'İsyan ateşi' alevleniyor: Dünyanın dört bir yanındaki 18 gösteri hakkında bildiklerimiz

Hong Kong yönetimi, "şüphelilerin Çin ana karası, Çin'in Makao Özel İdari Bölgesi ve Tayvan'a iadesini kolaylaştıran" yasa tasarısını 3 Nisan'da parlamentoya sunmuştu. 

Tasarının, Hong Kong'un özerk yönetim yapısı ve yargı bağımsızlığını zedeleyerek kenti, Çin merkezi yönetiminin güdümüne sokacağını düşünen muhalefet, haziran başında kentte büyük kitlesel protestolar başlatmıştı. 

Protestoların gün geçtikçe şiddetini artırması üzerine Hong Kong Baş Yöneticisi Carrie Lam, temmuzda tasarının "öldüğünü" açıklamış, gösterilerin sürmesi üzerine 4 Eylül'de tasarının geri çekileceğini duyurmuştu. 

Tasarı, 23 Ekim'de resmen geri çekilmesine rağmen protestocular, "demokratik reform" talepleriyle eylemlerine devam ediyor. Göstericiler, protestoların "ayaklanma" olarak adlandırılmasına son verilmesini, polis şiddetinin soruşturulması için bağımsız komisyon kurulmasını, tutuklanan protestoculara af çıkarılmasını ve kentte siyasi reform sürecinin yeniden başlatılmasını talep ediyor. Şu ana kadar 3 binden fazla kişinin gözaltına alındığı protestolar, Hong Kong'un son 10 yılda ilk defa ekonomik durgunluk yaşamasına yol açtı.

Iraklılar, işsizlik, yolsuzluk ve kamu hizmetlerinin yetersizliğini protesto etmek amacıyla ülkenin çeşitli bölgelerinde gösteriler düzenliyor. 

1 Ekim'de harekete geçen eylemciler, Erbain törenleri nedeniyle ara verdikleri gösterilere 25 Ekim'de tekrar başladı.

Başkent Bağdat başta olmak üzere ülkenin orta ve güney kentlerine yayılan eylemlerde, ekim ayının başından bu yana 200'den fazla kişi hayatını kaybetti, 8 bine yakın kişi yaralandı. 

Birleşmiş Milletler ise Irak'ta protestoların başlamasından bu yana 229 göstericinin yaşamını yitirdiğini açıklamıştı.

Lübnanlılar, hükümetin iletişime ve özellikle sosyal iletişim ağı WhatsApp uygulamasına vergi getirme girişimine tepki olarak 17 Ekim'de protestolara başlamıştı.

İletişim Bakanı Muhammed Şukayr'ın, WhatsApp uygulamasına yönelik vergi kararından vazgeçildiğini açıklamasına rağmen ülkenin dört bir yanına yayılan eylemler dinmedi. 

Hariri hükümeti, 21 Ekim'de ülkedeki ekonomik krizi hafifletmek amacıyla bazı kararlar almış, ancak bu kararlar protestoları durdurmaya yetmemişti. 

Başkent Beyrut'ta Hizbullah ve Emel Hareketi yanlıları, birçok kez hükümet karşıtı göstericilere saldırmıştı. Gösterilerin devam etmesi üzerine Hariri, 29 Ekim'de "Lübnanlıların yüce çıkarlarını savunacak yeni bir hükümetin kurulmasına kanaat getirdiğini" belirterek, Cumhurbaşkanı Mişel Avn'a istifasını sunmuştu. 

Cumhurbaşkanı Avn ise istifasını sunan Hariri'den yeni hükümet kuruluncaya kadar görevini sürdürmesini istemişti.

Yaklaşık 16,5 milyon nüfusa sahip Ekvador'da 6 kişinin hayatına mal olan protestolar, Devlet Başkanı Lenin Moreno'nun akaryakıt sübvansiyonlarının kaldırılmasını da içeren ekonomik paketine tepki olarak 3 Ekim'de başladı. 

