Rejim, bir devleti oluşturan siyasi yapıların bütününe denir. Bir devletin yönetim biçimi şeklinde de kısa bir tanımını yapabileceğimiz rejimin, yönetimde kimin egemen olacağı ve bunu nasıl kullanacağına göre de farklılık göstereceğini bilmemiz gerekiyor. Birçok farklı rejim yapısının olduğu dünya ülkelerinde; monarşi, oligarşi ve demokratik cumhuriyet gibi sistemler, kendi içlerinde farklı şekilde güç dağılımlarından oluşur.
2. Mevcut durumda Türkiye'nin rejimin adı nedir?
Türkiye, 1923'ten beri Demokratik Cumhuriyet ile yönetilmektedir. Meclis kürsüsünün arkasındaki duvarda yazan, Gazi Mustafa Kemal Atatürk'ün “Hakimiyet bilâ kayd-u şart Milletindir.” sözünün günümüz Türkçesine çevrilmiş hali “Egemenlik kayıtsız şartsız milletindir” anlayışı ile 'Demokratik Cumhuriyet', yeni Cumhurbaşkanlığı sistemiyle de değişmeyecektir.
3. Yeni sistemle rejim değişecek deniyor, bu ne kadar doğru?
16 Nisan'daki referandum ile değişecek 18 madde arasında rejim değişikliğiyle ilgili hiçbir madde yer almamaktadır. Peki neden "Rejim değişiyor, cumhuriyet elden gidiyor" deniyor?
Aslında sosyal medya yalanları arasında gösterilen bu durumun doğruluğu için referandum maddelerine bakmak yeterli olacaktır. En basit haliyle yeni sistemle birlikte rejim yani demokratik cumhuriyet değil, seçimlerle birlikte ülke yönetimini devralan hükümet modelinin değişecektir. Mevcut sistemde Başbakan ve Cumhurbaşkanı yer alırken, yeni sistemde başbakanlık makamı ortadan kalkacak ve sadece Cumhurbaşkanı olacaktır. Cumhurbaşkanı tıpkı şuan Başbakanın olduğu gibi parti genel başkanı olabilecektir. 1923'te ilan edilen 'Demokratik Cumhuriyet' aynen devam edecektir.
*
Neden cumhuriyet değil de 'Demokratik Cumhuriyet' denmektedir?
İran'da cumhuriyetle yönetilir. 'İran İslam Cumhuriyeti'nde dini lider tarafından seçimle gelen Cumhurbaşkanları yönlendirilmekte, dini liderin egemenliği tüm kurumlarda kendini göstermektedir. Bunun için İran 'Demokratik Cumhuriyet' olarak gösterilmemektedir.
4. Tamam anladım. Rejim değişmeyecek, sadece hükümet sistemi değişecek. Peki hükümet sistemi nedir?
Hükümet sistemi, devletin elinde bulundurduğu kuvvetlerin hangi kısımlara ayrıldığı ile ilgili bir konudur. Yani hükümet sistemi yasama, yürütme ve yargı yetkililerinin kurumlarca nasıl kullanıldığına göre farklılaşır. Başkanlık sisteminde kuvvetler birbirinden kesin ve katı bir biçimde ayrılırken, parlamenter sistemde yürütme iki kanatlıdır ve kuvvetler ayrılığı yumuşaktır.
*
Kuvvetler ayrılığı yasama, yürütme ve yargının birbirinden bağımsız olarak görevini yürütmesidir. Kuvvetler birliği ise yasama, yürütme ve yargının tek elde toplanmasına denmektedir. Örneğin; milli mücadele döneminden sonra Gazi Mustafa Kemal'in ilk kurduğu meclis hükümetinde kuvvetler birliği vardı. Yasama, yürütme ve yargı tek bir elde toplanmıştı.