Güneydoğu Anadolu Projesi (GAP), Cumhuriyet tarihinin en önemli ve en kapsamlı projesi olma özelliğinin yanı sıra, bugüne kadar hazırlanan bölgesel kalkınma plan ve programları arasında en etkin olarak uygulanan proje olarak karşımıza çıkıyor. GAP'ın amacı, tarihsel serüveni ve merak ettiğiniz bütün detayları sizler için derledik.
GAP Bölge Kalkınma İdaresi Teşkilatı, 27 Ekim 1989 tarihli Bakanlar Kurulu Kararı ve 6 Kasım 1989 tarih ve 20334 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan GAP Bölge Kalkınma İdaresi Teşkilatı’nın Kuruluş ve Görevleri Hakkındaki 388 Sayılı Kanun Hükmünde Kararname (KHK) ile kurulmuştur.
6 Kasım'da kurulan GAP Bölge Kalkınma İdaresi Başkanlığı'nın kuruluş yıl dönümünde Türkiye tarihinin en büyük projelerinden GAP'ın 19 özelliği...
1. Güneydoğu Anadolu Projesi Nedir?
GAP, 1989 yılında hazırlanan Master Plan ile tarım, sanayi, ulaştırma, eğitim, sağlık, kırsal ve kentsel altyapı yatırımlarını da içine alan bir bölgesel kalkınma projesidir. Proje, gelecek kuşaklar için kendilerini geliştirebilecekleri bir ortam yaratılmasını amaçlayan, sürdürülebilir insani kalkınma felsefesi üzerine kurulmuştur; kalkınmada adalet, katılımcılık, çevre korunması, istihdam, mekansal planlama, alt yapı geliştirilmesi, yatırım uygulamalarında kamu-özel sektör ve halk katılımının sağlanması GAP'ın temel stratejileridir.
2. GAP'ın amacı nedir?
Proje, gelecek kuşaklar için kendilerini geliştirebilecekleri bir ortam yaratılmasını amaçlayan, sürdürülebilir insani kalkınma felsefesi üzerine kurulmuştur; kalkınmada adalet, katılımcılık, çevre korunması, istihdam, mekansal planlama, alt yapı geliştirilmesi, yatırım uygulamalarında kamu-özel sektör ve halk katılımının sağlanması GAP'ın temel stratejileridir.
3. GAP Türkiye için neden önemli?
Çok sektörlü, sürdürülebilir insani gelişmeye dayalı, Bölge’nin rekabet gücünü artırmayı, ekonomik ve sosyal bütünleşmeyi güçlendirmeyi hedefleyen, entegre bir bölgesel kalkınma projesi olarak uygulanmakta olan GAP, hazırlandığı dönem dikkate alındığında, bugün ağırlıklı olarak vurgulanan yenilikçi yaklaşımları içeren vizyoner bir bakış açısıyla planlanmıştır.
4. GAP'ın görevi ne olacak?
GAP Bölge Kalkınma İdaresi Başkanlığı, insan odaklı sürdürülebilir bölgesel kalkınmayı sağlamak için katılımcılık ilkesi doğrultusunda, bölgesel kalkınma planı ve programlarının yapılmasını, uygulanmasını koordine eden, izleyen ve değerlendiren, uygulamalar için fon yaratan, model olabilecek yenilikçi projeler geliştiren, yerel kapasiteyi güçlendiren, bilgi birikimini ulusal ve uluslar arası alanda aktaran bir bölgesel kalkınma kuruluşudur.
5. GAP hangi illeri kapsamaktadır?
GAP Projesi kapsamında 9 il, Adıyaman, Batman, Diyarbakır, Gaziantep, Kilis, Mardin, Şanlıurfa, Siirt ve Şırnak olmak üzere bu illeri kapsamaktadır.
6. GAP'ın su kaynakları nelerdir?
Fırat - Dicle Havzası’nda 13 proje paketinden oluşan GAP Su ve Toprak Kaynakları Geliştirme Programı kapsamında 22 baraj, 19 hidroelektrik santralı yapımı öngörülmüştür.
7. GAP ile hedeflenen enerji üretimi ne kadardır?
Projenin tamamlanması sonucu 7.424 MW kurulu güç ile yılda 27 milyar kilovat-saat elektrik enerjisi üretilmesi planlanmaktadır.
