Küresel sorun: Plastik poşet gerçeği

Çevrenin korunmasına yönelik teklif, TBMM Genel Kurulu’nda kabul edilerek resmen yasalaştı. 2019’dan itibaren plastik alışveriş poşetleri en az 25 kuruştan satılacak. Ücret, Çevre ve Şehircilik Bakanlığı'nca oluşturulacak komisyon tarafından her yıl güncellenecek.

Plastik nedir?

1862'de Alexander Parkes, tarafından ilk insan yapımı plastiği icat edildi. 1868′de Amerikalı John W. Hyatt, Selüloz Nitrat ile Kafur maddesini karıştırarak sentetik plastik elde ederek ‘büyük’ bir buluşa imza attı.

Plastik poşetle nasıl mücadele ederiz?

Yaklaşık 150 yıl önce hayatımıza giren plastik, hafif, güçlü ve ucuz olmasından dolayı olmazsa olmazlarımız arasında yerini aldı.

• Şimdi ise insanlar, küresel boyutta plastikle nasıl mücadele edebiliriz sorusunun yanıtını arıyor.

Hayatımızın hemen hemen her anında olan bir üründen bahsediyoruz, ‘plastik poşet’. Herkes tarafından bilinen, sevilerek kullanılan ve çok ucuza mal edilen plastik poşet nedir?

Plastik poşet nedir?

Polietilen denilen petrol türevinden ve atık plastik malzemelerin ikincil kullanımından elde edilen malzeme olan plastik poşet, dış ortam koşulları ve neme karşı iyi direnç gösterirken, esneklik ve üstün kimyasal dayanıklılık nedeniyle kullanımı yaygınlaşmıştır.

Yalnızca yüzde 1'i geri dönüşebiliyor

Dünyada plastik poşetlerin yalnızca %1’inin geri dönüştürüldüğü biliniyor. Geri kalan %99’luk kısım ise doğada kalıyor, çevre kirliliği, hava kirliliği ve su kirliliğine direk etki ediyor.

Bir kişi bir yılda 312 poşet kullanıyor

İstatistiki verilere göre; Türkiye’de bir kişi ortalama bir yılda 312 adet plastik poşet kullanıyor.

Plastik poşetin tarihi

Plastiğin üretimi 150 yıl öncesine dayansa da, plastik poşet kullanımı ilk olarak 1977 yılında başladı. 1977 yılında süpermarketlere dağıtılmaya başlanan plastik poşetlerin kullanım oranı, üretim maliyetleri düşük olduğundan her yıl artış gösterdi. Bu durumda çevre kirliliği probleminin her yıl daha da büyümesi kaçınılmaz bir son oldu.

Plastik poşet fiyatları

Ürünün kalite, baskı, boyut gibi birçok kriteri olmasına rağmen ortalama 5000 adet plastik poşeti 200 TL’ye almak mümkün. Farklı bir örnek vermek gerekirse, 10 kilogram plastik poşetin satış fiyatı 300 TL civarı.

Plastik poşet doğada ne kadar sürede yok oluyor?

İstatistiklere göre bir insan plastik poşeti ortalama 12 ila 15 dakika arasında kullanıyor. Plastik poşetler, çöplerle birlikte doğaya atılıyor ve yok olma süresi bin yılı bulabiliyor. Fiziksel olarak yok olmuş gibi görünseler de, plastik poşetler mikro parçacıklara bölünerek yüzyıllar boyunca çevreye çeşitli zararlar verebiliyor.

Plastik poşet imalatı

Kolay kullanımı ve ucuz üretiminin yanında doğaya verdiği zararla dikkati çeken plastik poşetler nasıl üretiliyor? 5 aşamadan oluşan süreçte poşetler öncelikle hammadde olarak plastik poşet makinelerinde karıştırılıyor, karıştırılan madde rulo haline getirilip çıkarılan rulo baskı makinesine gönderiliyor. Baskısı yapılan plastik poşetler kesiliyor ve şekillendiriliyor ve son olarak da hatalı ve yanlış basımı yapılan ürünler ayrılıyor ve geri dönüştürülüyor.

Plastik poşetleri tehlikeli yapan ne?

Dünya’da her saniye 160 bin, her dakika 9 milyon 600 bin adet plastik poşet kullanılıyor. Poşetlerin %99’unun geri dönüştürülemediğini bildiğimize göre, tehlikenin boyutlarını üç aşağı beş yukarı anlayabiliyoruz.

Her yıl dünyada 5 trilyon adet plastik poşet üretiliyor. Bu poşetleri yan yana eklediğimizde dünyayı 7 defa turlayabileceğimiz anlamına geliyor.

• *Pasifik Okyanusu’nda bulunan çöp adasının büyük bir kısmını plastik çöpler oluşturuyor.
• *Her sene yüzlerce deniz canlısının plastik poşetleri yutması nedeniyle öldüğünü biliyoruz.
• *2008 yılında Kaliforniya’da karaya vuran dev balinanın ölüm sebebi midesinde bulunan 22 kilogram ağırlığındaki plastiklerdi!

Plastik poşetler okyanuslara nasıl ulaşıyor?

