan biri; bu faaliyetlerin çoğunu sürgündeyken silahlı gruplara öncülük eden ve Filistinli ve diğer militan gruplarla sıkı bağları olan devrimci Muhammed Muntazeri komutası altında toplamaktı.

Muntazeri’nin 28 Haziran 1981'de o zamanki iktidar partisi İslâmî Cumhuriyet Partisi'nin Tahran'daki genel merkezinde bombalı saldırı sonucu ölümünden sonra, Devrim Muhafızları’nın sınır ötesi faaliyetlerini o zamanlar başkan olan geleceğin dini lideri Ali Hameney yürüttü. Hameney’in, daha sonra Adalet Bakanlığı yapacak olan Ayetullah Mahmut Haşimi Şahrudi de dahil müttefiklerinin İran'daki Iraklı muhalif grupları beslemede desteklediği söyleniyordu.

Şahrudi, söylendiğine göre 1980-88 İran-Irak Savaşı sırasında Irak'ta içerde muhalefet oluşturmayı amaçlayan Irak İslâm Yüksek Konseyi’nin kurulmasına ön ayak oldu ve Irak İslâm Yüksek Konseyi’nin sözcüsü oldu. Zaten bu savaş boyunca, Devrim Muhafızları Ordusu komutanı Muhsin Rezai, yurt dışındaki İran destekli gruplarla resmî bağlarını gizliyordu.

Bunlar, Devrim Muhafızları’nın yeni kurulan İstihbarat Bakanlığı gibi sistem içinde potansiyel bir rakip karşısında rejimin yurt dışındaki faaliyetlerini, sağlamlaştırmak için attığı ilk ciddi adımlardı.

Rezai, Irak'ın devrik lideri Saddam Hüseyin'e muhalif olan ve İran tarafından kumanda edilenleri kapsayan bugün Irak'taki Bedir Güçleri olarak da bilinen örgütü oluşturdu.

Kuruluşundan bu yana, Rezai’nin Irak İslâm Devrimi Yüksek Konseyi (SCIRI) ve lideri Muhammed Bakır el-Hekim’e bağlı Bedir Tugayları’nın gözetiminden kaçmaya çalıştığı bildirildi. Daha sonra Hekim’in bu durumu, nüfuzlu eski devrimci Ali Ekber Haşimi Rafsancani ve Hameney’in bizzat kendisine şikayet ettiği bildirildi. O günlerde Bedir Tugayı’nın saflarında, 3 Ocak'ta Bağdat'ta ABD tarafından düzenlenen bombalı saldırıda Kasım Süleymani ile birlikte öldürülen İran destekli Şii milis gücü Haşdi Şabi'nin Başkan Yardımcısı Ebu Mehdi el Mühendis de bulunuyordu.

Mühendis, 1980'lerin başında Irak'tan Kuveyt'e kaçmıştı ve iddiaya göre, Lübnan İslâmî Cihad Örgütü'nün kurucu üyesi ve ABD’yi ve Kuveyt’teki Avrupa’ya ait birimleri hedef alan Hizbullah’ın 2 numaralı ismi İmad Muğniye ile iş birliği yaptıktan sonra İran'a gitti.

Mühendis, sonunda İran Devrim Muhafızları ile bağlantılı Bedir Tugayı'nın komutanı oldu.

O zamanlar Bedir Tugayı'nda aktif olan bir diğer kişi, Irak’taki İran destekli Haşdi Şabi grubunun içindeki en önemli gruplardan biri olan Bedir Örgütü’nün mevcut komutanı Hadi el-Amiri’ydi. Karala'daki bir operasyon sırasında, hem Ebu Mehdi el Mühendis hem de Amiri, ABD eliyle Saddam Hüseyin'in devrilmesinden sonra İran'ın Irak büyükelçisi olan komutan Hasan Danayifer'in altında görev yaptı.

İran Devrim Muhafızları Ordusu’nun sınır ötesi faaliyetlerinin bir diğer kısmı Irak'ta Ramazan Harekatı çerçevesinde gerçekleştirildi. Şimdilerde Tuğgeneral ve İran'ın Irak büyükelçisi olan İrac Mescidi, o yıllarda Ramazan Harekatı’nın üst düzey komutanlarından biriydi.

Ramazan Harekatı'nda bir başka komutan, daha sonra İran devrim Muhafızları’nın İran'da faaliyet gösteren Besic güçlerini komuta eden Muhammed Rıza Nakdi idi. 1980'lerde İran devrim Muhafızları’nın faaliyetlerinin çoğu İsrail ile sınırı bulunan Lübnan'da gerçekleştirildi. İlerde İran Savunma Bakanı olarak görev yapacak olan Hüseyin Dehghan da işin içindeydi. O yıllarda, Lübnan Hizbullahı'nı komuta etmek için Dehghan’ın altında eğitim görenlerden ikisi; Lübnan Hizbullahı’nın bugünki lideri Hasan Nasrallah ve Hizbullah’ın iki numaralı ismi İmad Muğniye idi.

Dehghan'dan sonra Hizbullah ile ilişkileri yöneten ve sürdüren diğer iki İranlı, Devrim Muhafızları’nın o zamanki komutanı ve kurulduktan sonra Kudüs Gücü'nün ilk komutanı olan Ahmed Vahidi ve Fereydun Verdi Nejad (daha sonra Mehdi Nejat olarak anıldı) idi.

