Afganistan'ın millî sporlarından "buzkaşi"

HABER MASASI
Abone Ol

Afganistan'ın millî ve geleneksel oyunlarından "buzkaşi", bir tür at binme branşını ifade ediyor. Çoğunlukla başsız bir keçi, bazen de buzağıyla oynanan oyun, genellikle kış aylarında düzenlenen şampiyonlarda yaşatılmaya devam ediyor.

Orta Asya'da yüzyıllardır oynanmakta olup Özbekistan, Tacikistan, Türkmenistan, Kırgızistan ve Kazakistan'da kendi varyasyonları bulunan "buzkaşi" oyunu, Afganistan'ın millî sporları arasında yer alıyor.

Güreş ve kriketin yanında Afganistan'da en sevilen spor türleri arasında yer alan ve bir tür at binme branşı olan buzkaşi, kış aylarında ülkenin çeşitli vilayetlerinde düzenlenen turnuvalarla yaşatılmaya devam ediyor.

Franz Roubaud'ın buzkaşi oynayan insanları resmettiği bir tablo.

Buzkaşi nasıl oynanıyor?

  • Farsça bir kelime olan buzkaşi, buz (keçi) ve kaşi (çekme fiilinin geniş hali) kelimelerinden türetilerek, "keçi sürükleme" anlamına geliyor.

Hızlı, sert ve biraz da acımasız bir oyun olarak nitelenen buzkaşi, atların ve oyuncuların fazla terlememesi için genellikle kış aylarında tercih ediliyor.

Buzkaşi, 1996-2001 yılları arasındaki Taliban rejiminde ''ahlaksız'' olduğu gerekçesiyle yasaklanmışsa da tekrardan oynanmaya başlamıştır.

Tarihte göçebe savaşçıların idman yapmak için oynadığı buzkaşi, geniş bir düzlükte, genelde rakip iki takım arasında oynanıyor.

Her takımın kendi yarı sahasına 6 oyuncu bulunuyor. 6 kişi de yedekte bekliyor ve ihtiyaç duyulması halinde oyuncu değişikliği yapılıyor.

Buzkaşi oyuncularına yerel dilde "Çapandaz" adı veriliyor. Atına en çok hakim olan, en çevik çapandaz, sahada da en etkili oyuncu olarak ön plana çıkıyor. Buzkaşi müsabakalarında oyuncular, birbirlerinin sayı yapmasına engel olmak için ellerindeki kırbaçlarla güç kullanıyor. Kırbacın rakip oyunculara karşı kullanılması ise yasak.

Çapandazlar, diğer oyuncuların tekmelerinden ve darbelerinden korunmak için kalın giysiler giyiyor ve başlarına koruyucu takıyor.

Atlıların amacı, başı kesilmiş ve içleri çıkarılmış keçi veya buzağı karkasını bir kayanın etrafında taşımak, ardından onu ''adalet çemberi'' olarak da bilinen ''jor'' adı verilen, tebeşirle yazılmış merkezî bir puanlama çemberine atmaktır.

Oyunları 1'i ortada, 2'si de kenarda olmak üzere 3 hakem yönetiyor. Oyunlar iki yarıda, toplamda 60 dakika sürüyor.

Oyunlarda zaman zaman başsız keçi yerine buzağı da kullanılabiliyor. Keçi ya da buzağı, müsabakadan 24 saat önce soğuk suda bekletilip, tuza yatırılıyor. Böylece daha da ağırlaşan buzağının taşınması zorlaşıyor.

Afganlar, buzkaşide kullandıkları atların çoğunu Kazakistan ve Kırgızistan'dan satın alıyor.

Adına ulusal şampiyonalar düzenleniyor

Adına ulusal şampiyonalar düzenlenen buzkaşinin bu yıl 5. kez düzenlenen Ulusal Buzkaşi Şampiyonası, başkent Kabil'in Yeketut bölgesinde gerçekleştirildi.

Şampiyonaya Afganistan'ın 13 vilayetini temsilen 13 takım katıldı. Şampiyonada Kandahar, Sar-e Pol ve Kunduz favori takımlar olarak öne çıktı. 10 gün kıyasıya süren müsabakaların ardından sona eren şampiyonada Sar-e Pol vilayetinin takımı, Afganistan şampiyonu oldu.

Oyunun amacı olarak, başsız bir keçinin bedeninin rakip takımın sahasındaki hedefe atılmaya çalışıldığı anlar.

Yaklaşık 3-4 bin taraftarın takip ettiği müsabakaları, söz konusu takımların ait olduğu vilayetlerin valileri de dahil olmak üzere çok sayıda üst düzey Taliban yönetimi mensubu izledi.

Müsabakalar esnasında taraftarların, sayı yapan oyunculara ödül olarak para uzattığı görülürken, buzkaşi tutkunu iş insanları da taraftarı oldukları takımların kazanmaları halinde oyunculara para ödülü vereceğini duyurdu.

5'inci Ulusal Buzkaşi Turnuvası'nın izleyicileri.

Öte yandan, oyunlar Afganistan devlet televizyonundan da canlı yayınlanarak, Afgan halkının izlemesine olanak sağlandı. Bunun yanı sıra, taraftarlar arasında kadınların olmadığı gözlemlendi.