Buhara'da "dört minare"

Yaklaşık 2500 yıl önce temelleri atılan Buhara, eski dünyanın en mühim ticaret güzergahlarından İpek Yolu’nun üzerinde bulunması sebebiyle her daim kıymetini muhafaza etmiş ve bölgede hâkimiyet kurma iddiası taşıyan bütün devletlerin hayallerini süslemiştir. Tarihi boyunca Moğollar, Sâsânîler, Persler gibi birçok kavme ev sahipliği yapan şehir, “altın çağını” ise Müslüman Türklerin kontrolüne geçtikten sonra yaşamış; İslâmiyet’le tanıştığı günden bu yana pek çok alanda olduğu gibi mimaride de inanç ve estetiği harmanlayarak, insanlık tarihine nice eser kazandırmıştır.

Günümüzde Özbekistan sınırları içerisinde bulunan Buhara’nın adını işiten hemen herkesin aklına gelen ilk şey şehrin kendine has mimarisidir belki de. Mir Arap, Kelan Minaresi, Han Sarayı başta olmak üzere türbeleri, medreseleri, camileri ve surlarıyla İslam dünyasının en önemli tarihî-kültürel merkezlerinden biri olan şehirde, tarihsel serüvenin getirdiği enkazın altında kalan çok kıymetli yapılar da olmuş elbette.

İşte 19. asrın hemen başında, Halif Niyazkul adlı Türkmen bir tüccar tarafından inşa ettirilen devasa medrese de bu yapılardan biri olmuş. Ancak, Niyazkul Medresesi bütünüyle yok olup gitmiş de değil; yapının girişine inşa edilen göz alıcı kapı bugün hala ayakta: Çar Minar.

Özbeklerin "Chor Minor" yani “Dört Minare” adını verdiği yapı, ismini kubbeleri turkuaz taşlarla kaplı dört kulesinden alıyor. Her ne kadar yapıldığı dönemlerde kulelerden üçü depolama amaçlı kullanılsa da görüntü itibarıyla hiçbiri birbirinden farklı değil ve birer minareyi andırıyorlar.

• Yapıldığı günden bu yana türlü tamiratlar geçiren Çar Minar, Buhara’nın en dikkat çekici tarihî eserlerinden biri.

1995 yılında, yeraltında oluşan akıntılar sebebiyle minarelerinden biri çöken ve UNESCO Küresel Miraslar Fonu’ndan gelen acil yardımla birlikte yeniden inşa edilen Çar Minar’ın hemen arkasındaki arazide bulunan medreseden neredeyse hiç iz kalmamış. Yalnızca yapının sağ ve sol tarafındaki küçük bölümler ve belli belirsiz birkaç temel kalıntısı bulunuyor.

Çar Minar, UNESCO tarafından Dünya Kültür Mirası Listesi’ne dahil edilen ve koruma altına alınan “Eski Buhara”nın sınırları içinde ve ziyarete açık durumda. Yerel halk arasında “Buhara’nın Tac Mahal’i” olarak da anılan bu sıra dışı eser, tüm göz alıcılığıyla ziyaretçilerini bekliyor.