1 ülke, 3 mücadeleci: Yemen

HABER MASASI
Abone Ol

Yemen'deki iç savaşın 9. yılında ülke, meşru hükümet, İran'ın desteklediği Husiler ve Birleşik Arap Emirlikleri (BAE) destekli Güney Geçiş Konseyi (GGK) arasında üçe bölünmüş durumda.

Ülkede 2014'te başlayan iç savaşın ardından, 6 ay süren ve Ekim 2022'de son bulan ateşkes anlaşmasını yenileme ve kalıcı siyasî çözüme ulaşma çalışmaları devam ediyor.

Yemen hükümeti, Marib ile Hadramevt illerindeki petrol ve gaz sahalarında denetimi sağlarken, GGK de savaştan önce ülkenin ekonomi merkezi olarak bilinen geçici başkent Aden'de boy gösteriyor.

  • İran destekli Husiler ise telekomünikasyon ve internet şirketleri ile diğer önemli kurumların yanı sıra BM ve uluslararası kuruluşların karargahlarının bulunduğu başkent Sana'yı kontrol ayrıcalığına sahip. Husiler ayrıca yoğun nüfusun yer aldığı ülkenin kuzeyindeki illeri kontrol altında tutuyor.

Yemen hakimiyet bölgeleri: Yeşil alan Yemen hükümeti kontrolünde; Kırmızı alan İran destekli Husilerin kontrolünde, Sarı alan BAE destekli Güney Geçiş Konseyi güçleri kontrolünde.

Yüz ölçümü yaklaşık 550 bin kilometrekare olan Yemen'de meşru hükümet, ülke topraklarının yüzde 55'ini, Husiler yüzde 25'ini, GGK ise yaklaşık yüzde 20'sini kontrol ediyor.

Öte yandan Husiler, yaklaşık 32 milyonluk ülkenin toplam nüfusunun yüzde 50'den fazlasının yaşadığı bölgeleri elinde bulundururken, hükümet ile GGK'nın unsurlarını çatısı altında toplayan Başkanlık Konseyi'nin hakimiyeti altındaki bölgelerde de nüfusun diğer yarısı ikamet ediyor.

9 yıllık iç savaş boyunca 150 binden fazla insan hayatını kaybetti, binlerce yerleşim yeri yerle bir oldu.

Hükümet kontrolündeki bölgeler

Ülkenin yüz ölçümünün üçte birinden fazlasını kapsayan doğudaki Hadramevt, uluslararası alanda tanınan Yemen hükümetinin kontrolünde.

Petrol açısından zengin ve iş adamların yoğun şekilde faaliyet gösterdiği Hadramevt'te; Mukalla, Seyun, Şibam, Terim, Eş-Şihr gibi tarihî, turistik ve sahil şehirlerin yanı sıra Seyun ve Reyyan adlı uluslararası 2 havalimanı bulunuyor.

Ülkenin yüz ölçümü açısından ikinci büyük şehri Mehra da hükümet güçlerinin kontrolü altında. Yemen'in en doğusunda, Umman sınırına yakın bölgede bulunan Mehra'da bağlantı noktası olarak Uluslararası El-Gayda Havalimanı, Neştun Limanı ve Şahin Sınır Kapısı yer alıyor.

Ülkedeki bazı şehirler ise nüfuz açısından bölünmüş durumda. Meşru hükümetin bir kısmında denetimi sağladığı bazı illerin diğer kısmı Husiler tarafından kontrol ediliyor.

Hükümet güçleri, petrol ve gaz açısından zengin Marib ilinin çoğunluğunda kontrolü sağlamış durumda. Son yıllarda ülkenin en yoğun nüfuslu şehirlerinden biri haline il merkezi Marib de hükümetin denetiminde.

Hükümet tarafından hazırlanan raporlara göre, Marib, 2 milyondan fazla yerinden edilmiş kişiye ev sahipliği yapıyor. Bu sayı, ülkedeki toplam 4,5 milyon yerinden edilmiş kişinin yaklaşık yarısına tekabül ediyor.

Husiler, hükümetin kalesi ve Savunma Bakanlığının ana karargahı olması hasebiyle 2021'in şubat ayından bu yana şehri ele geçirmek için Marib'e yönelik saldırılarını yoğunlaştırmıştı. Son bir yıldır söz konusu saldırıların seyrinde azalma görülüyor.

Hükümet, Lahec kentinin de büyük çoğunluğunu kontrolü altında bulunduruyor. Husilerin ele geçirdiği bölgelerde ise herhangi bir ilerlemenin kaydedilmediği çatışmalar yaşanıyor.

Benzer bir durum, Dali'de de söz konusu. Kentin kontrolünün büyük çoğunluğu hükümet güçlerinde bulunurken, Husilerin olduğu taraflarda her iki tarafın da galip gelemediği çatışmalar sürüyor.

Hükümet güçleri, nüfusu en kalabalık kent Taiz'in de yüzde 60'ını denetimi altında tutuyor. Ancak Husiler, Taiz'in doğusunda, özel sektöre ait fabrikaların bulunduğu ve kentin toplam gelirlerinin yüzde 70'inin aldığı El-Huban'ı kontrol etme ayrıcalığına sahip.

Başkenti Sana'daki aileler, ülkede iç savaşın 9. yılında çatışmalarda yaşamını yitiren yakınlarının mezarını ziyaret ediyor.

Husi kontrolündeki bölgeler

Husiler, başkent Sana'nın da aralarında yer aldığı ülkenin kuzeyindeki bazı şehirlerin kontrolünü elinde bulunduruyor.

  • Sana, en önemli devlet kurumlarına, telekomünikasyon sektörüne, internete ve Husilere büyük gelir sağlayan birçok şirket ve fabrikaya ev sahipliği yaptığı için ülkenin en önemli kenti konumunda bulunuyor.

Sana dışında Zemar, Beyda, İbb, Rayme ve Amran kentlerinin tamamında denetim, Husilerin elinde.

Ülkenin batısındaki Hudeyde'nin sahil bölgesi Husilerin kontrolünde. Yemen'in en önemli limanlarından birine sahip kentin bu bölgesi, ülkeye gelen dış yardımlara ve gelirlerin yüzde 70'ine ev sahipliği yapıyor.

Husiler, Suudi Arabistan'a kara sınırı bulunan Cevf kentinin de kontrolünü elinde bulunduruyor. Hükümet güçleri ise küçük bir bölgede, mevcudiyetini sürdürüyor.

Hacce ve Sada kentleri de merkezleri dahil olmak üzere büyük çoğunluğu Husilerde olan iki şehir.

BAE destekli GGK kontrolündeki bölgeler

  • BAE destekli Güney Geçiş Konseyi (GGK) ise meşru hükümetin Sana'dan sonra başkent ilan ettiği Aden'in tamamında kontrolü elinde bulunduruyor.

GGK'nin 2019 yılında tamamını ele geçirdiği vilayet, Sana'dan sonra ülkenin en önemli ikinci kenti konumunda. Şehir, savaştan önce ekonomi ve ticaret kenti olarak tanınıyordu.

Hint Okyanusu'na bakan Sokotra kenti ve önemli petrol kaynaklarına sahip Şebve de GGK'nın kontrolünde.

Ebyen kentinin kontrolü de GGK ile hükümet güçlerinde. GGK, ülkenin güneyindeki Lahec ve Dali'de siyasi ve askeri güce sahip bulunuyor.