Olağanüstü hal ilanı, hükümet merkezinin başkentten taşınması, sokağa çıkma yasağı, güvenlik güçlerinin çok sert müdahalesi ya da hükümet yanlılarının zayıf destek yürüyüşleri, kısa sürede yerli isyanına dönüşen protestoları durdurmaya yetmedi. 

Ülkenin dört bir yanından yola çıkarak başkent Quito'ya ulaşan on binlerce yerlinin, kent sakinlerinden de destek gören ısrarlı protestoları sonunda Moreno, 13 Ekim'de başkente döndü ve protestocularla diyalog masasına oturdu.

Özellikle Quito'da çok önemli kamu kurumlarının yakılmasına ve birçok kentte yağmaya sebep olan gösteriler, yerli liderleriyle canlı yayında müzakere eden Devlet Başkanı Moreno'nun ekonomik paketi geri çekmeyi kabul etmesiyle sona erdi.

Yaklaşık 18 milyon nüfuslu Şili'nin başkenti Santiago'da, metro ücretlerine yapılan zamla başlayan ve 18 Ekim'de ülke çapında şiddet ve yağma olaylarına dönüşen gösterilerde, şimdiye kadar 20 kişi öldü, bin 218 kişi yaralandı, 9 bin 203 kişi gözaltına alındı. 

Devlet Başkanı Sebastian Pinera, 25 Ekim'de yaklaşık 1 milyon 200 bin kişinin Santiago'daki İtalya Meydanı ve çevresini doldurması karşısında kabinenin istifasını istedi.

Öğrenciden emekliye halkın her kesiminin katıldığı gösteriler, Pinera'nın "Yıllardır sorunların yığıldığı ve biz de dahil çeşitli hükümetlerin bu durumun büyüklüğünü idrak edemediği doğrudur. Bu konuda ileri görüşlü olamadığımızı kabul ediyor ve bu nedenle özür diliyorum." ifadelerine rağmen, ikinci haftasında devam ediyor.

Göstericiler protestoların yalnızca metro zammına karşı değil, gelir dağılımındaki adaletsizlik, hayat pahalılığı ve hükümetlerin verdiği sözleri tutmaması nedeniyle düzenlendiğini ifade ediyor.

Kıtanın en fakir ülkesi Haiti'de en az 48 kişinin öldüğü protestolar, akaryakıt, içme suyu ve gıda temininin imkansız hale gelmesi, ekonomik daralma neticesinde küçük işletmelerin kredi bulamaması ve Devlet Başkanı Jovenel Moise'nin (Venezuela eski Devlet Başkanı Hugo Chavez'in Karayip ülkelerine destek amacıyla ucuz petrol satılması için uygulamaya koyduğu) "PetroCaribe" projesindeki fonlarda yapılan ve 4 milyar doları bulan yolsuzluk iddialarında adı geçmesi gibi nedenlere dayanıyor. 

Şubatın ilk haftasında başlayan ilk dalga protesto ve şiddet olaylarında, Amerikalılar Arası İnsan Hakları Komisyonunun (IACHR) paylaştığı verilere göre, 26 kişi öldü, 80 kişi yaralandı. İkinci dalgası 9 Temmuz'da başlayan olaylarda ise 2 kişi hayatını kaybetti.

Başkent Port-au-Prince'de özellikle fakirlerin yoğun katılım gösterdiği protestolarda 7. haftasına giren son dalga ise 16 Eylül'de başladı ve şu ana kadar geride biri gazeteci en az 20 ölü ile 200'e yakın yaralı bıraktı.

Bolivya'da 20 Ekim'de Devlet Başkanı Evo Morales'in zaferiyle sonuçlanan genel seçimlerde hile yapıldığı iddialarıyla başlayan, bazı bölgelerde yağmaya dönüşen protesto ve şiddet olaylarında şimdiye kadar 8 kişi yaralandı.

