Unutulmaz şiirlerin unutulmaz şairi Turgut Uyar’ın vefatının 31. yılı

Ahmet Turgut Uyar, 4 Ağustos 1927'de Ankara'da dünyaya geldi. Uyar, altı çocuklu bir ailenin beşinci evladı olarak dünyaya 'merhaba' dedi. Turgut Uyar'ın babası Hayri Uyar, subaydı. Bu nedenle Hayri Bey, uzun süre evinden ve ailesinden uzak kalıyordu.

Ünlü şair, babasının sürekli olarak uzaklarda olmasından etkilenmiştir. Ünlü şairin duygusal yapısının altında baba özleminin de bulunduğu tahmin edilir. Turgut Uyar çocukluğu için şu sözleri söylemiştir; Hüzünlü bir çocuktum. Nedense hep ağlamaya hazır. Ağabeyim bana sataştıkça annem “'Yapma oğlum' derdi ona; 'O içli bir çocuk.'"

İlkokulu, İstanbul'da tamamlayan Uyar, bu dönemde şiirler yazmaya başlar. Uyar, o yıllarda; Yahya Kemal, Tevfik Fikret gibi şairleri okumaya başlar. Turgut Uyar, babası gibi bir asker olmayı istiyordu. Bu nedenle 1941 yılında Konya Askeri Ortaokuluna başladı. Uyar ardından Bursa Askeri Lisesi'nde okudu. 1947'de Askeri Memurlar Okulundan mezun olan Uyar, bir yıl sonra Kars Posof'ta personel subayı olarak göreve başladı. Uyar, Posof'tan sonra Terme Askerlik Şubesi'ne ardından da Ankara'ya tayin oldu. Şiir yazma tutkusundan hiçbir zaman vazgeçmeyen Uyar, Ankara'da Kara Kuvvetleri Komutanlığı Personel Dairesi Başkanlığında üsteğmen olarak görev yaptı.

Şairin “Yad” isimli ilk şiiri, 1947'de Yedigün Dergisi'nde yayınlandı.


“Güzel günlerim vardı yağmurlarla ıslanan,
Ve güzel gecelerim masallarla dopdolu.
Her şey, her şey güzeldi, gözyaşı, dünya, zaman,
Böğürtlen topladığım ıssız, tozlu köy yolu,
Güzel günlerim vardı yağmurlarla ıslanan.

Ufacık korumuzda dolaşırdım korkuyla,
Ve Allah'ı arardım serçe yuvalarında,
Bulamayınca dua yollardım akan suyla,
Göğü bulutlar saran bahar havalarında,
Dolaşırdım ufacık korumuzda korkuyla.

Seyrederdim göklerde her gün büyüyen ayı.
Ve kale duvarından yıkık mezarlıkları,
Bana korkunç bir devi hatırlatan kayayı.
Ve annemin taktığı mavi nazarlıkları,
Seyrederdim göklerde her gün büyüyen ayı.

Odanın ortasında yanan petrol lâmbası,
Ve bazen şimşeklerle aydınlanan geceler.
Bacamızın üstünde duran leylek yuvası,
Ne güzeldi ne güzel masallar, bilmeceler.
Odanın ortasında yanan petrol lâmbası.

Neş'elerim geride kaldı eski günlerde,
Güzel günlerim vardı yağmurlarla ıslanan,
O doğduğum diyarda, o kuru ıssız yerde,
Petrol değil masaldı lâmbalarında yanan
Neş'elerim geride kaldı eski günlerde...

1948'de ise Turgut Uyar, Kaynak Dergisi'nin açtığı bir şiir yarışmasına katıldı. Yarışma sonucunda ikinci olan Uyar'a en anlamlı övgü Nurullah Ataç'tan geldi. Ataç, kendi gözünde Turgut Uyar'ın yarışmanın birinci olduğunu ve bu şairin ileride önemli işlere imza atacağını belirtti.

Uyar'ın ilk kitabı "Arz-ı Hal" 1949 yılında yayımlandı. Şairin ikinci kitabı 'Türkiyem” ise 1952'de basıldı.

