Asrın felâketine karşı ayakta kalan tarihî yapılar

HABER MASASI
Abone Ol

Birçok felâketi geride bırakan tarihî alanlar, 6 Şubat'ta kenti vuran ve binlerce binanın yıkılmasına neden olan depremlerde hasar almadı.

Kahramanmaraş merkezli depremlerin etkilediği illerden Adıyaman'da, tarihi ve kültürel yapılardaki hasar tespit çalışmaları devam ediyor. Kent merkezindeki Komagene Krallığının 5 büyük şehrinden biri olan, sur duvarları, halen kullanılan çeşme ve yaklaşık 200 kaya mezarının bulunduğu Perre Antik Kenti, depremde hasar görmedi.

Antik şehir Perre diğer antik yerleşimlerinden farkı, bir tepe üzerindeki kayalara şekil verilerek yerleşimin kurulduğu ve yapılarının bölgeden herhangi bir kesme blok taşının gelmediği sadece kayaların üzerinde dönemin mimar ya da kent halkı tarafından işlem yapılarak şekil verildiği ve kent mimarisine dahil edildiği anlaşılmaktadır.

"Medeniyetler şehri" olarak bilinen Hatay'da birçok binanın yanı sıra tarihî inanç merkezlerinin birçoğu, depremde yerle bir oldu. Yıkılan cami, sinagog ve kilise gibi binaların aksine bazı tarihî yapılar, büyük depremde hasar görmedi.

Tarihi 2 bin yıl öncesine dayanan, Roma döneminde yapılan tünelin inşasında Roma lejyonları ve köleler çalışmıştır. Tümüyle dağ içine oyulan tünel bin 380 metre uzunluğunda, 7 metre yüksekliğinde ve 6 metre genişliğindedir.

"Titus Tüneli" Roma İmparatoru Vespasian'ın dağdan gelen suları engellemek için inşa ettirdiği tünel, "elle yapılan dünyanın en büyük tüneli" olarak biliniyor. 7 metre yüksekliğinde, 1380 metre uzunluğunda inşa edilen tünelin, esirler tarafından çekiç kullanılarak yapıldığı belirtiliyor.

Tünelin deniz tarafındaki girişine göre sağ tarafta 100 metre kadar uzaklıkta bulunan Beşikli Mağara, kaya mezarlarının en geniş ve en ünlülerinden olup, içerisinde bölümler halinde on iki mezar vardır. Mezarlar birbirlerinden duvarlar ile ayrılmıştır. Bu taş mezarlar, taş sütunlar ve kemerlerin birbirine bağladığı bölümler halinde olup, yukarıdan aşağıya yine taş merdivenlerle inilmektedir.

Tünel ile aynı dönemde, tamamı kayanın içine oyularak yapılan Beşikli Mağara da hasar görmeyen yapılardan oldu. Kaya mezarların bulunduğu mağaranın yer aldığı alan, eski çağlarda "ölüler şehri" olarak adlandırılırken, girişinde de sütunlar bulunuyor. Binlerce yıldır ayakta duran sütunlar, mağarayı taşıyor.

Kahta ilçesi sınırlarında yer alan Roma İmparatoru Septimius Severius (M.S 192-211) zamanında 16. Lejyon tarafından Cendere Çayı üzerine inşa edilen tarihi köprü deprem felaketinde zarar görmedi.


Adıyaman'ın Kahta ilçesi sınırlarında bulunan Roma dönemine ait Cendere Köprüsü, 10 ili etkileyen Kahramanmaraş merkezli depremde ayakta kalmayı başardı. 92 büyük blok kesme taştan yapılan, 120 metre uzunluğunda, 30 metre yüksekliğinde ve 7 metre genişliğinde, iki kaya üzerine oturtulmuş, harç kullanılmadan yapılan tarihi köprünün ayaktaki hali dikkati çekti.

