Afganistan'da kadınlar Taliban hakkında çok farklı görüşlere sahip
Afganistan'da Taliban döneminin başlamasıyla birlikte akıllara gelen ilk sorulardan biri Taliban'ın kadınlar konusunda nasıl bir politika izleyeceğiydi. Taliban'ın geldiği ilk günlerde sokağa çıkmaktan çekinen, Taliban üyelerinin müdahale edeceğini düşünen kadınların büyük ölçüde bu kaygıdan kurtulduğu gözlemlense de Taliban yönetiminden memnun olan kadınlar kadar yeni yönetimden talepleri ve şikayetleri olan kadınlar da var. Ülkede, eğitim ve çalışmaya izin verilmesi, eğitim ve ekonomi alanında reform yapılması ve kadınlara talep ettikleri hakların verilmesi gibi beklentileri olan pek çok kadın bulunuyor.
Afganistan'da Taliban döneminde dünya kamuoyunun gündemine yerleşen "kadın" konusu, Afgan toplumunda geçim sıkıntısı ve eğitim imkanlarının sürmesi üzerinden tartışılmaya devam ederken, toplumun çeşitli yaş gruplarındaki kadınlar yeni döneme ilişkin farklı görüşler ifade edebiliyor.
AA muhabiri, Afganistan'ın başkenti Kabil'de, kadınlara ve kız öğrencilere Taliban döneminin ilk zamanlarını nasıl değerlendirdiklerini sordu.
Kabil'de Özel Afgan Mersi Hastanesi'nde kadın doğum doktoru olarak görev yapan Dr. Musemma Destegir, kadınların evin geçimine yardımcı olduklarından çalışmaya ihtiyaç duyduklarını belirterek, Taliban'ın kendilerine yoğun şekilde müdahalede bulunmadığını söyledi.
Taliban'ın yönetime gelmesi sonrası hükümetin kadınlara yönelik tutumunu değerlendiren Destegir, kadınların çoğunluğunun Taliban hakimiyetinden memnun olduğunu savunarak, "Taliban, doktorlara iş başı yapmaları izni verdi. Bu açıdan bizim hiçbir sorunumuz olmadı." dedi.
Taliban aleyhine yapılan kadın gösterilerinin ardında daha çok ekonomik nedenler bulunduğuna değinen Destegir, "Taliban'a tepki gösteren kadınların çoğu Afganistan'ın ekonomisinin kötü olması dolayısıyla sıkıntı içindeler. Ülke ekonomisinin bozulması ve maaşlarını alamamaları nedeniyle birçok ailede kadın olsun erkek olsun sıkıntıya düştü." ifadelerini kullandı.
- Taliban karşıtı gösteri düzenleyen kadınların bir çoğunun devlet dairelerinde çalıştıklarına işaret eden Destegir, "Bazıları erkek öğrencilerin okullarında ders veren öğretmenlerdi. Taliban, gerekli düzenlemeler yapılana kadar işe gelmemelerini söyledi. Genelde bu kadınlar çalışma haklarının elinden alınmasından endişeleniyor." değerlendirmesinde bulundu.
"Taliban makyajıma tepki göstermedi"
AA muhabirinin "Taliban'ın makyajınızla ilgili müdahalesi olmadı mı?" sorusunu Destegir şöyle cevapladı:
"Hayır, bana bir eleştiride bulunmadılar. Bir şey demediler. Son derece saygılı davrandılar. Günde 7-8 Taliban üyesinin tedavi için geldiği günler oldu. Bazıları ameliyat oldu. Ben doğum doktoruyum. Taliban üyeleri, hamile eşlerini getirdiler. Kadınlar doğum yaptı. Ben şimdi nasılsam (makyajlı) öyleydim. Bir tepki göstermediler. Teşekkür ettiler.
Hatta ben hastane masraflarını ödemezler diye düşünüyordum. Fakat tüm masrafları ödeyip gittiler. Bize son derece iyi davrandılar. 'Makyaj yapmayın' diye bir şey söylemediler."