Morales'in iddialar karşısında uluslararası soruşturma açılmasını ve oyların yeniden sayılmasını kabul etmesine rağmen, ısrarla ikinci turu isteyen muhalifler, özellikle Santa Cruz ve Potosi gibi kentlerde protesto gösterilerine devam ediyor.

Honduras'ta Devlet Başkanı Juan Orlando Hernandez'in kardeşinin ABD'de uyuşturucu kaçakçılığından geçen hafta hüküm giymesi ve Hernandez'in seçim kampanyası için "El Chapo" lakaplı Meksikalı uyuşturucu baronu Joaquin Guzman'dan para aldığının iddia edilmesi hükümet karşıtı gösterileri tetikledi. 

Hernandez'in suçlamaları reddetmesi ve uyuşturucuya karşı mücadele verdiğini savunmasına rağmen devam eden ve büyük bir katılımın bulunmadığı protestolarda, polisle çatışan göstericiler, yağma olaylarına da karıştı.

İspanya'nın Katalonya Özerk Bölgesi'nde, Anayasa Mahkemesinin yasa dışı ilan etmesine rağmen, 1 Ekim 2017'de yapılan bağımsızlık referandumunu organize etmekle suçlanan 12 Katalan siyasetçi ve sivil toplum örgütü lideri, "anayasal düzeni kısmen ya da tamamen şiddet yoluyla yıkmak", "kanunun uygulanmasına engel olmak", "devlet kurumlarına itaatsizlik" ve "kamu malını kötüye kullanmak" suçlarından 7 ila 25 yıl hapis cezası istemiyle yargılanmıştı.

Yüksek Mahkeme, 14 Ekim'de 12 Katalan siyasetçiden tutuklu yargılanan 9'una 9 ila 13 yıl hapis cezası verdi. Katalan siyasetçilere verilen mahkumiyet kararlarını protesto eden on binlerce kişi, yaklaşık 2 hafta önce Barcelona sokaklarında toplandı. 

Bölge genelinde ilan edilen genel grev nedeniyle çalışanlar iş bırakırken, işletmeler ve dükkanlar kapatıldı. Gösterilerde, yaklaşık 600 kişi yaralanırken, bunların 288'inin polis olduğu açıklandı.

Öte yandan, gösterilerde 199 kişi gözaltına alınırken, çıkan olaylarda sadece Barselona kentindeki zararın 2,7 milyon avroyu bulduğu bildirildi.

Batı Afrika ülkesi Gine'de, Cumhurbaşkanı Alpha Conde'nin bir dönem daha seçilmesine fırsat verecek anayasa değişikliği referandumu önerisine karşı halk, protesto gösterileri düzenledi. 

En fazla iki dönem cumhurbaşkanı seçilebilmenin mümkün olduğu ülkede, ikinci dönem görev süresi Aralık 2020'de sona erecek Conde'nin üçüncü dönem de seçilebilmesine imkan sağlayacak anayasa değişikliğine yönelik referandum önerisi tepkiyle karşılandı. Başkent Konakri'de muhalefet partileri, sivil toplum kuruluşları (STK) ve işçi sendikalarından binlerce kişi bir araya gelerek, Conde'nin bir dönem daha seçilebilmesine imkan sağlayacak referandum önerisini protesto etti. 

Polis ve jandarma ekipleri, binlerce kişinin katıldığı protestolara, göz yaşartıcı gaz ve gerçek mermiyle müdahale etti. Görgü tanıkları, polis müdahalesinde 2 kişinin vurularak yaralandığını, çok sayıda kişinin gözaltına alındığını aktardı.

Endonezya’da on binlerce kişi Cumhurbaşkanı Joko Widodo’yu yolsuzlukla mücadeleyi zayıflattığı ve bireysel özgürlükleri kısıtladığı gerekçesiyle sokaklara döküldü. 

