S-400 ve F-35 krizinde son durum ne?

ABD ve Türkiye arasında yaşanan 'S-400 krizi'nde Trump yönetiminden, F-35 yeni nesil savaş uçaklarının Türkiye'ye teslim edilmeyebileceğine, F-35'leri kullanacak Türk pilotların eğitimlerinin yarım kalacağına ilişkin art arda tehditvari açıklamalar geliyor.

Son olarak ABD Savunma Bakanlığı (Pentagon) Sözcüsü Mike Andrews, Reuters haber ajansına konuştu. Andrews konuşmasında şunları kaydetti:

• "Bakanlığımız Türk pilotların artık burada uçmadığının farkında. Türkiye'nin politikasında değişiklik olmadığı sürece, F-35 programının yavaşlatılması için Türk müttefiklerimizle ortak çalışmaya devam edeceğiz"

Reuters'a konuşan ismi açıklanmayan ikinci ABD'li yetkili ise, Luke Hava Üssü'ndeki bir komutanın, güvenlik gerekçesiyle geçen hafta Türk pilotların ve teknik ekiplerin buradaki eğitiminin durdurulmasına karar verdiğini söyledi.

Yetkili, Florida'daki Eglin Hava Üssü'ndeki Türk teknik personelin bazı eğitimlerinin ise devam ettiğini aktardı.

Reuters'ın savunma muhabiri Phil Stewart da, Twitter'daki paylaşımında "Geçen hafta yeni pilotların eğitimi durdurulsa bile, ABD'de olanların eğitiminin Temmuz sonuna kadar devam edeceğini duymuştuk" ifadelerini kullandı.

F-35’in ilk Türk pilotları geçtiğimiz yıl eğitim için ABD'ye gitmişti

Türk Silahlı Kuvvetleri’nin sahip olacağı 5. Nesil Savaş Uçağı F-35’ler için geçtiğimiz yıl Haziran ayında düzenlenen törenin ardından eğitilecek pilotlar ve bakım personeli ABD’nin Arizona eyaletindeki Luke Hava Üssü’ne yerleşmişti.

Eğitim için giden kafilenin 13 pilot, 325 bakım personelinden oluştuğu, kafilenin başında Pilot Albay Ziya Kabasakal’ın bulunduğu belirtilmişti.

21 Haziran 2018'de ABD’nin Teksas Eyaleti Nort Worth kentindeki Lockheed Martin Havacılık firmasının merkezinde düzenlenen törende Albay Ziya Kabasakal ile Binbaşı Halit Oktay’ın konuştuğu videolar yayınlanmıştı.

Binbaşı Oktay videoda, “F-35 ile düşmana daha çok yaklaşabiliyorum ve bunu yaparken ona görünmüyorum. Beni göremezseniz sizi vururum” demişti.

F-35 taaruz uçağı 3 versiyonda üretiliyor

Tek pilot ve tek motorlu, beşinci nesil JSF/F-35 müşterek taarruz uçağı, hava-yer taarruz, keşif, taktik ve savunma gibi çok maksatlı görevleri düşük görünürlük özelliğiyle gerçekleştirebilen avcı savaş uçağı olarak dikkati çekiyor.

Uçaklar, konvansiyonel (yatay) iniş kalkış yapabilen, kısa kalkış-dikine iniş yapabilen ve uçak gemisine inebilen olmak üzere üç versiyonda üretiliyor.

ABD Türkiye'ye 'yaptırım mektubu' yolladı

ABD Savunma Bakanı Vekili Patrick Shanahan, geçtiğimiz hafta Milli Savunma Bakanı Hulusi Akar'a gönderdiği mektubunda, "Türkiye'nin S-400'ü teslim alması takdirinde F-35'leri alamayacağını" dile getirdi.

Yeni pilotların F-35 eğitiminin durdurulacağını da yazan Shanahan, Pentagon'un bu adımlarının ABD'nin Rusya'yı hedeflediği "ABD'nin Hasımlarıyla Yaptırımlar Yoluyla Mücadele Etme Yasası" (CAATSA) kapsamı dışında olduğunu, bu yönde Kongre'de güçlü bir kararlılık olduğunu aktardı:

"Amerikan Kongresi'nde iki partinin de Türkiye'nin S-400 alması durumunda Türkiye'ye CAATSA yaptırımlarını uygulamak konusunda güçlü bir kararlılığı var."

Shanahan, Türkiye'nin Rusya'dan S-400 savunma sistemini alması takdirinde ABD ve NATO ile işbirliğinin zedeleneceğini de ekledi.

"Türkiye'nin savunma sektörü ve ekonomik hedeflerinin bu durumdan zarar göreceğini, işsizliğin artacağını, büyümenin ve uluslararası ticaretin kayıp yaşacağını" söyleyen Shanahan, CAATSA yaptırımlarının uygulanması takdirinde iki ülke arasında 75 milyar dolar olarak belirlenen ticaret hacmi hedefinin sarsılacağını dile getirdi.

Shanahan'ın dile getirdiği CAATSA yaptırımları nedir?

CAATSA olarak bilinen Amerika’nın Hasımlarıyla Yaptırımlar Yoluyla Mücadele Etme Yasası'nın Türkiye'nin F-35 programından çıkarılmasını garanti altına alma yolunda atılmış bir adım olarak görünüyor. Zira yasanın ‘Rusya’nın Avrupa ve Asya’daki nüfuzuna karşı koymak’ başlıklı bölümdeki 231’inci maddesinde ‘Rusya federasyonu hükümetinin istihbarat ya da savunma kurumlarıyla ilişiki kuran kişilere yönelik yaptırımlar uygulanabilir' ifadesi kullanılıyor.