Çingene Kızı mozaiğine konu olan kişinin cinsiyeti bir tartışma konusu olmakla beraber; figürün Yer Tanrıçası ve tanrıların anası Gaia veya Büyük İskender olduğuna dair farklı görüşler bulunmaktadır. Ancak mozaiğe saç örgülerinden dolayı halk arasında

Gaziantep’in sembolü haline gelen "Çingene Kızı"nın evi Zeugma Mozaik Müzesi’nde deprem hafif atlatılmış. Bazı sütunlarda ufak alçı çatlakları dışında hasar yok.

İki büyük depremin ardından tarihi ve kültürel varlıkların durumu da merak konusu oldu. Roma döneminden kalma tarihi sütunlar ayakta. Restorasyon sırasında kullanılan daha yeni alçılar çatlayıp yere dökülmüş ancak eserlerin bütünlüğünü tehdit eden bir durum yok. Mozaiklerde de düşen tek parça görmüyoruz. Müzenin gözde eserleri 1.60 cm’lik Mars heykeli ve Çingene Kızı ise kusursuz durumda.

Restorasyonda kullanılan alçıların bir kısmı yere dökülürken sütunlar sarsıntıda zarar görmemiş.

Müze Müdürü Özgür Çomak, “Sarsıntı biter bitmez ailemle hemen buraya yola çıktım. Arabada, sütunların devrileceğini, mozaiklerin dağılacağını düşündüm.” diyerek durumu gözleriyle görene kadar çok endişelendiğini söyledi.

Göbeklitepe dünyanın bilinen en eski megalitleri olan taş sütunlarla, bir dizi büyük dairesel yapıdan oluşmaktadır. Neolitik Çağ'a ait olduğu düşünülen bu yapıda T biçimindeki 10-12 dikilitaş yuvarlak planda dizilmiş, araları ise taş duvarlarla örülmüştür. Yapının merkezinde daha yüksek boyda olan iki dikilitaş, karşılıklı olarak yerleştirilmiştir.

Kahramanmaraş merkezli depremlerin ardından Şanlıurfa Göbeklitepe ve Adıyaman Nemrut Dağı gibi Dünya Miras Alanları'nda hiçbir olumsuzluğun tespit edilmediği bildirildi.

Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğünden yapılan açıklamada, Kahramanmaraş merkezli depremlerin ardından Kültür ve Turizm Bakanlığınca ilk andan itibaren başta personelin sağlık durumu, müze ve ören yerlerinin güvenliği, müze bina ve eserlerinin durumuyla kültür varlıklarının korunması için gerekli çalışmaların yürütüldüğü belirtildi.

Kommagene Kralı I. Antiochos’un tanrılara ve atalarına minnettarlığını göstermek için 2 bin 150 metre yüksekliğindeki Nemrut Dağı’nın yamaçlarına yaptırdığı mezar ve anıtsal heykeller, Helenistik Dönem'in en görkemli kalıntılarından birisidir.

Depremlerden etkilenen Gaziantep, Şanlıurfa, Kilis, Osmaniye, Diyarbakır, Adana müzelerinde herhangi bir hasar meydana gelmediği bildirilen açıklamada, şu bilgilere yer verildi:

"Kahramanmaraş, Elbistan, Adıyaman, Malatya müzelerimizde ufak çatlaklar dışında bir hasar oluşmamıştır. Müzelerimizin koleksiyonlarında ciddi bir hasar tespit edilmemiştir. Bununla birlikte etrafında bulunan binaların tehlike oluşturabileceği ihtimali göz önünde bulundurularak Kahramanmaraş Müzemizin taşınabilir nitelikteki koleksiyonu güvenli bir müzemize nakledilmiştir. Hatay Arkeoloji Müzemizin bir bölümünde hasar meydana gelmiştir. Bakanlığımızca, Acil Durum Eylem Planımız doğrultusunda en hızlı ve kapsamlı personel takviyesi bu müzemize sağlanmıştır. Ayrıca elektrik kesintilerinin güvenlik zafiyeti oluşturmaması için müzemize güneş enerjili kamera sistemleri kurulmuştur."