ABD'nin İran ambargosu başladı: Amaç İran'ın finans sektörünü çökertmek

ABD Başkanı Donald Trump'ın anlaşmadan çekilme kararını açıklamasının ardından ABD Hazine Bakanlığı, İran'a yaptırımların 90 ve 180 günlük 2 aşamayla yeniden uygulanmaya başlayacağını duyurdu.

90 günün ardından ilk yaptırımlar 7 Ağustos'ta devreye girmişti. ABD Hazine Bakanlığının verdiği 180 günlük sürenin dolmasıyla ikinci aşama yaptırımlar ise bugün başladı.

• ABD Başkanı Donald Trump, Twitter hesabından kendi fotoğrafıyla birlikte bir paylaşımda bulunarak yaptırımların 5 Kasım'da yürürlüğe gireceğini yazmıştı.

Yaptırımlar 6 maddeden oluşuyor

Bugün başlayan yaptırımlar 6 maddeden oluşuyor.

Maddelerin başında, İran'ın liman operatörleri, gemicilik ve gemi inşaatı sektörleri var. Yaptırımlar, İran İslam Cumhuriyeti Gemicilik Hatları, Güney Gemicilik Hattı gibi firmaları ve bunların ilgili olduğu kuruluşları kapsıyor.

Hazine Bakanlığının yaptırımlarının ikinci maddesini, petrolle ilgili işlemler oluşturuyor.

İran Ulusal Petrol Şirketi (NIOC) ve Ulusal Tanker Şirketi (NITC) gibi kuruluşları da kapsayan yaptırımlar, İran'dan petrol, petrol ürünleri ya da petrokimya ürünlerinin satın alımına uluslararası kısıtlamalar getiriyor.

Finans sektörü de hedefte

Yaptırımların bir diğer hedefinde, yabancı finans kuruluşlarının İran Merkez Bankası ve belirli İranlı finans kuruluşları ile yaptığı işlemler yer alırken, 4. madde yine İran Merkez Bankası ve bazı İranlı finans kuruluşlarına özel finansal mesaj hizmetlerinin önlenmesini içeriyor.

• İran'a yaptırımların 5. ve 6. maddelerinde de aracılık ve sigorta şirketleri ile İran enerji sektörüne yönelik kısıtlamalar bulunuyor.

ABD Hazine Bakanı Steven Mnuchin önceki gün yaptığı açıklamada, 5 Kasım'da yürürlüğe girecek yaptırımlar çerçevesinde 700'ü aşkın İranlı kişi ve kurumun daha kara listeye ekleneceğini belirtmişti.

Yeni bir anlaşma için 12 maddelik şart

ABD Dışişleri Bakanı Mike Pompeo da ABD'nin nükleer anlaşmadan çekilmesinin ardından mayıs ayında yaptığı açıklamada, İran'la yeni bir anlaşma yapılması gerektiğini vurgulayarak 12 maddelik şart ortaya atmıştı.

• 12 maddelik şartlar neler?
• Pompeo'nun dile getirdiği şartlar şu şekilde:
• 1- İran, Uluslararası Atom Enerjisi Ajansına (UAEA) önceki nükleer programlarının askeri boyutlarını tamamen açıklamalı. Bu çalışmalarını daimi ve doğrulanabilir olarak tamamen bırakmalı.
• 2- İran, uranyum zenginleştirmeyi durdurmalı ve bir daha asla plütonyum işlememeli.
• 3- İran, UAEA'ya tüm ülkedeki tesislere koşulsuz erişim hakkı tanımalı.
• 4- İran, balistik füze üretimine son vermeli ve nükleer kapasiteli füze fırlatma ve geliştirmeyi durdurmalı.
• 5 - İran, gerçek olmayan suçlamalarla tutukladığı tüm ABD ve bu ülkenin ortak ve müttefiki olan ülkelerin vatandaşlarını serbest bırakmalı.
• 6 - İran, Hizbullah, Hamas ve Filistin İslami Cihad Hareketi de dahil olmak üzere Ortadoğu'daki tüm "terörist gruplara" desteğini geri çekmeli.
• 7- İran, Irak hükümetinin egemenliğine saygı duymalı ve Şii milislerin silahsızlandırılması, tasfiyesi ve yeniden entegrasyonuna izin vermeli.
• 8- İran, Husi milislere askeri desteğini kesmeli ve Yemen'de barışçıl siyasi çözüm için çalışmalı.
• 9- İran, Suriye'nin tamamında İran komutasında bulunan güçleri geri çekmeli.
• 10- İran, Afganistan ve bölgedeki Taliban ve diğer teröristlere verdiği desteği kesmeli ve El Kide’yi barındırmayı bırakmalı.
• 11- İran, Devrim Muhafızları Kudüs Gücü'nün dünyadaki terörist ve militan ortaklarına verdiği desteği kesmeli.
• 12- İran, birçoğu ABD'nin müttefiki olan komşularına karşı tehditkar davranışlarına son vermeli, İsrail'i yok etme ile Suudi Arabistan ve Birleşik Arap Emirliklerine füze atmaktan vazgeçmeli.

Birinci pakette neler vardı?

ABD'nin 7 Ağustos'ta İran'a yeniden uygulamaya başladığı birinci aşama yaptırımlar çerçevesinde, İran hükümetinin ABD doları satın alması, altın ve değerli madenlerle ticaret yapması yasaklandı.

İran'ın çelik, kömür, alüminyum ticareti ile otomotiv sektörüne yaptırım uygulandı, Tahran'a sivil havacılık yaptırımları geri getirildi. İran'ın yolcu uçakları ve uçak parçası ithalatı engellendi.

İran'ın para birimi tümen üzerinden ülke dışında gerçekleşecek önemli işlemlere kısıtlamalar uygulandı. ABD'ye İran tarafından yapılan el yapımı halı ve gıda ürünlerinin ihracatı yasaklandı.

İran'ın dış borcuna bağış yapılması ve satın alınmasına yaptırımlar kapsamında yasak getirildi.

8 ülke yaptırımlardan muaf

ABD Dışişleri Bakanı Mike Pompeo ve Hazine Bakanı Steven Mnuchin cuma günü yaptıkları açıklamada, İran'a yaptırımların 5 Kasım’dan itibaren yeniden uygulanmaya başlanacağını duyurmuştu.

Buna karşın, İran'dan petrol ithalatını kayda değer şekilde düşüren ancak sıfırlayamayan 8 ülkeye, petrol ithalatı için geçici muafiyet tanınacağını vurgulayan Pompeo, bu ülkelerin 5 Kasım Pazartesi günü açıklanacağını ifade etmişti.

• Türkiye, Hindistan, Japonya, Güney Kore, Rusya, Almanya, İngiltere ve Fransa'nın muhafiyet kapsamında olacağı düşünülüyor.

ABD'nin nükleer anlaşmadan çekilmesi

ABD Başkanı Trump, 14 Temmuz 2015’te Avusturya'nın başkenti Viyana’da P 5+1 (ABD, Çin, Rusya, İngiltere, Fransa ve Almanya) ile İran arasında imzalanan ve 16 Ocak 2016’da yürürlüğe giren Kapsamlı Ortak Eylem Planı (KOEP) olarak adlandırılan nükleer anlaşmadan çekildiklerini ve İran'a yaptırımların yürürlüğe sokulacağını açıklamıştı.

Trump'ın kararının ardından, ABD Hazine Bakanlığından İran'a ilk yaptırım paketinin 6 Ağustos'ta, ikinci yaptırım paketinin ise 4 Kasım'da devreye gireceği duyurulmuştu.