Afganistan'ın kırmızı altını: Safran

Afganistan'ın İran sınırında bulunan Herat vilayeti, verimli topraklarında yetişen ve "kırmızı altın" olarak nitelendirilen kaliteli safranıyla biliniyor.

Atölyelerde kurutulup kalitesine göre sınıflandırılan safran, Asya'dan Amerika kıtasına pek çok bölgede sofralardaki yerini alıyor.

Safran genel olarak gıda, sıcak ve soğuk içecek, ilaç ve kumaş boyası yapımında kullanılıyor.

Herat'ta safran işi yapan iş insanları ve çalışanlar, Taliban yönetiminden safran ticaretini geliştirmeye özel önem vermesini talep ediyor.

Safran'ın Afganistan'a gelişi

Afganistan'ın birçok vilayetinde safran ekimi yapılmasına rağmen Herat vilayeti merkez olarak öne çıkıyor.

Ülkede safran ekimine ilk kez yaklaşık 30 yıl önce Heratlı girişimci Hacı Muhammed Ekber'in ön ayak olduğu biliniyor. Herat'a safran soğanları getirip eken Ekber hem bu alanda sektörün gelişmesini sağlamış hem de ondan ilham alan birçok çiftçi ve iş insanı da safran ticaretine yönelerek şehrin ve ülkenin ekonomisine katkı sunmuş.

Safran ekimindeki girişimci rolüyle Afganistan çapında nam salan Ekber, Afganistan'ın Cumhurbaşkanı tarafından "Safran'ın Babası" şeklinde hitap edilmesinin ardından ülke çapında böyle anılmaya başlamış.

Toplama ve işlemede hassasiyet gerekiyor

Dünyanın en pahalı baharatlarından safran, ekiminden hasadına, ayıklanmasından piyasaya çıkışına kadar yoğun iş gücü gerektiriyor.

İşçiler kasım ayı boyunca her gün tarlaya gidip açan çiçekleri topluyor. Çiçeklerin toplanmasına şafak vakti başlanıyor çünkü gün içinde çiçekler solabiliyor.

Tarladan toplanan çiçekler safran ticareti yapan şirketlere satılıyor. Şirketler de kendi atölyelerinde safran çiçeklerini işlemeye başlıyor.

Her bir çiçekte koyu kırmızı renkte 2-3 tane tepecik bulunuyor ve bunlar çiçekten ayıklanıp kurutuluyor. Daha sonra, işçiler tek tek ellerindeki cımbızlarla tepecikleri kalitesine göre sınıflandırıyor. Elde edilen safranlar ya bu şekilde ya da toz olarak paketlenip satışa hazır hale getiriliyor.

Afganistan ekonomisine katkı sağlıyor

Afganistan'da geçtiğimiz yıllarda uyuşturucu madde elde edilen haşhaş ve kenevir gibi bitkilerin ekiminin yasaklanmasının ardından safran, getirdiği yüksek kar nedeniyle ülke çapında yaygınlık kazandı.

• Taliban yetkilileri de çiftçilere alternatif ürün sunma amacıyla uluslararası yardım kuruluşlarından safran tohumu talep ediyor. Ancak Afganistan'daki kuraklık ve sulama sistemlerindeki büyük altyapı sorunları, safran ekiminin yaygınlaşmasını engelliyor.

Öte yandan verimli topraklarıyla bilinen Herat vilayetinde ekilen safran, bölgedeki halka istihdam sunuyor. Herat'taki safran şirketleri ise ürünleri çok büyük oranda ülke dışına satıyor.

Ürettikleri safranın çoğunu ülke dışına satan çiftçiler, ağırlıkla Suudi Arabistan, Türkiye, Endonezya, ABD, Norveç, İsviçre, Hindistan, Almanya ve Kanada'ya gibi ülkelere ihracat yapıyor.

1 dönümden 5 kilogram mahsul

Çiftçi Nesime İbrahimi, Herat'ın Şeydai bölgesindeki 9 dönümlük tarlasında yıllardır safran ekiyor.

Yakın zamanda Kadın Safran Üreticileri Sendikası kurulduğunu belirten İbrahimi, böylece kadınların sektöre daha fazla katılım göstermesini hedeflediklerini söyledi.

İbrahimi, mahsulün tarladan alınıp son ürün halinde müşteriye sunulmasına kadar geçen sürecin çok zahmetli olduğunu dile getirerek, şunları kaydetti:

"İyice gübrelenen tarladan dönümüne 5 kilograma kadar safran elde ediyoruz. Safran toplamak ve çiçeklerden ayıklamak çok ince bir işçilik gerektiriyor. Bu nedenle bu ince işçiliği kadınlar çok daha iyi beceriyor. Bu da kadınların kendi ayakları üzerinde durmalarını sağlıyor. Şu an Herat'ta safran işini yapanların çoğu da kadın."