Kilise krizinde son perde: Fener Rum Patrikhanesi ve Rus Ortodoks Kilisesi karşı karşıya
Ukrayna'nın bağımsız bir 'kilise' isteğine tümüyle karşı çıkan Rus Ortodoks Kilisesi, bu isteğe olumlu yaklaşan Ortodoks kiliselerinin öncüsü olarak bilinen Fener Rum Patrikanesi'yle ilişkilerini koparma noktasına getirdi. Kilise krizine giden yolun kronolojik sıralamasını birlikte hatırlayalım.
Ukrayna’da bulunan Kiev Patrikhanesi’nin bağımsızlık talep etmesi, Rus Ortodoks Kilisesi ile İstanbul Fener Rum Patrikhanesi’nin arasında gerilime neden oldu. Ukrayna ve Rusya arasındaki siyasi gerilimin bir sonucu olduğu düşünülen olayda, İstanbul Fener Rum Patrikhanesi Ukrayna’nın bağımsız kilise istemesini olumlu karşılıyor.
- Rus Ortodoks Kilisesi, Fener Rum Patrikhanesi’nin Ukrayna’daki kiliseye böyle bir bağımsızlık verilmesi durumunda bölünmelerin artacağını ve Ukrayna’da yaşayan Rus nüfusun olumsuz etkileneceğini savunuyor.
Fener Rum Patrikhanesi manevi başkent sayılıyor
Ortodoks dünyasının merkezi konumundaki Fener Rum Patrikhanesi, Ortodoks Hristiyanlar için manevi başkent sayılıyor. Tarihi 12. yüzyıla dayanan patrikhane, 1700’lü yıllarda yıkıldı ve 1720 tarihinde yeniden inşa edildi. Bazilika şeklinde yapılan binanın restorasyonu 1800’lü yıllara kadar devam etti.
En fazla Ortodoks nüfusu Rusya'da
Yeryüzünde yaklaşık 300 milyon Ortodoks olduğu biliniyor ve yarısından fazlası Rusya Federasyonu vatandaşı. Rusya’nın ardından Ukrayna, Beyaz Rusya ve Balkan ülkelerinde yaşıyor.
Rus Ortodoks Kilisesi’nin önemi ne?
Bizans İmparatorluğu’nun yıkılışıyla Moskova’nın kendisini III. Roma ilan etmesi, dünyadaki Ortodoksların büyük kısmının Rusya’da yaşıyor olması, Rusya’nın uluslararası kuvvet konumunda bulunması ve diğer önemli patrikliklerin Müslüman ülkelerin topraklarında bulunması nedenler Rus Ortodoks Kilisesi’ni önemli merkezlerden biri yapıyor.
Satır arası bilgi:
- Rus Ortodoks Kilisesi önemli bir konumda olmasına rağmen kiliselerde gerçekleşen merasim ve dualarda, sırasıyla İstanbul Rum Ortodoks Patrikhanesi, İskenderiye Rum Ortodoks Patrikhanesi, Antakya Rum Ortodoks Patrikhanesi ve Kudüs Rum Ortodoks Patrikhanesi’nden sonra ancak 5. onur sırasında yer alıyor.
Fener Rum Patrikhanesi söz sahibi
Fener Rum Patrikhanesi kiliseler arasında öncelikli konumda yer alıyor. Ortodoks ilahiyatına göre de Kiev’in bağımsızlık kararını verme yetkisi bulunuyor.
Ukrayna’nın isteği ne anlama geliyor?
Ukrayna’dan gelen ‘bağımsızlık’ talebinin değerlendirme karar verme yetkisi İstanbul’da bulunan Fener Rum Patrikhanesi’nde bulunuyor. Bu bilgiler ışığında patrikhane, Kiev’e bir geçtiğimiz Nisan ayında bir temsilci gönderdi. Bu tavır, patrikhanenin Kiev’e bağımsızlık vereceği yönünde yorumlansa da henüz bir kesinlik kazanmadı.
