Azerbaycan ile Türkiye'nin birleşmesini savunan, işgal altındaki Türk topraklarını birleştirme ülküsüne hayatını adayan lider Elçibey'in ölümünün üzerinden 17 yıl geçti.
0. Nahçıvan’da dünyaya geldi
Atatürk’ün
yaşamını yitirdiği 1938 yılında Nahçıvan’da dünyaya gelen Ebulfez Elçibey’in
babası İran Azerbaycan’ından Kadirkulu Bey annesi ise Anadolu’dan Nahçıvan’a
göçen Mehrinisa Hanım’dır. Azerbaycan Devlet Üniversitesi Doğu Dilleri
Enstitüsü’nde Arapça okumuş, yurt dışında Azer tercüman olarak görev yapmıştır.
0. Kırktan fazla kitap yazdı
Öğrencilik
yıllarından beri ülkesini seven, işgalcileri reddeden ecdadını bilen biri
olarak öne çıktı. Kırkın üzerinde edebiyattan tarihe birçok kitap yazdı. Kendisini
“Ben Atatürk’ün esgeriyim” şeklinde ifa etmiş, Kuzey ve şimdiki İran
topraklarında bulunan Güney Azerbaycan’ın birleşmesi gerektiğini dile
getirmiştir.
0. Türkiye ile birleşmek istedi
Azerbaycan’ın
Sovyetler Birliği’nden ayrılması gerektiğini söylemiş, Sovyetler Birliği
dağıldıktan sonra Azerbaycan’ın ikinci cumhurbaşkanı olarak seçilmiştir. Türkiye
ile gönül bağını her Türkiye ziyaretinde birleşmekten bahsederek gösterdi.
Ancak ülkesinde çatışmalar durmamıştı. Belki de en büyük yanlışı bu olmuştu.
0. Rus askerlerini Bakü’den çıkardı
Sovyetler
Birliği dağıldıktan sonra Rus askerini Azerbaycan'dan çıkardığını Elçibey kendi
sözleriyle şöyle ifade etmiştir:
"Rus askerlerini çıkardığım gün arkadaşlarıma
dedim ki, benim artık iktidarda kalacağıma inanmayın. Rus KGB'si bizi yıktı.
Rus ve İran istihbaratı ortak çalıştı; 100 milyon dolarlık bütçeleri vardı.
Azerbaycan'dan Rus askerini kovmaya muvaffak oldum. Evet, kovdum onları, 'çık
git' dedim. Tam 75 bin Rus askeri vardı. Kafkasya'da Bakü, Rus askerî üslerinin
merkeziydi. Gence'de hava komando tugayı vardı ki, bir günde Azerbaycan'ı işgal
edebilirdi. Kolay olmadı. Hadi şimdi çıkartın Rus askerini bir yerden de
görelim. Çıkmıyorlar. Ne Gürcistan'dan ne Tacikistan'dan. Bunun sistemi var.
Rus ordusu karışık milletlerden oluşmuştu. Ordunun yüzde 60'ı Rus'tu , Bunların
içinde birbiri ile geçinemeyen Ukraynalılar da vardı. Nahcivan'da sınırı
koruyan Rus askerinin asıl görevi Türkiye'de casusluk yapmaktı. Operasyonlar
yapıyor, Anadolu'da türlü türlü işler görüyorlardı. Rus askerini göndermekle
Türkiye'yi de kurtardık."
0. En yakınındaki komutanını görevden aldı, isyan hareketi başladı
Azerbaycan’daki
çatışmaları durdurmadan birleşme söylemleri Rus lobilerini kızdırmış ve ona
karşı hain planların kurulmasına neden olmuştur. Elçibey’in Savunma Bakanı ve
cephe komutanı Suret Hüseyinov’u görevden alması ile kutuplaşma daha da artmış,
Hüseyinov Elçibey’e karşı isyan bayrağı açmıştır.
0. ‘Darbe girişimine’ maruz kaldı
Elçibey’in
en büyük hatasının Hüseyinov cephesine karşı Nahcivan Özerk Cumhuriyeti’ndeki
Haydar Aliyev’i Bakü’ye davet etti. Daha sonra Aliyev Elçibey’e karşı Hüseyinov’a
destek verdi. İç çatışmanın artma ihtimaline karşı doğduğu topraklara dönen
Elçibey’e karşı ‘darbe girişimi’ yaşandığı söylenir. Çünkü Aliyev kendisini
Cumhurbaşkanı seçtirecek, isyan hareketini başlatan Hüseyinov’u da Başbakan
olarak getirecektir.
0. Otoritesini kuramadı
Cumhurbaşkanı
olduktan sonra otoritesini kuramadan Türkiye ile birleşme hayallerini dile
getirmiş, askerler arasında çok sevilen Hüseyinov’u görevden almış ve halkın
sevdiği Aliyev ile ayrıntıları konuşmadan Bakü’ye çağırmıştır. Tarihçiler Elçibey’in
en büyük hatasının da bu olduğunu söyler.
0. 4 yıl sonra Bakü’ye döndü ve 2000 yılında Ankara’da hayatını kaybetti
Bakü’ye
4 yıl boyunca ayak basmayan Elçibey, daha sonra başkente döndüğünde Aliyev’e
karşı muhalefet etti. Hastalığından dolayı sık sık Türkiye’ye gelen Elçibey, 22
Ağustos 2000’de 62 yaşında prostat kanseri nedeniyle Ankara’da yaşamını
yitirmiştir.
0. Elçibey ölmeden önceki son röportajında da "Türkiye ile Azerbaycan birleşmelidir" dedi.
Elçibey’in vefatından önce yaptığı son röportajda her zamanki açık
üslubunu sürdürdü. Azerbaycan Türkiye ile birleşmeli midir?” sorusunu şöyle
cevaplamıştır:
“Türkiye ve Azerbaycan'ın sınırları kaldırarak konfederasyona
gitmeleri gerekiyor, Türkiye ile Azerbaycan birleşmelidir.”