Dilinizin ucuna gelip de bir türlü hatırlayamadığımız kelimelerin bilimsel adı: Letolojika
GAMZE SEKÜLÜ
Abone Ol
Gün içerisinde konuşurken “şey” “ııı” diye doldurduğumuz kelimeler arası boşlukların aslında bilimsel bir adı olduğunu biliyor muydunuz? İşte Letolojika’nın hikayesi…
Popüler bir bilim kitabının ele aldığı ve birçok uzmanın da kaynak olarak gösterdiği kitaba göre kadınlar günde ortalama 20 bin kelime kullanıyor; erkeklerin konuştuğu kelime sayısı ise 7 bin. Peki ya sizin de gün içerisinde aslında fazlasıyla aşina olduğunuz bir kelimeyi “neydi ya” “aa şimdi aklımdaydı” “dur aklıma gelecek dilimin ucunda” şeklinde düşündüğünüz olmuyor mu? Kelime adeta beynimizin odalarından birine saklanmış gibidir. Beyin ve hafızayla ilgili birçok terim gibi letolojika kelimesi de Yunanca kökenlidir. Lethe unutkanlık, logos ise kelime anlamına gelir. Yunan mitolojisinde Lethe ayrıca ölü ruhlarının dünyadaki anılarını unutmak için içtiği öteki dünyanın beş nehrinden biridir. Bu kelime 20. yüzyıl başlarında Psikoterapist Carl Jung tarafından kullanılmıştır, fakat ilk yazılı kayda geçmesi 1915 Amerikan Resimli Tıp Sözlüğü ile olmuş ve bu kelime “asıl kelimeyi hatırlayamama hali” olarak tarif edilmiştir.
0.
Peki ya beynimiz hangi kelimeleri hatırlamaz? Beynin, bilgisayar gibi işlemediğini, bilgilerin düzenli depolanıp bir düğmeye basıldığında hatırlanmadığını biliyoruz elbette. Psikolog Tom Stafford'un belirttiği gibi, “hafızanın işleyişi çok ilginçtir; yeni bilgileri hatırlamak için önemli olan onlarla ne kadar bağlantı oluşturmuş olmamızdır, onları ne kadar çok hatırlamak istediğimiz değil.” Kelime haznemizdeki her kelimeyi hatırlamamız olanaksızdır. Aslında gündelik hayatta kullanılabilecek binlerce kelime varken bizler sadece bir kısmını kullanıyoruz. İşte dilimizi ucuna gelmeyen bu kelimeler “pasif kelime” olarak adlandırılıyor. Kişi ya da yer adları da dahil olmak üzere, fazla kullanmadığımız kelimeleri unuturuz çoğunlukla. Yani beynimizde depoladığımız ama pek kullanmadığımız binlerce kelimeyi bir anda hatırlamak zordur; çünkü hafızada kolay hatırlanan diğer bilgilerle önemli bağlantılarını kurmamışızdır henüz. Letolojika hem kelimeyi unutmayı hem de hafızamızda bir yerde olduğunu bildiğimiz o kelimenin izini ifade eder. Belki de önce küçük ve önemsiz şeyleri geçici olarak unutmak için Lethe nehrinden su içmemiz gerekiyor ki yaşamımız için önemli olan bilgilere öncelik verebilelim.
0.
Lethe nehrinin ufak hikayesine de değinelim… Lethe, Yunan Mitolojisi'nde insanların hafızasını temizlediğine inanılan unutkanlık nehrinin adıdır. Hades'in krallığında, yani yeraltında bulunur. Bu nehrin suyundan içen ölülerin dünyaya ait fani hayatlarında yaşadıkları bütün acıları unuttuğuna inanılır. Diğer bir inanış ise Lethe'nin suyunun hayata geri döndürülecek ruhlara içildiği, böylece o ruhların ikinci hayatlarında, ilk hayatlarına dair hiçbir şey hatırlamadıklarıdır. Siz de böyle bir suyun kenarında otursaydınız, acı veren anılarınıza rağmen kim olduğunuzu bilmek mi isterdiniz yoksa çaresizlik ve boşvermişlik ile o nehirden bir yudum da siz alır mıydınız?