Büyük çoğunluğu öğrencilerden oluşan gösterilerin, Widodo hükümetinin yeni politikalarını hayata geçirme konusunda zora sokacağı iddia ediliyor. 

2014 yılında cumhurbaşkanı seçilen Widodo, bu yıl Mayıs ayında yapılan genel seçimlerde yüzde 55 oranında oyla ikinci dönem cumhurbaşkanlığını da kazandı.  

Analistler, Widodo’nun teknokrat bakanlardan oluşan bir kabine oluşturabilmek adına tartışma yaratan katı reformlar getirmeye çalıştığı yorumunda bulunuyor.

İspanya'da yaşayan Mısırlı müteahhit Muhammed Ali, sosyal medya üzerinden eylül başından itibaren yayımlamaya başladığı videolarda yönetimi yolsuzlukla suçlamış ve iddiaları kısa sürede Mısır kamuoyunda karşılık bulmuştu. 

Takipçi sayısı hızla artan Ali, 16 Eylül'de sosyal medya üzerinden başlattığı "Sisi bu kadar yeter" etiketiyle halkı eyleme çağırmıştı. 

Ali'nin çağrısı üzerine 20 Eylül Cuma akşamı harekete geçen eylemci gruplar, 2013'ten sonra ilk kez Tahrir Meydanı'na çıkmıştı. Gösterilere müdahale eden polis, yaklaşık bin protestocuyu gözaltına almıştı.

Son iki yıldır hükümet krizi yaşanan Peru’da krizin sokağa taşması 2019 sonbaharına denk geldi. 

Devlet Başkanı Martin Vizcarra’nın Kongre’yi, Kongre’nin de Devlet Başkanı’nı görevden alması üzerine ülke kendisini bir anda büyük bir krizin ortasında buldu. 

Kongre’de çoğunluğu elinde bulunduran Halk Gücü’nün lideri Pedro Olaechea da kendisini devlet başkanı ilan edince işler iyice karıştı. 30 Eylül’den itibaren Vizcarra’yı destekleyenlerle Olaechea’yı destekleyenler aynı anda sokağa çıkarken, siyasi kaosa son verilmesini ve yolsuzluk karşıtı reformlar yapılmasını isteyen üçüncü bir kesim de Kongre binası önünde gösteriler düzenlemeye başladı. 

Protestolar şimdiye dek barışçı çizgide devam ediyor ama henüz kriz aşılmış değil. 

Cezayir'de, eski Cumhurbaşkanı Abdulaziz Buteflika'nın kötü giden sağlığına rağmen 5. dönem cumhurbaşkanlığı için aday olmasıyla başlayan toplumsal ayaklanmanın ardından köklü değişimler yaşandı. 

Buteflika'nın istifası, iş dünyası ve siyasetten eski Cumhurbaşkanına yakın isimlerin tutuklanması gibi gelişmelere rağmen Cezayir sokaklarındaki kitlesel protestolar sonlanmadı. 

Cezayir'deki geçici yönetim, ordunun da baskısıyla cumhurbaşkanlığı seçimlerinin 12 Aralık'ta gerçekleştirileceğini açıkladı ancak muhalefetten bu tarihe itirazlar kesilmedi. Tüm bu itirazlara rağmen, yakın zamanda kurulan "Ulusal Bağımsız Seçim İdaresi" cumhurbaşkanlığı seçimleri için 22 kişinin adaylık başvurusunda bulunduğunu açıklamıştı.

Gürcistan'ın başkenti Tiflis'te, 26. Ortodoks Parlamentolararası Genel Asamblesi toplantısına bir Rus milletvekilinin başkanlık etmesine tepki olarak başlayan protesto gösterileri, binlerce kişinin katıldığı "Özgürlük Yürüyüşü" ile sürmüştü. 

Şota Rustaveli Caddesi'nde bir araya gelen göstericiler, Gürcistan İçişleri Bakanı Giorgi Gakharia'nın istifa etmesi talebiyle Özgürlük Meydanı'na kadar "Özgürlük Yürüyüşü" yapmıştı. 

