Türkiye F-35'lere ödediği 1,25 milyar doları geri alabilir mi?

ABD Savunma Bakanlığı Pentagon, Türkiye'nin Rusya'dan S-400 savunma sistemini satın almasından dolayı ortak F-35 savaş jeti programına katılımını askıya aldığını açıklamasına Ankara sert tepki gösterdi.

Dışişleri Bakanlığı, ABD yönetiminin Türkiye'yi F-35 programından çıkarmasının hiçbir meşru gerekçeye dayanmadığını belirterek, "ABD'yi stratejik ilişkilerimizde onarılmaz yaralar açacak bu hatadan geri dönmeye davet diyoruz." açıklamasını yaptı.

ABD'nin, Türkiye'nin dostluğuna verdiği önemi sadece söylemle değil, eylemle ve özellikle de terör örgütleri DAEŞ, PKK/PYD/YPG ve FETÖ ile mücadelede göstermesi gerektiği vurgulanan açıklamada, şunlar kaydedildi:

• "Sayın Cumhurbaşkanımız ile Başkan Trump arasında Osaka'da gerçekleştirilen G-20 Zirvesi sırasında yapılan görüşmede ortaya konan anlayışa her düzeyde sadık kalınması, bu bakımdan büyük önem taşımaktadır. ABD'yi stratejik ilişkilerimizde onarılmaz yaralar açacak bu hatadan geri dönmeye davet diyoruz."

NATO: Türkiye'nin F-35 programından çıkarılması kaygı verici

NATO Genel Sekreteri Jens Stoltenberg de Colorado'daki Aspen Enstitüsü Güvenlik Forumu'nda yaptığı konuşmada Türkiye'nin F-35 programından çıkarılmasının 'kaygı verici olduğunu' söyledi.

S-400'lerin NATO'nun ortak hava ve füze savunma sisteminin parçası olamayacağını ifade eden Stoltenberg, Türkiye'nin elindeki mevcut uçak ve radar sistemlerinin NATO'nun kendi sisteminin parçası olmaya devam edebileceğini kaydetti.

Türkiye F-35 projesine ödediği 1,25 milyar doları geri alabilecek mi?

Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, Japonya’nın Osaka kentinde düzenlenen G-20 zirvesi öncesi Japonya'nın saygın gazetelerinden Nikkei'ye konuşmuştu.

Erdoğan, ABD’nin F-35 savaş uçağı projesinden Türkiye’yi çıkarması ve yaptırım uygulaması durumunda, Türkiye’nin ne cevap vereceğine ilişkin soruya “F-35 projesi için zaten 1,25 milyar doları ödedik. Eğer öyle yanlış bir hamlede bulunurlarsa meseleyi uluslararası tahkim mahkemesine götürürüz. Şimdiye kadar yaptığımız ödemeleri geri isteriz” şeklinde yanıt vermişti.

"Uluslararası Tahkim Mahkemesine başvuruda bir engel yok"

Cumhurbaşkanı Erdoğan'ın "F-35’i uluslararası tahkim mahkemesine götürürüz" açıklamasıyla birlikte F-35 anlaşmasının uluslararası mahkeme veya tahkime gitmesine izin verip vermediği tartışma konusu olmaya devam ediyor.

GZT'ye geçtiğimiz günlerde özel değerlendirmelerde bulunan Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Uluslararası Hukuk Ana Bilim Dalı Başkanı Prof. Dr. Selami Kuran, F-35'ler için Amerika'ya 1.25 milyar bir ödeme yapıldığı hatırlatarak F-35'lerin teslim edilmemesi durumunda uluslararası tahkim mahkemesine gidilmesinde bir engel bulunmadığını kaydetmişti.

Washington sözleşmesinin, Dünya Bankası'nın mevzuatının bu konunun Uluslararası Tahkim Mahkemesine götürülmesine imkan tanıdığını vurgulayan Kuran, "Birçok kişinin gözden kaçırdığı bir nokta var. F-35'lerin alınması konusunda oradaki tarafların tamamının onayı gerekir. F-35 kollektif bir sözleşme olduğu için taraflardan birinin yetkisini kullanarak diğer devletleri madur etmesi de söz konusu olmayacaktır." ifadelerini kullanmıştı.