Özellikle Batı kamuoyunda Taliban'ın kadınlara yönelik uygulamalarının geniş tepki uyandırdığının hatırlatılması üzerine Destegir, "Şu an bu konuda tam bilgi sahibi değilim. Ama şunu biliyorum ki Taliban söylentilerde olduğu gibi bize müdahale etmiyor. Kadınların tepkisi daha çok çalışmak ve evlerini geçindirmekle ilgili." ifadelerine yer verdi.
"İş ve maaş verilirse sorunun çözüleceğini düşünüyorum"
Kadınların asıl sorununun geçim derdi olduğunu dile getiren Destegir, "Eğer kadınlar için gerekli zemin oluşturulur, iş ve maaş verilirse sorunun çözüleceğini düşünüyorum." dedi.
Taliban'ın geldiği ilk günlerde kadınların sokağa çıkmaktan çekindiğini, Taliban üyelerinin müdahale edeceğini düşündüklerini dile getiren Destegir şunları kaydetti:
- "İlk başta kimse eşi olmadan sokağa çıkamadı. Fakat daha sonra gördük ki bir müdahale söz konusu değil. Kimseye neden tek başınıza dışarıdasınız demediler. Hatta şunu söyleyebilirim ki onların (Taliban) gelmesiyle bazı şeyler düzeldi. Artık kimse rüşvet alamıyor. Torpille işe girme dönemi son buldu. Güvenlik hakim oldu. Bu açılardan çok iyi oldu. Taliban’ın korkusuyla ne rüşvet alabiliyorlar ne de hırsızlık oluyor."
"Şu an kadınların durumu iyi değil"
Hukuk fakültesi 4'üncü sınıf öğrencisi, 23 yaşındaki Melike ise Taliban yönetiminin gelmesi sonrasında kadınların durumunun kötüleştiğini söyledi.
Melike, "Şu an kadınların durumu iyi değil. Eskiden kadınlar okula ve işe gidebiliyorlardı. Kızların okulları başlamadı, işe izin vermiyorlar. Kadınlar bu konularda endişeli. Durumumuzun iyi olmadığını söyleyebilirim. Beklentimiz, kızların okuma ve çalışmalarına izin vermeleri çünkü kadın ve erkekler eşit haklara sahip."
"Taliban'dan beklentimiz kadınlara uygulanan kısıtlamaları kaldırması"
Kabil’de lise öğrencisi, 16 yaşındaki Uranga Mayar da Taliban'ın kızların okula gitmeleri ve iş hayatıyla ilgili getirdiği sınırlamalardan şikayetçi.
- Taliban'ın gelmesiyle 6. sınıftan sonra kızların okula gitmesine izin verilmediğini hatırlatan Mayar, "Bizim geleceğimiz belli değil. Bir toplumun tek isteği sadece güvenlik değildir.
Biz Taliban'dan okula gitmeyi ve çalışmayı istiyoruz. Bazı kadınlar var ki evde tek çalışan olarak eve ekmek getirirdi, şimdi onlar çalışamıyor." dedi.
Mayar, Taliban yönetiminden talepleriyle ilgili şunları kaydetti:
"Bizim Taliban'dan beklentimiz eğitim ve çalışmaya izin vermesi, eğitim ve ekonomi alanında gelişmeler sağlaması ve kadınlara haklarını vermesi."
"Ülkemizde savaş olmasın, Taliban'dan başka beklentimiz yok"
Verdek kentine bağlı Çek ilçesinde yaşayan 18 yaşındaki Sayda ise bölgelerinin uzun zamandır Taliban kontrolünde olduğunu ve herhangi bir sorunla karşılaşmadıklarını söyledi.
Sayda, "Biz Taliban'dan memnunuz. Zaten eskiden de biz onların hakim olduğu bölgede yaşıyorduk. Bizce hiçbir sıkıntısı yok." dedi.
- Kendi bölgelerinde Taliban'ın kızların okumalarına izin vermediğini belirten Sayda, bu nedenle 3. sınıfa kadar okuyabildiğini ifade etti.
"Taliban’dan beklentiniz nedir?" sorusunu Sayda, "Özel bir beklentim yok. Biz onlardan bir kötülük görmedik. Bizim isteğimiz ülkemizde savaş olmasın, başka bir beklentimiz yok." dedi.