CAATSA yasası ABD Başkanı'na 12 maddelik bir yaptırım paketi sunuyor ve başkanın bu 12 maddeden en azından beşini seçmek durumunda bırakıyor.

12 maddelik yaptırım paketinde neler mevcut?

• 1. ABD başkanı ABD Eximbank’ı (ithalat-ihracat bankası), yaptırım uygulanan kişinin ülkeden mal ve hizmet ithal etmesiyle ilgili sigorta ve garanti edinimi ile kredi uzatımı konularında onay vermemesi için yönlendirebilir.
• 2. ABD başkanı ABD hükümetine, yaptırım uygulanan kişinin ülkeden herhangi bir dayanıklı mal veya teknoloji ithal etmesine izin verecek lisans veya yetki belgesi vermemesi yönünüde direktif verebilir. Bu maddenin kapsamına askeri mühimmat ve nükleer bağlantılı malzemeler de giriyor.
• 3. ABD başkanı, ABD’deki finans kurumlarına yaptırım uygulanan kişiye kredi vermeme yönünde direktif verebilir. Buna göre, yaptırım uygulanan kişi ABD’den toplamda en fazla 10 milyon dolar kredi kullanabilir.
• 4. ABD başkanı, uluslararası finansal kuruluşlardaki (IMF, Dünya Bankası gibi) ABD’li üst düzey yöneticilere, yaptırım uygulanan kişiye kaynak aktarılmaması için görüş bildirmeleri veya bu kuruluşların, yaptırım uygulanacak kişinin faydasına olabilecek kredi verme kararlarına karşı oy kullanmaları yönünde direktif verebilir.
• 5. Yaptırım uygulanan taraf finans kurumuysa, bu kurumun ABD piyasasındaki işlemleri kısıtlanırken, ABD devlet tahvillerine erişimi engelleniyor.
• 6. ABD yönetimi yaptırım uygulanan kişiden mal ve hizmet tedarik etmeyi durdurabilir.
• 7. ABD başkanı, ABD’nin yetki alanı dahilinde, yaptırım uygulanan kişinin faydasına olacak herhangi bir döviz alım-satım işlemi yapmasını engelleyebilir.
• 8. ABD başkanı, ABD’nin yetki alanı dahilinde, yaptırım uygulanacak kişinin faydasına olacak bir ödeme veya kredi aktarımının finansal kuruluşlar arasında veya finansal kuruluşlar aracılığıyla ya da finansal kuruluşlara yapılmasını engelleyebilir.
• 9. Yaptırım uygulanan kişinin ABD’de mülk edinmesi ve bir mülkle ilgili her türlü işlemi yapması engellenebilir.
• 10. ABD başkanı, ABD’li bir kişi veya kurumun yaptırım uygulanan tarafa yatırım yapmasını veya her türlü tahvil ürünü almasını engelleyebilir.
• 11. ABD başkanı, ABD Dışişleri Bakanlığı’na, kapsamı başkan tarafından belirlenmek üzere yaptırım uygulanan tarafla ilgili kişilere vize kısıtlaması getirmesi için direktif verebilir. Başkan ABD İçgüvenlik Bakanlığı’na bu kişilerin üşkden çıkarılması talimatını da verebilir.
• 12. ABD başkanı, yaptırım uygulanan tarafın yöneticilerine ve yetkililerine bahsedilen yaptırımları uygulayabilir.

Milli Savunma Bakanlığı'ndan mektuba yanıt

Milli Savunma Bakanlığı'ndan yapılan açıklamada ise mektupla ilgili şu ifadeler kullanıldı:

"İki ülke arasındaki savunma ve güvenlik konularını kapsayan söz konusu mektupta, mevcut sorunlara stratejik ortaklık çerçevesinde ve kapsamlı güvenlik işbirliğini muhafaza edecek şekilde bir çözüm bulunması yönünde beklenti dile getirilmekte ve görüşmelere devam edilmesinin önemi ifade edilmektedir."

Türk Hükümeti, Rusya'dan S-400 alımının bitmiş bir anlaşma olduğunu söylüyor ve ilk teslimatın kısa süre içerisinde yapılacağını ifade ediyor. Milli Savunma Bakanı Hulusi Akar, Ankara'nın S-400 alımı nedeniyle ABD'den gelebilecek olan olası yaptırımlara hazırlandığını da söylemişti.

Türkiye F-35 programında çıkarılırsa parası ödenen dört uçağa ne olacak?

Türkiye, ABD'nin başını çektiği ve toplam 9 ülkenin yer aldığı 2000'lerin başında Joint Strike Fighter (FSF) projesinin önemli katılımcılarından. F-35 üretim zincirinde de yer alan Türkiye, 2030'lara kadar 100 savaş uçağı alarak hava savunmasını modernleştirmek istiyor.

İlki Haziran 2018'de olmak üzere Türkiye'ye şu ana kadar dört F-35 tahsis edilmiş durumda. Normal koşullar altında iki adet F-35'in Kasım ayında Malatya Erhaç Üssü'ne konuşlanması gerekiyordu. Türkiye'nin programdan çıkarılması durumunda bu uçakların ne olacağı sorusu henüz yanıtlanmış değil.

Savunma Bakanlığı'nın Satın Alma ve İdame İşlerinden sorumlu Müsteşar Yardımcısı Ellen Lord, bilgilendirme toplantısında, bu 4 uçakla ilgili konunun Pentagon'da kendi aralarında tartışılan bir konu olduğunu, iki ülke savunma bakanları arasında yapılacak görüşmelerle bir yol bulunacağını söylemekle yetindi.