Fas'taki İspanyol varlığı

Fas, 1956’da bağımsızlığını kazandığın beri birçok sınır sorunu ile mücadele eden bir ülke. Sadece kuzeyinde değil, doğu ve güney sınırlarında da kolonyal zamanlardan kalan problemlerle baş başa. Fakat Cebelitarık Boğazı'na açılan kıyı şeridinde İspanya ile yaşadığı anlaşmazlık, sömürge döneminden çok daha öncelere dayanmakta.

14 ve 15. yüzyıllarda Hristiyanlar Endülüs Emevîlerini yenerek İspanya’yı tekrar ele geçirmeye başladıklarında, Fas’taki devletler de gittikçe zayıflıyor ve iç gerginlikler ortaya çıkıyordu. Avrupalılar Mağrib’teki bu hassas yapıyı, kendileri için bölgeye açılan bir kapı olarak kullandı ve Portekizliler 1415’de Arapçada "Sebte" olarak bilinen, Ceuta kentini ele geçirdi. Ceuta’nın ele geçirilmesinin ardından, Asile ve Tanca 1471’de Portekiz kontrolüne geçerken, İspanyollar da Agâdir yakınlarındaki Sidi İfni bölgesini ele geçirdi. 1600’lere kadar Portekiz ve İspanyollar Fas’taki nüfuzlarını, ticaret noktalarını ele geçirerek güçlendirdi.

17. yüzyılın başlarında Avrupalılara karşı mücadeleye girişen Mağribliler, Portekiz’den Ceuta haricindeki bütün bölgeleri geri aldı. Portekizlere nispetle daha küçük bir toprağı ele geçirmiş olan İspanyollar ise genellikle bölgelerini korumayı başardı. Bununla birlikte, 1660’da Portekiz’in elinde olan Ceuta’yı da diplomatik bir anlaşmayla ele geçirdi.

• Her ne kadar Fas’ın güneyinde de toprakları olsa da, asıl varlığını kuzey bölgesinde gösteren İspanya ile Fas arasında zaman zaman, yoğunlukla kuzey bölgelerden kaynaklanan sorunlar ortaya çıkıyordu.

Bilhassa, İspanya’nın özerk bölgesi olan ve 100,000’e yakın nüfusu bulunan Ceuta şehri ve Cezayir’e yakın bir bölgede bulunan Melilla hakkında, günümüzde hâlâ devam eden, problemler vuku buldu. 1920’de İspanyollar ve Fas kabileleri arasında gerçekleşen Rif Savaşı bunlardan biriydi. Rif ve Cebile kabilesinin birleşerek İspanyollar üzerine yürümesiyle gerçekleşen bu savaşta amaç Melilla şehrini ele geçirmekti ancak Faslı kabileler, yardıma gelen Fransız askerleri yüzünden ağır bir yenilgiye uğratıldı.

1956’da bağımsızlık kazanan Fas, Ceuta ve Melilla hakkında hak iddia etmiş ve 1970’de Uluslararası Adalet Divanına başvurmuştu. Mahkeme kararıyla haksız bulunmasına rağmen Fas bu iddiasından vazgeçmedi ve 2002’de Ceuta’ya bağlı, üzerinde yerleşim olmayan küçük bir adaya asker çıkartarak bayrağını dikti. Fakat İspanya bunu bir tehdit olarak algıladığı için, Fas çıkarmasının hemen ardından askerî birliklerini adaya yönlendirerek adayı ele geçirdi. Bu sorunlar hala devam etse de, İspanyol topraklarında yaşayan nüfusun Fas aleyhine bir tutum sergilemesi uluslararası arenada İspanya’nın elini güçlendirmekte. Ceuta ve Melilla şehirleri dışında Fas'ta, askerî üs olarak kullanılan küçük İspanyol toprakları da bulunmakta.