"ABD hukuken zor durumda kalacak"

ABD'nin taraflara danışmadan F-35'leri satmama, teslim etmeme gibi bir yetkisi olmadığını belirten Kuran, "ABD siyaseten Türkiye'ye F-35'leri teslim etmeyeceğini söylüyor; ama F-35'leri teslim edilmemesi ilerde ABD'yi hukuken zor durumda bırakır." şeklinde konuşmuştu.

Müşterek Taarruz Uçağının Üretimi, Desteklenmesi Mutabakat Muhturasında yer alan 17. madde

TBMM’de 22 Mayıs 2008 tarihinde onaylanan 5764 numaralı “Müşterek Taarruz Uçağının Üretimi, Desteklenmesi ve Sürekli İyileştirilmesine İlişkin Mutabakat Muhtırasında yer alan 17. maddenin Türkiye'nin uluslararası tahkim mahkemesine başvurmasını engelleyip engellemeyeceğini sorduğumuz Kuran, şunları söylemişti:

• "Dönemin Savunma Bakanı Vecdi Gönül'ün imzaladığı madde ilerde çıkabilecek herhangi bir uyuşmazlık ihtilafı çıkması durumunda bizzat kendi aralarında çözmeye çalışılır şeklinde.
• Peki ben de soruyorum çözülmezse ne olacak? Sorun o zaten imzalanan o metni iyi niyet göstergesi olarak görmek lazım. Oradaki taraflar herhangi bir uyuşmazlık çıkması durumunda aralarında müzakere ederek çözerler bu bir iyi niyet beyanıdır.
• Uluslarası Tahkim Mahkemesi'ne gitmeden önce taraflar sorunu çözmeye çalışırlar. bu ilk adımdır. İkinci adımda, üçüncü adımda çözülmezse ki görüldüğü gibi bu konunun çözüleceğine dair bir emare yok.
• Devletler arası müzakerede herhangi bir sonuç çıkmıyorsa ne olacak? Nitekim son adım bir hukuki merciye bir uluslararası merciye başvurmaktır."

"Mevcut imkanları kullanarak hakkımızı arayacağız"

Şahsi kaanatinin ABD'nin F-35'leri Türkiye'ye teslim etmemesi halinde uluslararası tahkim mahkemesine gidilebileceği yönünde olduğunu belirten Kuran sözlerine şu şekilde devam etti:

• "Netice itibariyle biz uluslarası hukukun kuralları içerisinde mevcut imkanları kullanarak hakkımızı arayacağız. TBMM'ye sunulan protokolün ilgili maddesi kanaatimce uluslararası mahkemeye gelindiğinde güçlü bir argüman olmayacaktır."

Cumhurbaşkanı Erdoğan daha önce de 'F-35'leri vermezlerse tahkime gideriz’ açıklaması yapmıştı. ABD’den Erdoğan'ın bu açıklamasına yorum gelmemişti.

ABD Dışişleri Bakanlığı'ndan bir yetkili, Ankara'nın bu niyetinden haberdar olduklarını belirtti; ancak konuyla ilgili bir değerlendirme yapmayı reddetmişti.

Rus basınına konuşan konuşan ABD Dışişleri'nden bir sözcü "F-35'lerin sevkiyatının mevcut ABD yasaları çerçevesinde durdurulması halinde Türkiye'nin uluslararası tahkim mahkemesine başvurabileceği ile ilgili basında çıkan haberleri biliyoruz. Konuyla ilgili daha fazla yorum almak için sizi Türkiye hükümetine yönlendiririz" demişti.

Uluslararası Tahkim Mahkemesi'ne kim nasıl başvurur?

Hukuk yoruma açık olmakla birlikte tahkimin genel uygulamasında başvuru için ortada bir tahkim sözleşmesi ve en az iki tarafa ihtiyaç bulunuyor. Bu taraflar gerçek kişi veya tüzel kişi olabilir. Taraflar ticari veya yatırım anlaşmaları yaparken ileride yaşanabilecek bir ihtilafın mahkeme yoluyla değil tahkim yoluyla çözülmesini istediklerini belirterek bir tahkim sözleşmesinde uzlaşırlar.