Tarihi önemine vurgu yapılıyor
Kiev’in bağımsız bir kilise istemesinin altında Rusya ve Ukrayna arasındaki siyasi çekişmenin yanı sıra Orta Çağ’da Hristiyanlığın bugünkü Slav coğrafyasının büyük bölümüne Kiev üzerinden yayılmış olması da gösterilerek tarihi boyutuna da vurgu yapılmak isteniyor.
İstanbul’da buluştular
Rus Ortodoks Kilisesi ile Fener Rum Patrikhanesi 31 Ağustos tarihinde İstanbul’da bir görüşme gerçekleştirdi. Görüşmeyle ilgili bir bilgi paylaşılmazken Kiev’e temsilci gönderilmesi üzerine Moskova Kilisesi sert bir açıklama yapmış, İstanbul Fener Rum Patrikhanesi’yle ilişkileri kesebileceği tehdidinde bulunmuştu.
Üç farklı kilise bulunuyor
Kiev'de şuan üç farklı Ortodoks kilisesi bulunuyor. Başpiskopos Filaret'in başında bulunduğu ve Ukrayna yönetiminin desteklediği Kiev Patrikhanesi, diğeri Moskova Patrikhanesine bağlı Ukrayna Ortodoks Kilisesi ve üçüncüsü ise Ukrayna (Otosefal) Ortodoks Kilisesi.
Otosefal kurduklarını ilan ettiler
Ukrayna'da bazı din adamları, Moskova kiliselerine karşılık, Kiev Patrikhanesi, Ukrayna Ortodoks Kilisesi ve Ukrayna Bağımsız Ortodoks Kilisesi'ni (Otosefal) kurduklarını ilan etti. Fakat Ortodoksluk mezhebinde bu yapılanmanın geçerli sayılabilmesi için bu kiliselerin, Fener Rum Patrikhanesi ya da diğer patrikhanelerin yarısı tarafından tanınması gerekiyor.
Fener Rum Patrikhanesi: Moskova’ya direneceğiz
Kiev’in ‘bağımsız bir kilisem’ olsun isteğine olumlu bakan Fener Rum Patrikhanesi, ‘Rusya’dan gelen baskılara direneceğiz’ diyerek Rus Ortodoks Kilisesi’yle ilişkileri kopma noktasına geldiğini resmen ilan etti.
Rus Ortodoks Kilisesi ne yapacak?
Ukrayna Ortodoks Kilisesi'nin Rusya'dan koparak 'bağımsız' olma girişimine Fener Rum Patrikhanesi’nin destek vermesi, Hristiyan Ortodoks dünyasında yakın tarihin en büyük krizlerinden birine yol açtı.
"Simetrik yanıt verecek"
Rus basınında yer alana habere göre, krizi değerlendiren Moskova Devlet Dil Üniversitesi'nden din bilimci profesör Roman Silantyev, Moskova Patrikhanesi'nin Türkiye'de piskoposluk kurarak Fener Rum Patrikhanesi'nin tutumuna simetrik yanıt verebileceğini kaydetti.
Rus Ortodoks, Fener Rum Patrikhanesi’ne ‘Savaş’ açtı
Rus Ortodoks Kilisesi Ruhani Meclisi'nin kararına göre Kilise, Fener Rum Patrikhanesi'nin başkanlık ettiği yapılardan çıkacağını açıkladı. Patrikhanenin başpiskoposlarıyla ortak ayin düzenlemeye son verme kararı da alan Rus Ortodoks Kilisesi, kiliselerdeki ibadetler sırasında Fener Rum Patriği Bartholomeos'un adının anılmayacağını da açıkladı.
Ukrayna Devlet Başkanı Pyotr Poroşenko, Fener Rum Patrikhanesi'nin, Moskova'nın izni olmadan tüm devletlere bağımsız kilise oluşturma hakkı verme yönünde karar aldığını aktararak, "Bu kararı göz önüne alacak olursak ilk sırada Ukrayna'nın ulusal kilise oluşturma hakkı olabilir" demişti.