Vahidi ve Nejad'ın ayrıca 1980'lerin sonunda İran-Kontra skandalına yol açan olaylar sırasında Amerikalılarla müzakere etmekle de görevli oldukları bildirildi.

Vahidi daha sonra Savunma bakanı oldu ve bugünlerde de İran Ulusal Savunma Üniversitesi'nde başkanlık görevini yürütüyor. Nejad daha sonra İslâm Cumhuriyeti Haber Ajansı'nda (IRNA) yöneticilik yaptı ve şu anda medya danışmanı olarak görev yapıyor.

İran-Irak Savaşı’ndan ve İran İslâm Cumhuriyeti'nin kurucusu Ayetullah Ruhullah Humeyni'nin ölümünden sonra, Ali Hamaney ve Haşimi Rafsancani’nin Devrim Muhafızları ile İstihbarat Bakanlığı arasında bir rekabet yaratmaya çalıştıkları biliniyor.

İran rejimine muhalif grupların liderlerini hedef alan suikastlar da dahil olmak üzere yurt dışındaki siyasî muhaliflere yönelik faaliyetler esasen İstihbarat Bakanlığı’na tevdi edildi.

İran dışındaki müttefik grupların kontrol ve yönetimi ise Devrim Muhafızları ordusuna verildi. Iraklı Kürtler ve Şiiler ile ilişkilerden sorumlu olan Rıza Seyfullah başkanlığında Nasr Komutanlığı haline gelecek olanlar da dahil olmak üzere çeşitli alt grupların hepsinin birleştirildiği ve Kudüs Gücü'nün kurulduğu, ancak yıllarca kamuoyunda tartışılmadığı biliniyor.

Süleymani’nin yükselişi

Kasım Süleymani, 1997 yılında o dönemin Kudüs Gücü komutanı Vahidi’nin yerine geçti. Örgüt kısa süre içinde gelişmeye ve nüfuzunu ülke içinde ve dışında genişletmeye başladı. Hamaney’in gözde Devrim Muhafızları ordusu komutanlarından biri olan Süleymani, bu tarihlerde belirleyici bir figür olarak ortaya çıktı.

Kudüs Gücü'nü faaliyet gösterdiği ülkelere göre ayrı ayrı birimlere ayırdı. Her birimin başında doğrudan Süleymani’ye bağlı komutanlar vardı.

Süleymani ayrıca İstihbarat, Finans, Politika, Sabotaj ve Özel Kuvvetler de dahil olmak üzere her birimin komutanının olduğu Komutanlar Konseyi adı verilen organizasyon vasıtasıyla koordinasyonu sağladı.

Ancak Kudüs Gücü ve komutanı, 2011 yılında Suriye'de iç savaş patlak verene kadar gündeme çok gelmedi.

Suriye’nin İran’a "stratejik derinlik" sağlayacağını savunan Süleymani, Ali Hamaney’i Esed saflarında Suriye’ye müdahil olmak için ikna etti.

Raporlarda, kısa süre içinde Kudüs Gücü'nün binlerce militanının ve eğitimli Irak Şii milislerinin, Esed karşıtı güçlerle savaşmak için Suriye'ye sevk edildiği bildirildi.

Bu arada, Kudüs Gücü yetkililerinin Süleymani’nin doğrudan denetimi altında, Suriye'de de savaşmaları için Afganistan ve Pakistan'dan getirilen Şii azınlıkları eğitmeye başladıkları bildirildi.

Süleymani’nin Halefi

62 yaşındaki İsmail Kaani’nin 3 Ocak'ta Kudüs Gücü komutanlığına terfi etmesi üzerine, Hamaney, Kaani’yi "en seçkin Devrim Muhafızları Komutanlarından biri" olarak niteledi. Hamaney gibi Horasan eyaletinden olan Kaani, dinî lidere yakınlığıyla biliniyor.

Kaani, 8 Ağustos 1957'de Horasan eyaletinin başkenti, İran'ın en büyük ikinci şehri olan Meşhed'de doğdu.

1979 devriminden sonra 1982'de İran Devrim Muhafızları'na katılan Kaani, İran- Irak Savaşı sırasında Nasr 5 ve daha sonra iki birime ayrılan İmam Rıza 21 Tugaylarını komuta eden tecrübeli bir komutan olarak biliniyor. Kaani, 1988'de merkezi Meşhed’deki Devrim Muhafızları Kara Kuvvetleri’nin 8. Operasyon Bölgesi’nde komutan yardımcısı oldu.

Kudüs Gücü'nde Süleymani ile yakın çalışan Kaani, karşı istihbarat biriminde görevler üslendi.

Kaani, kurulduğu günden bu yana Kudüs Gücü’ne mensup ve son yirmi yılda Süleymani’ye bağlı, istihbarat başkanı ve baş komutan yardımcısı olarak görev yaptı. Kaani, ABD tarafından öldürülen Süleymani ile ilişkisini anlatırken, "Biz savaş çocuklarıyız. Biz savaş alanında arkadaş olduk" ifadelerini kullandı.

Kaani, ABD Hazine Bakanlığı'nın, Lübnan Hizbullah’ı, Orta Doğu, Afrika ve özellikle Gambia’da mali yardımları ve silah sevkıyatını idare etmedeki rolü sebebiyle mal varlığına el koyulan, ve ABD vatandaşlarıyla ticaret yapması yasak olan isimler listesinde yer alıyor.

Kaynak: RFE/RL