Atatürk’ün okul arkadaşı Kemal Ohri: İsmet Paşa İngilizler ile Lozan’dan önce hilafet anlaşması yaptı
Derin Tarih yıllardır merak edilen gizli anlaşmanın perdesini araladı. Atatürk’ün okul arkadaşı Ohrili Kemal Bey’in yakın dostu İsmet İnönü’ye yazdığı, Lozan Antlaşması öncesinde imzalanan gizli anlaşmayı ifşa eden mektupların tam metni ilk kez Derin Tarih’te yayımlandı.
Mustafa Kemal Atatürk’ün Harbiye’den arkadaşı olan Ohrili Kemal Bey’in İsviçre’den Ankara’ya (Cumhurbaşkanı İnönü’ye) gönderdiği 1946 ve 1947 tarihli mektuplar yakın tarihin en merak edilen mevzularından birine ışık tutuyor.
Hilafetin kaldırılmasına İngilizlerle yapılan gizli anlaşmamı sebep oldu?
- Prof. Dr. Metin Hülagü mektupları tarihî önemi ve muhtevası açısından değerlendirirken, Mustafa Armağan Ohrili Kemal’in İsmet İnönü’ye gönderdiği mektupla resmî tarihe ve Lozan’a dair hangi ezberlerin yıkıldığını analiz ediyor. Prof. Dr. Cemil Koçak, Prof. Dr. Mustafa Budak ve Gazeteci – Yazar Avni Özgürel ise İngilizlerle yapılan gizli anlaşmanın Hilafet’in kaldırılmasına etkisini açıklıyor.
Ankara ve Londra arasındaki hilafet pazarlığı
Ohrili Kemal Bey’in İnönü’ye sunduğu teklifler ve tavsiyelerin satır araları Lozan Antlaşması öncesinde Ankara ile Londra arasındaki hilafet pazarlığını ifşa ediyor. Kemal Ohri, Lozan Antlaşması öncesi hilafet ve saltanatı kaldıran, ayrıca din eğitimini yasaklayan Türk-İngiliz Gizli Antlaşması’nın hâlâ yürürlükte olduğunu İsmet İnönü’ye hatırlatmakta, anlaşmaya imza atan kişi olarak kendisine bu anlaşmanın İngiltere ile anlaşarak yine kendisi tarafından feshedilmesini teklif etmektedir.
Bu 'gizli anlaşma' ne anlama geliyor?
Peki Kemal Ohri’nin mektubunda geçtiği üzere hilafet ve dinî terbiye (eğitim) İngilizlerle yürütülen bir pazarlık sonucunda gizli bir antlaşmayla mı kaldırılmıştı? Yaygın bir şekilde “Cumhuriyet’in tapusu” denilen Lozan Antlaşması’nın imzalanması bu şarta mı bağlıydı? Hadi imzalandı diyelim, Türkiye Cumhuriyeti’nin tapusu’nun TAPU DAİRESİ tarafından hilafet kaldırılmadan onaylanmaması ve Cumhuriyeti kuran partinin laiklik ve hilafet konusundaki hâlâ yumuşamayan katı tutumu, başörtüsü için bile defalarca Anayasa Mahkemesi’ne koşması, fersude irtica söyleminin hâlâ bu halkın alnına bir tabanca gibi dayanmasının kaynağı bu ‘gizli antlaşma’ olabilir mi?
"Halifenin karşılığı TBMM Başkanı mıdır?"
Halifelik teklifine İnönü’nün nasıl yaklaştığını bilmiyoruz. Ama dinî eğitim hususundaki açılımlara müsaade etmesi kısmen de olsa raporu değerlendirdiğini gösteriyor. Peki, bugün ne anlam ifade ediyor bu belge? Öncelikle raporda geçtiği şekilde bir gizli antlaşma var mı, yok mu? Bu çok merak edilen hususun bir an önce aydınlatılması gerekiyor. Ayrıca hilafetin TBMM’nin manevî şahsiyetinde mündemi olduğu belirtilen gerekçeli kararda ne denilmek istendiği tam olarak ortaya konulması ve bu durumda “halifenin karşılığı TBMM Başkanı mıdır?” sorusunun net olarak cevaplandırılması gerekir. Son olarak 1946-47 yıllarında hem de İsmet İnönü gibi laikliği en katı şekilde uygulayan bir kurucu babaya “Halife ol, Müslümanların başına geç!” teklifinin 3. Cumhuriyet’in kurulduğu bu günlerde bir karşılığı olacak mıdır?
Merak edilen tüm detaylar Derin Tarih Ağustos sayısında
Sorulara farklı akademisyen ve uzmanların getirdiği yorumlar ve bir dönemi aydınlatan mektupların tam metni Derin Tarih Ağustos sayısında!