8. GAP'ın tarım üzerindeki etkileri nasıl olacak?
Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nin sahip olduğu
kaynakları değerlendirerek bu yörede yaşayan insanlarımızın gelir düzeyini ve
yaşam kalitesini yükseltmeyi, bölgelerarası farklılıkları gidermeyi ve ulusal
düzeyde ekonomik gelişme ve sosyal istikrar hedeflerine katkıda bulunmayı
amaçlamaktadır. Proje 9 ilimizin yer aldığı alan ve nüfus
açısından ülkemizin yaklaşık % 10’luk bölümüne tekabül etmektedir. Türkiye’de
yaklaşık 28 milyon hektar alan işlenmekte olup, bu alanın % 11,4’ü (3,2 milyon
ha) ile ülkenin su potansiyelinin 1/4’ü GAP Bölgesi’nde yer almaktadır.
9. GAP kapsamında sanayi nasıl etkilenecektir?
GAP'ta
tarımsal üretim artışı bölge sanayiinde bir canlanmaya yol açmış bulunmaktadır.
Tarıma dayalı sanayiler başta olmak üzere gelişecek olan diğer sanayi dalları
için gerekli altyapı yatırımları da devam etmektedir. GAP
Bölgesi’nde 2016 yılı sonu itibariyle 17 adet OSB
tamamlanmıştır.Tamamlanan OSB’lerde 1.845 firma üretime geçmiş ve
164.109 kişiye istihdam olanağı sağlanmıştır.
10. GAP bölgesindeki nüfus dağılımı nasıldır?
GAP Bölgesi’nde 2015 yılı itibarıyla 9 il ve bu illere bağlı 122 belediye mevcuttur. Bu belediyelere bağlı 84 ilçe, 4.313 köy ve toplam 8.385.540 nüfus mevcuttur. Gaziantep, Diyarbakır, Mardin ve Şanlıurfa “Büyükşehir Belediyesi” statüsüne sahip illerdir.
11. GAP'ın sosyal yönleri nelerdir?
1994 yılından GAP'ta sosyal ve insani gelişme uygulamalarına çerçeve oluşturmak üzere GAP Sosyal Eylem Planı hazırlanmıştır. GAP Sosyal Eylem Planı'nın belirlediği ilkeler ve koyduğu çerçeve ışığında bir dizi sosyal proje geliştirilmiş ve uygulamaya konmuştur.
12. GAP kapsamında sağlık sektörünün ilerleyişi nasıl olmuştur?
Bölge’de 2007 yılında 96 hastane ve toplam 9.980 yatak mevcut iken, 2015 yılında hastane sayısı 128’e, yatak sayısı 17.492’ye yükselmiştir. Bu yıllar itibarıyla ülke genelinde hastane sayısındaki artış %20,2 , yatak sayısındaki artış %29,3 olarak gerçekleşirken GAP Bölgesi’ndeki artış oranı sırasıyla %33,3 ve %75,2 olmuştur.
13. GAP ve Türkiye yüz ölçümü karşılaştırması nasıldır?
Projenin büyüklüğü Türkiye yüz ölçümünün yüzde 9,7'si, Türkiye nüfusunun 10,7'sini kapsamaktadır.
14. GAP'ın maliyeti ne kadar?
GAP'ın yıllara göre maliyet tablosu.
15. GAP kapsamında yapılan hibeler hangileridir?
GAP kapsamında yapılan finansal kaynaklar ve hibeler.
16. Yıllara göre GAP'ın ilerleme durumu nasıl olmuştur?
1989 yılı öncesi ve sonrası GAP.
17. GAP ile gelişmesi planlanan sektörler hangileridir?
Tarım, Sağlık, Eğitim, Kültür, Turizm, Sanayi, Ulaşım ve Altyapı gibi gelişmeler bölgede planlanmıştır.
18. GAP ile ihracat ve ithalat rakamları nasıl değişim göstermiştir?
GAP ile ihraç ürünlerindeki hızlı büyüme tabloda göze çarpmaktadır.
19. GAP ne zaman tamamlanacak?
Toplam 10 milyon 580 bin dekar sulama alanına sahip GAP’ın 2019 yılında tamamlanması planlanmaktadır.