Bayram kahvaltısında bakın ne yiyorlar!

Eğer Arnavut kızıysanız işiniz kolay; çünkü genel olarak adetleri biliyorsunuzdur. Ancak başka bir yöre kültüründen geliyorsanız, çoğu şey size saçma gelebilir.

İsteme merasiminizi aile arası, sakin ve nezih bir yerde düşünüyorsanız, unutun gitsin. Eğer göçmen bir aile sizi istemeye geliyorsa en az 50 kişi ceptedir. Genelde kalabalık aileleri olan göçmenler için kız isteme, kız beğenme, alma seremonisi oldukça önemlidir.

Şimdi söze kadar size gelen giden bitmez; erkek tarafından bile “Hayırlı olsun” demeye gelirler. Gelmekle kalmaz, bir de iade-i ziyaret beklerler. Gitsen bir türlü, gitmesen bir türlü.

Onlar sözü nişana bağlamayı sevmez; düğün olsun, eğlence olsun diye beklerler. Sözü ayrıdır, nişanı, kınası, düğünü ayrı.

Siz sanıyor musunuz ki sadece söz ve nişan bohçası var. 5 yıl sözlü kalırsanız arada kaç bayram geçerce geçsin hediyeniz gelir, e tabii siz de hediye göndermek zorundasınızdır. Aynı şey kandiller için de geçerlidir. Müstakbel eşinizin ailesi ve güya birkaç yakın akrabası, ki yine en az 50 kişi evinize gelir. Ellerinde kocaman bir bohça, “İyi bayramlar”, “Hayırlı kandiller” havada uçuşur. Oynamayı severler demiştik ya, bazen yolunu şaşırıp bayramda, kandilde de gelin evinde oynarlar.

Hıdrellez gecesi de evinizi şenlendirip oynamaya gelirler. Yine kocaman bir bohça ellerinde damadın annesi, halası, teyzesi, yengeleri, büyük büyük teyzeleri sırasıyla içeri girerler.

Gelinler onlar için çok kıymetlidir; yani en azından hep öyle söylerler. Davetlerde gelinin işi kıyafet değiştirip çay servis etmektir. Gelin ne kadar çok kıyafet değiştirir ve ne kadar çok altın takarsa, kayınvalidesi bir o kadar kabarıp gururlanır.

Bir davet, bir düğün, bir kınaya giderken evli olmanıza gerek yok; nişanlınızın annesi gelir sizi alır. En abartılı, en taşlı elbiseyi giyip sürüye sürüye gitmek zorunda kalırsınız. O güne kadar takılan ne kadar altınınız varsa, birbirine uysun uymasın hepsini takmak zorundasınızdır.

Size de mutlaka sorulur elbette. “Gelecek misin?” “Ama gelmezsen çok ayıp olur” deyince de mecbur gidersiniz.

Arnavut göçmenlerinin belki de en çok merak edilen, ne yaptıkları anlaşılmayan adetlerinden biridir temenna. Kına sizin olsa da olmasa da, kayınvalidenizin size hazırlattığı geleneksel şalvar ya da kaftan giyilir. Eğer kına gecesi sizinse sayısını bilemediğimiz kadar temanna almak zorundasınızdır. Temanna, müstakbel eşinize ve onun annesine, hatta halasına, teyzesine, babaannesine, anneannesine, yengesine, büyüüük büyük halasına kadar saygıyı gösterir. Siz onlara saygınızı karşılarında selama durarak anlatırsınız, onlar da bu sırada kasım kasım kasılıp sizi izlerler. Bu arada ardından ellerini öpmeyi unutmayın, aman.

Kına gecesi sizinse, bavulunuzu hazırlayın. Göçmen geliniyseniz kına gecenize bavula gitmeniz gerekecektir; yaklaşık 10 kıyafet değiştirmek zorunda kalabilirsiniz. Artık kayınvalidenizin insafına kalmış. Her kıyafetten sonra elini öpmek de mühim bir kural.

Kına gecesi biter; kınayı gündüz yaptıysanız, o gece ev dolar taşar. Erkek tarafına ne oluyorsa, onların evde dolar taşar. Eğer kına geceyse, fırsatı asla kaçırmayıp bir akşam evvelinden erkek evinde eğlence olur. Bütün kadınlar toplanıp sıkış tıkış bir odada göbek atar.

Onların değimiyle “tellaş” hiç bitmez. Görümce ya da eltiniz yoksa, hayat size güzel. Rahat rahat gidersiniz kuaföre. E tabi kuaförün de işi zor, gelin sizseniz en kabarık saç siz de olmalı. Bütün altınları da taktıysanız sorun yok.

Düğün sizin biliyoruz; ama gelinler fazla gülmez, konuşmaz, hatta fazla oynamazlar. Gözlerini yere dikmelisin ve başın her daim dik durmalı. Takı töreninden sonra kayın validenizin yüzü biraz gülerse gelir sizi oyuna kaldırır. İşin tuhafı “Kaynana kaynana, cadı gibi kaynana” şarkısıyla karşılıklı oynarsınız.

Düğün gecesi neredeyse düğünde olan herkes sanki siz evin yolunu bilmiyormuşsunuz gibi sizi eve götürmeye kalkar. Bu yetmezmiş gibi, gecenin yarısında kapınızı çalıp damat tatlısı getirirler. Bu sırada oynamayı ihmal etmezler tabii.

Rahat yok; sabah erkenden uyanıp eşinizin annesini bekleyin. Sizi alıp kuaföre götürecek, yine bir abartılı elbise ve kayınvalide evinde cümbür cemaat bir kahvaltı. Aklınız varsa düğün ertesi günü balayına kaçın.

Bayram kahvaltısı dediğimize bakmayın; onlar kahvaltıda büryan dedikleri tavuklu pilavı yerler. Ardından da bol şerbetli geleneksel tatlıları konak şeker pare. Mideleri alışmış ki, her bayram afiyetle yiyorlar.

Kahvaltıda gelin ve damat masanın baş köşesine oturtulur ve kayınvalidenin önceden yaptığı akıtma (krep benzeri) damat ve gelin tarafından kopartılır. En büyük parça kimde kaldıysa, evde sözü geçen o olacaktır inancı vardır. Bu kahvaltıdan sonra tabii çay servisi sizden. Ardından mendili elinize tutuşturup “Mendili eline, mendil verdim geline” oynamaya başlarlar.

Dönünce bir torun sevmek isteği başlayacak; çocuk olunca da şalvarlara, adetlere, altınlara devam. Ona göre, kurtuluş yok.

Şeker hastalığının genetik olduğu kanısını, Balkan insanları kanıtlıyor. Neredeyse hepsi şeker hastası olan toprak insanı, tatlılardan mıdır içtiklerinden mi bilinmez şeker hastalığına yakalanmış durumda.

Gelinleri, altınları, yemekleri onlar için vazgeçilmezdir. Altın bozdurma adetini bırakın, neredeyse günlük hayatta bile bütün altınlar üzerlerinde gezerler.

Birbirlerine kenetlenmiş, aile bağları oldukça kuvvetli bir yapıları vardır. Birinin derdi hepsinin derdi, birinin düğünü hepsinin düğünü ve birinin ölümü hepsinin ölümüdür.