Binaya girmeye çalışan göstericilerle polis arasında arbede yaşanmış, emniyet güçleri protestocuları dağıtmak için biber gazı, plastik mermi ve tazyikli su kullanmıştı.

Gürcistan hükümeti, göstericilerin seçim sisteminde değişiklik yapılması talebini kabul etmişti. Protestoların devam edeceğinin anlaşılması üzerine Meclis Başkanı İrakli Kobakhidze, 21 Haziran'da istifa ettiğini açıklamış, Azerbaycan'daki resmi temaslarını durdurarak ülkesine dönmüştü.

Gine-Bissau’da, polis c26 Ekim günü muhalefet destekçilerinin bir sonraki ay düzenlenecek başkanlık seçimlerinin ertelenmesi için gerçekleştirecekleri mitingi engelledi. Olayda bir kişi hayatını kaybederken pek çoğu yaralandı. 

Ülkede 2014'teki seçimi kazanarak cumhurbaşkanı olan Vaz ile PAIGC Başkanı ve dönemin Başbakanı Domingos Simoes Pereira arasında 2015'teki sürtüşme, Vaz'ın "ülkede siyasi kriz çıkararak hükümeti dağıtmakla" suçladığı Pereira'yı görevden almasıyla sonuçlanmıştı.

PAIGC, Vaz'ın daha sonra parti içerisinden atadığı isimlere itiraz etmişti. Taraflar, komşu ülke Gine Cumhuriyeti'nin başkenti Konakri'de 14 Ekim 2016'da imzalanan anlaşmayla başbakanların mutabakatla belirlenmesini kararlaştırmıştı. Gine Bissau'da son 5 yılda 7 başbakan değişti.

Geçen yıldan bu yana ağır ekonomik krizin yanı sıra siyasi çalkantıların yaşandığı Venezuela'da muhalefetin kontrolündeki AN Başkanı Juan Guaido, 23 Ocak'ta kendini "geçici devlet başkanı" ilan etmiş, başta ABD olmak üzere birçok Latin Amerika ve Batı ülkesinin desteğini almıştı. 

Guaido ile partisinin ev hapsindeki eski lideri Leopoldo Lopez, 30 Nisan'da bir grup askerle Maduro hükümetine askeri darbe yapmak üzere halkı sokağa çağırmıştı. 

Muhalifler bu çağrı üzerine birçok kentte sokağa çıkmış, protestolar daha sonra belirli bölgelerde şiddet eylemlerine dönüşmüştü. 

Maduro taraftarlarının da sokağa çıkarak Devlet Başkanlığı Sarayı Miraflores etrafında toplandığı günün sonunda Lopez, önce Şili, ardından da İspanya'nın büyükelçiliğine sığınmıştı. 

Guaido öncülüğündeki muhalefet ile hükümet arasında mayıs ayında Norveç'te başlayan ve Barbados'a taşınan görüşmeler, önce Guaido'nun ABD yaptırımlarını desteklemesi nedeniyle Maduro hükümeti tarafından askıya alınmış, eylül ayında da tamamen sona ermişti. Maduro yönetimi, daha sonra bazı küçük muhalif gruplarla anlaşmaya varmıştı.

Sarı yeleklilerin eylemleri, 17 Kasım 2018'de başlamıştı. Gösteriler sırasında bugüne dek 11 kişi hayatını kaybetti, 4 bin 245'ten fazla kişi yaralandı ve 12 bin 107'den fazla kişi gözaltına alındı.

Fransa'da sarı yeleklilerin gösterileri 51. haftasına girdi. 

Akaryakıt zamları ve kötü ekonomik koşullara tepki olarak başlayan, daha sonra Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron yönetimine karşı gösterilere dönüşen sarı yeleklilerin eylemleri, düşük katılımla devam ediyor.