El Halil'de ilk yerleşimciler

1950’lerin ikinci yarısından itibaren, Filistin’in El Halil şehrindeki en lüks ve temiz konaklama tesisi, eşraftan Kavâsmî ailesine aitti: Park Hotel. Yerel halkın dilinde adı “Nehru’l-Hâlid” olan ve Arapların yanı sıra Batılı turistlerin de tercih ettiği bu otelde, özellikle yaz mevsimlerinde Ürdünlü zenginlere çok sık tesadüf edilirdi. El Halil’in kuru ve temiz havası, yazın sıcağından ve neminden kaçmak isteyenlere sığınak olurdu. Bazı Ürdünlüler, bütün yazı bölgede geçirir ve bu süre boyunca Park Hotel’de konaklardı.

Altı Gün Savaşı’yla birlikte bütün Batı Şeria’nın -ve bu arada El Halil’in de- İsrail tarafından işgal edilmesi, Park Hotel’e ziyaretçi akınını bıçak gibi kesmişti. Otelin sahibi Fahd Kavâsmî ve ailesi, bir anda büyük bir ekonomik darboğaza sürüklenmişti. Otele yaptıkları harcamalar ve rezervasyonların iptalleri sebebiyle borç yükü altındaydılar.

• İşgalden yaklaşık 10 ay sonra, 12 Nisan 1968 günü, İsviçreli kalabalık bir turist kafilesi otelin lobisine giriş yaptığında, resepsiyonda umutsuzca vakit geçiren görevliler gözlerine inanamamıştı.

Kadın-erkek, çoluk-çocuk, sayıları 60 civarındaydı. Valizleri, kocaman sandıkları, hatta merdaneli çamaşır makineleriyle lobiye güçlükle sığmışlardı. Vaziyette bir gariplik olduğu kesindi, ama uzun ve ayrıntılı bir soruşturma için Park Hotel’in sahiplerinin ne isteği ne de vakti vardı.

Otelde tüm bu insanların hepsini alacak yeterli oda yoktu. Kadın ve çocuklar odaları paylaştılar, erkeklerse lobiye ve koridorlara serdikleri yataklarda uyumaya hazırlandılar. Kavâsmî’lerin gözleri dehşet ve merakla açılmıştı. Nitekim, gerçek kısa bir süre sonra anlaşıldı:

• Kendilerine “İsviçreli turist” süsü veren bu kalabalık, aslında Moşe Levinger (1935-2015) isimli bir hahamın önderliğindeki bir Yahudi grubuydu.

Kudüs ve El Halil bölgesinden sorumlu İsrailli General Uzi Narkiss’ten, Pesah Bayramı’nın El Halil’de geçirmek üzere izin almışlardı. (El Halil’de bulunan Halîlurrahmân Külliyesi Hz. İbrahim, Hz. İshak, Hz. Yakub ve eşlerinin kabirlerine ev sahipliği yaptığı için, Yahudilerce de kutsal kabul ediliyordu.) General Narkiss’in izni, şehirde sadece bir gün kalmakla sınırlıydı. Ancak yanlarında getirdikleri eşyalar, bu ikâmetin oldukça uzun süreceğini gösteriyordu.

13 Nisan günü bir açıklama yapan Haham Moşe Levinger, şehirden ayrılmaya niyetlerinin olmadığını, bundan sonra burada yaşayacaklarını duyurdu.

Yahudileri otelinden çıkarmayı başaramayan Fahd Kavâsmî, durumu Belediye Başkanı Muhammed Câbirî’ye bildirdi. İsrail Başbakanı Levi Eşkol’e (1895-1969) mektup yazarak şehirdeki gerginliği aktaran Câbirî’nin çabaları herhangi bir sonuç vermedi. İsrail hükümeti, El Halil’de yaşananlara gözünü yumuyor, Moşe Levinger’e el altından destek veriyordu.

• Haftalarca süren gerilim ve tartışmaların ardından, Levinger ve beraberindekiler, El Halil şehir merkezine yakın bir askerî tesise yerleştirildiler.

El Halil’de kalıcı bir Yahudi yerleşimine giden yol böylece açılıyordu. Moşe Levinger’in ordudan kopardığı bu izin, 1970’de, El Halil’de ismi direkt Tevrat'tan alınan ilk Yahudi yerleşkesi Kiryat Arba’nın kuruluşuna yol açacaktı. Ertesi yıl 250 konutun inşasıyla beraber, Kiryat Arba’daki yerleşimci sayısı da hızla artacaktı.

Moşe Levinger’in eşi Miriam, beraberinde bir grup fanatik Siyonist kadınla birlikte, 1979’da El Halil’in merkezindeki bir “Bayit Hadassa” adlı binayı işgal ederek oraya yerleşecek, bu durum şehirdeki gerilimin tırmanmasına yol açacaktı.

• 2 Mayıs 1980’de altı Yahudi öğrencinin FKÖ tarafından öldürülmesi ise, Miriam Levinger’in el koyduğu binanın onların mülkiyetine geçmesiyle ve işgalin İsrail tarafından tanınmasıyla sonuçlanacaktı.

ABD’nin New York kentinde 1937’de doğan Miriam, üniversiteyi bitirdikten sonra İsrail’e göç etti. Moşe Levinger’le evlendikten sonra, onun Siyonist görüşlerini benimsedi. Evlenip çoğalmayı da bir tür “dinî mücadele” olarak algılayan çiftin 11 çocuğu dünyaya geldi.

Levinger çiftinin İsrail’deki aşırı sağcıları bile ürküten Arap ve Müslüman düşmanlığı, El Halil’de sonraki yıllarda gerilimin sürekli yüksek kalmasına yol açacaktı. 16 Mayıs 2015’te El Halil’deki ölümüne kadar, İsrail yönetimi tarafından devamlı gözetim altında tutulacak, zaman zaman da tutuklanarak hapsedilecekti.

Levinger’in 1974’te kurucuları arasında yer aldığı yerleşimci ve işgal yanlısı bire bir manası "Mü’minler bloku" olan “Guş Emunim” hareketi ise, günümüzde İsrail toplumunun şuuraltında varlığını hâlâ sürdürmektedir.