Sudan’da neler oluyor: Kim kiminle savaşıyor?

Sudan’da 2023’te Hızlı Destek Kuvvetleri (HDK) ile Sudan ordusu arasında başlayan silahlı çatışmalar şiddetlenerek iç savaşa dönüştü. Binlerce insanın yerinden edilmesine, nüfusun yarısının insani yardıma muhtaç hale gelmesine ve dünyanın en büyük açlık felaketinin yaşanmasına sebep olan iç savaş için ufukta bir çözüm de görünmüyor.

2003 protestolarında hükümet, milislerle savaş suçları işledi

Sudan nüfusunun %70’ini Araplardan kalanı ise Fur, Beja, Nuba, Fallata gibi etnik gruplardan oluşuyor. 2003 yılında Sudan’ın Darfur bölgesindeki halk, hükumete karşı Arap olmayanlara yönelik ayrımcı politikalar uyguladığı gerekçesiyle ayaklandı.

Devlet başkanı Ömer el-Beşir, ayaklanmayı bastırmak için Darfur’daki Arap çoğunluklu sivil Cancavit milislerinden destek aldı. Cancavit milisleri, Darfur’da Ömer el-Beşir’in emriyle binlerce insanın ölümüne, 2,5 milyon insanın yerinden edilmesine sebep oldu.

Uluslararası Ceza Mahkemesi, 2009 yılında Ömer el-Beşir’in Cancavid milislerinin desteğiyle Darfur’da savaş suçları işlediğine ilişkin iddianameyle yargılama talep etti. Beşir’in 400 bin kişinin ölümüne sebep olduğu çatışmalar sırasında soykırım suçu işlediğine karar verildi.

Soykırıma destek veren milisler hükumete bağlandı

Devlet Başkanı Ömer el-Beşir’in katliam emirlerini yerine getiren Cancavid milisleri 2013 yılında Sınır Koruma Birlikleri, 2014 yılında ise Hızlı Destek Kuvvetleri (HDK) adıyla Sudan istihbaratına entegre edildi ve resmiyet kazandı.

30 yıllık iktidar halk protestosu ve darbeyle sonlandı

Aralık 2018’de zorlu sosyal ve ekonomik koşullar nedeniyle halk protestoları başladı. Halk, Sudan ordusu ve HDK’nın desteğiyle Beşir’in 30 yıllık iktidarını darbeyle sonlandırdı. Askeri kanadın ikinci darbesiyle iktidardaki sivil yönetim varlığı da son buldu.

Hükumet ortakları arasındaki çatışmalar iç savaşa dönüştü

Hızlı Destek Kuvvetleri (HDK), Sudan istihbarat ve güvenlik teşkilatında bağımsız bir birlik olarak varlığını sürdürüyor.

Darbenin ardından Sudan ordusu, HDK’nın 2 yıl içinde orduya tamamen entegre edilmesini talep etti. HDK, sivil yönetimin kurulmasının ardından yaklaşık 10 yılda bu talebin gerçekleştirilebileceğini belirtti. Bunun ardında taraflar arasında başlayan gerginlikler, 15 Nisan 2023’te silahlı çatışmaya dönüştü ve iç savaş başladı.

19 binden fazla kişi hayatını kaybetti

İç savaş sebebiyle 5 bini çocuk 19 binden fazla kişi hayatını kaybetti.

11 milyondan fazla insan yerinden edildi. Göç edenlerin çoğu kadınlar, çocuklar, hastalar ve yaşlılardan oluşuyor.

Her 2 saatte 1 çocuk yaşamını yitiriyor

50 milyon nüfuslu Sudan’da iç savaş nedeniyle en az 25 milyon insan asgari düzeyde bile gıdaya erişemiyor. Bu, bölgede yaşanan en büyük gıda krizine işaret ediyor. 9 milyondan fazla çocuk yetersiz beslenme ve temiz suya erişememe nedeniyle ölüm riskiyle karşı karşıya. Mülteci kamplarında yetersiz beslenme sebebiyle her 2 saatte 1 çocuk yaşamını yitiriyor.

Birleşmiş Milletler (BM) verilerine göre, Sudan’da 2004’ten bu yana ilk kez “felaket” koşulları gözlemleniyor. Dünya Gıda Programı (WFP)’nin raporlarına göre, Sudan’ın tahıl ambarı olan başkent Hartum’da bile görülen kriz, Çad, Güney Sudan gibi milyonlarca insanın göç ettiği bölgeleri de etkiliyor.

Sağlık hizmetlerine erişim imkanız

Dünya Sağlık Örgütü (WHO)’ne göre bölgedeki sağlık tesisleri artık kullanılamaz halde. Sağlık hizmetlerine ve ilaca erişim ise imkansız. Salgın ve bulaşıcı hastalık sebebiyle ölümler de giderek artıyor. Sağlık sisteminin tamamen işlevsiz hale geldiği bölgede, hastalık ve ölümlerin eksiksiz raporlanması da artık mümkün değil.

Çatışmalar petrol ve altın için mi derinleşiyor

Taraflar arasındaki çatışmalar, altın ve petrol yatakları bakımından zengin bölgelerde daha da şiddetleniyor. Savaş ve istikrarsızlık bölgedeki doğal kaynakların kötü yönetimine sebep oluyor, bu da savaşın bilançosunu büyütüyor.

Türkiye insani yardım gemisi gönderdi

Türkiye, Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı (AFAD) öncülüğünde Sudan’a gönderilmek üzere insani yardım gemisi hazırladı.

Yardım gemisindeki 1986 ton gıda malzemesi, 160 ton ilaç ve tıbbi malzeme, 128 ton kıyafet, 90 ton hijyen malzemesi ve 44 ton battaniye ve çeşitli barınma malzemesi Sudan makamlarına törenle teslim edildi.

Taraflara “çatışmaları durdurun” çağrısı

Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri Antonio Guterres, taraflara çatışmaların durdurulması için müzakere çağrısı yaptı.

İslam İşbirliği Teşkilatı, Sudan’daki düşmanlıkların ve her türlü şiddet eyleminin son bulması çağrısında bulundu. Arap Birliği, Sudan gündemiyle olağanüstü toplandı.

Türkiye ev sahipliğine hazır

Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, taraflarla gerçekleştirdiği görüşmelerde müzakerelere ev sahipliği yapmaya hazır olduklarını vurguladı ve tarafları çatışmaları sonlandırmaya davet etti.

Müzakereler için 14 Ağustos’a işaret edildi

Daha önce savaşın sonlanması için Suudi Arabistan ve ABD arabuluculuğunda Cidde görüşmeleri, Mısır öncülüğündeki barış girişimleri gerçeklemiş fakat sonuçsuz kalmıştı. ABD Dışişleri Bakanı Antony Blinken, Suudi Arabistan ve İsviçre'nin de katılımıyla, taraflar arasındaki çatışmaların sonlandırılması ve insani yardımların ulaştırılması amacıyla 14 Ağustos’ta yeniden müzakerelerin başlayacağını duyurdu.

19 binden fazla kişinin hayatını kaybettiği iç savaş, 16. ayında devam ediyor.