Turgut Uyar; 1950'li yıllarda Edip Cansever, İlhan Berk, Cemal Süreya, Sezai Karakoç, Ece Ayhan ve Ülkü Tamer gibi şairlerin oluşturduğu İkinci Yeni topluluğunda yer aldı.

İkinci Yeniciler; gerçeküstücülüğü benimsediler. Biçimin içerikten önce geldiğini savundular. İkinci Yeni şairleri siyasetten uzak kalmaya özen gösterdi.

Şairin birçok şiiri; İngilizce, Fransızca ve Sırpçaya çevrildi.

1958'de askeri görevinden istifa eden Turgut Uyar, ardından SEKA'da çalışmaya başladı. SEKA'dan 1967 yılında emekli olan Turgut Uyar birçok kez, baba mesleği diye seçtiği askerlik görevini mutlu olarak yapmadığını dile getirmiştir.

İlk evliliğini ailesinin isteğiyle öğrencilik yıllarında Yezdan Hanım'la yapan Turgut Uyar, 18 yaşında baba oldu. Çiftin; Semiramis, Şeyda ve Tunga isimli üç çocuğu olmuştur.

Uyar, ikinci evliliğini yazar Tomris Uyar ile yaptı. Çiftin Turgut isimli bir oğlu olur.

Siroz hastalığı nedeniyle Turgut Uyar, 22 Ağustos 1985'te vefat etti.

Ünlü şairin kitapları; Arz-ı Hal (1949), Türkiyem (1952-1963), Dünyanın En Güzel Arabistanı (1959), Tütünler Islak (1962), Her Pazartesi (1968), Divan (1970), Toplandılar (1974), Toplu Şiirler (1981), Kayayı Delen İncir (1982), Dün Yok mu (1984), Büyük Saat (1984).

Uyar, 58 yıllık ömründe birçok ödüle de layık görülmüştür. Uyar; 1963 Yeditepe Şiir Armağanı (Tütünler Islak şiiri), 1975 Türk Dil Kurumu Çeviri Ödülü (Lucretius'tan Evrenin Yapısı çevirisi / Tomris Uyar'la birlikte), 1981 Behçet Necatigil Şiir Ödülü (Kayayı Delen İncir şiiri), 1984 Sedat Simavi Vakfı Edebiyat Ödülü (Büyük Saat şiiri).

Böyle sessiz ayrılıklarda,
Her şey önceden belli olur.
En güzel zamanında, aşkın ve hayatın
insan deli olur..

O, kadırga taraflarında bir evden çıkmıştır.
Masum bir yalanla -halama diye-
Gözleri pabuçlarında, mahcup
Ellerine yapışmış gibidir
Harçlığından arttırıp aldığı
sevimli hediye..

Ah, insan nasıl çıldırmaz nasıl
Bir çaresizlik,
Bir umutsuzluk sarmış her yanı.
Aranızdan insanlar geçer.
Bulutlar geçer.
O, kırmızı mürekkep gibi dudaklarıyla, zoruna
Utanarak gülümsemeye çalışır.

Bu gülüş en aldatmazıdır vaatlerin.
Yıllarca sonra bir uzak gurbette bile;
Zulmüne dayanılmazken yalnız saatlerin,
Bir yeşil yaprak üstünde gözlere,
Görünür, uzaklaşır...

Bunu kimse söylemedi belki düşündü
Çünkü vardır insanın yaşamasında
Uyku ve öfke gibi vardır
Kimse söylemedi
Tuzunu çoğaltan bir denizde
Nasıl batarsa güneş öyle
Bende kaçırdım
Ki gözüm bütün gün
Günboyu lekelerde
Kaçırdım ama şöyle de söylenebilir
Şiirin bütün geçmişinin dışında
Önceden açıklanan her şeyin dışında
Örneğin en sıcak ülkelerin yazında
En soğukların kışında
Yanarım üşürüm berbat olurum
Hiç bir şeye yaramam
Ama yine de seni severim
O zaman sende beni sev
Evet