Bakkaldan, marketten fazla fazla alarak çöp atmak için kullandığımız plastik poşetler hafif olmaları sebebiyle, çöpe atılsalar dahi çeşitli sebepler ve rüzgarın etkisiyle kendilerini doğada buluyor.

Bir plastik poşet, binlerce kilometre uzağa uçabiliyor. Rüzgarın etkisiyle su kaynaklarına ulaşan poşetlerin yolculuğu akıntılarla birlikte okyanuslarda son buluyor.

Poşetin yerine alternatif: File

Eski Türk filmlerinde sıkça karşımıza çıkan veya büyüklerimizden duyduğumuz pazar filelerine ise günümüzde bir 'geri dönüş' olacağa benziyor.

Poşetlerin ücretli olmasının ardından, günlük hayatın büyük parçası olan file çantaları evde yapmanız bile mümkün. Bununla ilgili binlerce insan evde file yapmayla ilgili video çekiyor.

Çevre dostu poşet

Ekolojik naylon ya da çevre dostu naylon olarak adlandırılan poşetlerin içeriğinin %70’ini ham petrol, %30’unu ise yenilenebilir kaynaklar oluşturuyor. Kulağa hoş gelse de, bu plastik torbalar sadece sınırlı olarak geri dönüştürülebiliyor.

Tek kullanımlık poşet

%70’i geri dönüştürülmüş polietilenden oluşan tek kullanımlık poşetler de var. Bu poşetler, diğer tek kullanımlık poşetlere göre çevreye daha az zarar veriyor.

Kağıt torba

Kâğıt torbalar, sentetik maddelerden üretilen plastik poşetlerden ekoloji açısından çok da iyi bir konumda değil. Üretiminde, kimyasallardan elde edilen, uzun ve güçlü selüloz liflerinin kullanılması gerekiyor. Fakat bu torbalar geri dönüştürülmüş kâğıttan üretilmişse diğer ürünlere nazaran hâlâ çevre dostu sayılıyor.

Kumaş torba

Pamuk, rafya veya ketenden üretilen kumaş torbalar tekrar tekrar kullanılabilme imkanıyla oldukça çevre dostu.

Çok kullanımlık plastik torba

Kumaş torbaların dışında uzun süre kullanılabilen bir diğer alternatif ise çok kullanımlık plastik torbalar. Polietilenden üretilen çok kullanımlık bir plastik torba, üç kullanımdan sonra bile tek kullanımlık bir plastik poşetten daha çevre dostu.

Mini çanta

Diğer çok kullanımlık bir ürün ise polyesterden üretilen, katlandığında bir paket cep mendilinden daha fazla yer kaplamayan çantalar. 30 gramlık ağırlıklarıyla, birçok tek kullanımlık plastik poşetten çok daha hafif olsa da, 10 kiloya kadar ağırlık taşıyabiliyor.

Modada yer buldu

File çantalar, günümüzde ünlü markaların koleksiyonlarına bile girmeyi başarırken, ücretli poşet uygulamasıyla vatandaşların vazgeçilmezleri arasına girmesi bekleniyor.

Doğa dostu ülkeler

• Almanya
• Almanya'da süper marketlerde naylon poşet yasak değil, ancak genelde ücrete tabi. Bu nedenle tüketicilerin çoğu alışverişe giderken yanına bez poşetleri veya alışveriş çantalarını almayı tercih ediyor.
• İtalya
• İtalya'da naylon poşet 2011'den bu yana yasak. Poşet kalkınca tüketicilerin birçoğu kendi bez torbası ya da bavuluyla alışverişe çıkıyor.
• Fransa
• Fransa'da geçen yıl 1 Temmuz'dan beri süpermarketlerin kasalarında naylon poşetler yasaklandı. Buna karşılık sebze ve meyve reyonlarında naylon poşet kullanımı devam ediyor.
• İngiltere
• İngiltere'de geçen yılın ekim ayında naylon poşetler ücretli hale geldi. 6-7 centlik ücret yalnızca büyük marketler için geçerli. Bakkal ve büfeler buna tabi değil.
• Norveç
• Poşet başına yaklaşık 10 cent ücret ödemek zorunda kalmaları Norveçli tüketiciler üzerinde caydırıcı olmadı. Hemen her alışverişte naylon poşet edinmeye devam ediyorlar.
• ABD
• Naylon poşet, ABD'de tüketimin adeta ayrılmaz bir parçası. Hâlâ ülkenin geniş kesimlerinde ücretsiz olarak dağıtılıyor. ABD'de naylon poşet kullanımı yılda ortalama 100 milyar adeti buluyor. Ancak son 10 yılda, özellikle yerel düzeyde bu alanda bir değişim gözleniyor. Toplam 20 eyaletteki yaklaşık 180 şehir ve kasabada naylon poşetler ya yasaklandı ya da ücretli hale geldi.
• Hindistan
• Son yıllarda gerek merkezi hükümet gerekse bazı eyalet hükümetleri naylon poşetle ilgili bazı düzenlemeler çıkardılar. Buna göre belli ebatlardaki naylon poşetlerin üretimi ve belli mekânlarda dağıtımı yasaklandı.
• Çin
• Çin'de naylon poşetler 2008 yılının haziran ayından beri ücretli. Marketten alışverişini naylon poşetle taşımak isteyenler poşet başına 2 – 5 cent arasında ücret ödüyor.